Wikipedija

Kir I – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m Orijentolog je premjestio stranicu Kir I od Anšana na Kir I: bolji naslov
Nema sažetka izmjene
Red 1:
{{otherpeople|Kir}}
'''Kir I ''' (staroperzijski ''Kuruš''), bio je kralj [[Anšan (Perzija)|Anšana]] od cca. [[600. pne.|600]]. do [[580-e pne.|580. pne.]], odnosno, prema drugim izvorima, od cca. [[652. pne.|652]] do [[600. pne.]]. Njegovo ime na suvremenom [[Perzijski jeziku|perzijskom]] je کوروش, dok je na [[Grčki jezik|grčkom]] ''Κύρος'', a na [[latinski jezik|latinskom]] ''Cyrus''.
{{Monarh
| ime = Kir I
| titula = [[Kralj]] [[Anšan]]a
| slika =
| opis slike =
| vladavina = cca [[640. pne.|640.]] – cca [[580. pne.]]<br>(cca 60 godina)
| krunidba = cca [[640. pne.]]
| ostale titule =
| puno ime = Kir I od [[Anšan]]a
| datum rođenja = ?
| mjesto rođenja =
| datum smrti = cca [[580. pne.]]
| mjesto smrti =
| mjesto pokopa =
| datum pokopa =
| prethodnik = [[Teisp od Anšana]]
| nasljednik = [[Kambiz I]]
| način nasljeđivanja =
| prijestolonasljednik =
| suprug =
| supruga =
| supruga 1 =
| supruga 2 =
| supruga 3 =
| supruga 4 =
| supruga 5 =
| supruga 6 =
| supruga 7 =
| supruga 8 =
| djeca = [[Kambiz I]], itd.
| obitelj =
| dinastija = [[Ahemenidi]]
| vladarska himna =
| otac = [[Teisp od Anšana]]
| majka =
}}
 
'''Kir I''' ([[perzijski|staroperz.]] ''Kuruš'', [[grčki|grč.]] ''Κύρος'', [[perzijski|perz.]] کوروش) bio je kralj [[Anšan]]a od cca [[640. pne.|640.]] do cca [[580. pne.]]<ref name="liviuskir1">[http://www.livius.org/ct-cz/cyrus_ansan/cyrus_ansan.html Kir od Anšana (Livius.org)]</ref>. Njegov otac, [[Teisp od Anšana]], osvojio je [[elam]]ski grad [[Anšan]] i time postavio temelje za stvaranje buduće [[Ahemenidska Monarhija|Perzijske Monarhije]].
Kir je bio jedan od ranih vladara [[Ahemenidi|dinastije Ahemenida]]. Po svemu sudeći je bio unuk osnivača [[Ahemen]]a i sin [[Teisp od Anšana|Teispa od Anšana]]. Teispovi sinovi su, po svemu sudeći, podijelili kraljevstvo među sobom. Kir je vladao kao kralj samog Anšana dok mu je brat bio kralj [[Arijaramno od Perzije]].
 
== Porijeklo ==
Razlog zbog koga se s pouzdanošću ne zna kada je Kir zapravo živio jesu natpisi iz 7. vijeka pne. gdje se spominje vladar po imenu "Kuras od Parsumasa". Njegovo ime se prvi put pojavljuje [[652. pne.]] kada je stupio u savez sa [[Šamaš-šum-ukin]]om, vladarom [[Babilon]]a koji se bio pobunio protiv svog brata, [[asirija|asirskog]] kralja [[Asurbanipal]]a.
 
Kir I jedan je od najranijih predstavnika [[iran]]ske dinastije [[Ahemenidi|Ahemenida]]. Bio je unuk osnivača navedene dinastije [[Ahemen]]a, odnosno sin [[Teisp od Anšana|Teispa]] koji je uoči svoje smrti podijelio kraljevstvo svojim sinovima. Kir I vladao je kao kralj Anšana, dok je njegov brat [[Arijaramn]] postao kraljem [[Fars|Perzije]]. Važno je naglasiti kako je Perzija u to doba bila jedna od brojnih [[iran]]skih provincija, teritorijalno relativno malena u odnosu na kasnije golemu [[Ahemenidska Monarhija|Perzijsku Monarhiju]] koju je uspostavio unuk Kira I, [[Kir Veliki|Kir II Veliki]].
[[639. pne.]] Asurbanipal je provalio u Elam i porazio tamošnje vladare, a među kojima se spominje i Kuras, čiji je sin Arukku poslan u [[Niniva|Ninivu]] da plati danak.
 
