Grigorije Niski – razlika između verzija

'''Grigorije Niski''' ([[Grčki jezik|grč]]. Γρηγόριος Νύσσης, oko [[335]]–oko [