== Historijski izvori ==
Da li su Kuras i Kir jedna te ista ličnost je predmet rasprave među historičarima-
 
U kronološkom smislu teško je definirati precizne datume vezane uz Kirovo rođenje, doba vladavine te općenito događaje vezane uz njega. Najstariji povijesni podaci koji spominju Kira I datiraju iz [[652. pne.]], kada se [[Babilonija|babilonski]] kralj [[Šamaš-šum-ukin]] (vl. [[668. pne.|668.]] – [[648. pne.]]) pobunio protiv svog brata odnosno nadređenog [[Asirija|asirskog]] ''kralja kraljeva'' [[Asurbanipal]]a (vl. [[668. pne.|668.]] - [[627. pne.]]). Kir I se spominje u kontekstu Šamaš-šum-ukinova ratnog saveznika. Rat između dva brata završio je [[648. pne.]] porazom i samoubojstvom Šamaš-šum-ukina.
 
Kir I se ponovo spominje [[639. pne.]] kada je Asurbanipal porazio [[Elam]] te postao vladarom nad nekoliko bivših elamskih saveznika, među kojima se spominje i ''Kuras''. Njegov stariji sin ''Arukku'' navodno je poslan u [[Asirija|Asiriju]] da plati danak kralju<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/arukku-assyrian-a-ru-uk-ku-a-son-of-cyrus-i-king-of-parsumas-and-grandfather-of-cyrus-the-great-cyrus-ii M. Dandamayev: ''Arukku'', Encyclopædia Iranica]</ref>. Poslije toga, čini se kako je ''Kuras'' jednostavno nestao iz povijesnih zapisa, no njegovo poistovjećivanje s Kirom I pomaže rasvjetljavanju mnogih povijesnih događaja iz doba [[Ahemenidi|ahemendiske dinastije]] tokom [[7. vijek pne.|7. vijeka pne.]]<ref name="liviuskir1"/>
 
== Politička zbivanja ==
[[Datoteka:Median Empire.jpg|mini|350px|desno|Politička karta [[Bliski istok|Bliskog istoka]] oko [[600. pne.]], nakon što su [[Medija]] i [[Babilonija]] pokorili i podijelili [[Novoasirsko carstvo|Novoasirsku Monarhiju]], s označenom pokrajinom [[Fars|Perzijom]] na jugu Medije]]
 
Asirski kralj Asurbanipal umire [[627. pne.]], a Kir I vjerojatno nastavlja plaćati [[porez|danak]] njegovim sinovima i nasljednicima [[Ašur-etil-ilani]]ju (vl. [[627. pne.|627.]] – [[623. pne.]]) i [[Sinšariškun]]u (vl. [[623. pne.|623.]] – [[612. pne.]]). Obojica vladara bila su u neprijateljskim odnosima s [[Medija|medijskim]] kraljem [[Kijaksar]]om (vl. [[633. pne.|633.]] – [[584. pne.]]) i njegovim [[Babilonija|babilonskim]] saveznikom, kraljem [[Nabopolasar]]om (vl. [[626. pne.|626.]] – [[605. pne.]]). Dvojica saveznika su [[612. pne.]] uspjela osvojiti [[Asirija|asirski]] glavni grad [[Niniva|Ninivu]] što je označilo kraj [[Novoasirsko carstvo|Novoasirske Monarhije]], iako su ostaci asirske vojske pod [[Ašur-ubalit II|Ašur-ubalitom II]] i dalje pružali otpor u gradu [[Haran]]u (Carrhae) pune tri godine, sve do [[609. pne.]]
 
[[Medija]] i [[Babilonija]] uskoro su podijelili teritorij koji je prije pripadao Asiriji, a grad [[Anšan]] je očito pripao pod kontrolu Medije. Pretpostavlja se kako je Kir I skončao svoje zadnje dane kao vazalni vladar [[Kijaksar]]a ili njegova sina [[Astijag]]a (vl. [[584. pne.|584.]] - [[550. pne.]]).
 
== Ostavština ==
 
Kira I je naslijedio njegov sin [[Kambiz I]] od Anšana, dok će njegov unuk [[Kir Veliki|Kir II]] stvoriti moćno [[Ahemenidska Monarhija|Ahemenidsku Perzijsku Monarhiju]], [[Najveća carstva svijeta|najveći imperij]] u [[Stari vijek|starom vijeku]].
 
== Kronologija ==
 
* [[640. pne.]] – krunidba Kira I, sina Teispa od Anšana.
* [[639. pne.]] – [[Novoasirsko carstvo|asirski]] kralj [[Asurbanipal]] porazio je [[Elam]] te postao vladarom nad nekoliko bivših elamskih saveznika, među kojima se spominje i Kuras (vjerojatno Kir I)
* [[627. pne.]] – umire Asurbanipal, a Kir I vjerojatno nastavlja plaćati [[porez|danak]] njegovim sinovima i nasljednicima [[Ašur-etil-ilani]]ju i [[Sinšariškun]]u.
* [[612. pne.]] – [[Medija|medijski]] kralj [[Kijaksar]] i njegov [[Babilonija|babilonski]] saveznik kralj [[Nabopolasar]] uspjevaju osvojiti [[Asirija|asirski]] glavni grad [[Niniva|Ninivu]] što je označilo kraj [[Novoasirsko carstvo|Novoasirske Monarhije]].
* [[600-e pne.]] – Medija i Babilonija dijele osvojena područja, a grad [[Anšan]] očito je pripao pod kontrolu Medije, pa je Kir I skončao svoje zadnje dane kao vazalni vladar Kijaksara ili njegova sina [[Astijag]]a.
* [[580. pne.]] – smrt Kira I
 
== Veze ==
* [[Ahemenidska Monarhija|Perzijska Monarhija]]
* [[Asirija]]
* [[Ahemen]]
* [[Kir Veliki]]
 
{{Redoslijed|
|prethodnik = [[Teisp od Anšana]]<br>(cca [[675. pne.|675.]] – cca [[640. pne.]])
|gl_članak_funkcija=[[Kralj]] [[Anšan]]a<br>(cca [[640. pne.|640.]] – cca [[580. pne.]])
|nasljednik=[[Kambiz I]]<br>(cca [[580. pne.|580.]] – [[559. pne.]])
}}
 
== Izvori ==
{{izvori}}
* A. Shapur Shahbazi: ''Cyrus I''. In: ''[[Encyclopædia Iranica]]'', vol. 6, p. 516 (contains only a part of the above-mentioned information).
 
== Vanjske veze ==
{{s-start}}
* [http://www.livius.org/ct-cz/cyrus_ansan/cyrus_ansan.html Kir I od Anšana, livius.org]
{{s-hou|[[Dinastija Ahemenida]]||??||580, pne.}}
* [http://www.iranicaonline.org/articles/arukku-assyrian-a-ru-uk-ku-a-son-of-cyrus-i-king-of-parsumas-and-grandfather-of-cyrus-the-great-cyrus-ii M. Dandamayev: ''Arukku'', Encyclopædia Iranica]
{{s-bef|before=[[Teisp od Anšana|Teisp]]}}
* [http://www.iranicaonline.org/articles/cyrus-ii A. Shapur Shahbazi: ''Cyrus I'', Encyclopædia Iranica]
{{s-ttl|title=[[Popis kraljeva Perzije|Kralj Anšana]]|years=640–580. pne.}}
{{s-aft|after=[[Kambiz I od Anšana|Kambiz I]]}}
{{end}}
 
[[Kategorija:PerzijskiAhemenidski vladari]]
[[Kategorija:Ahemenidi]]
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Kir_I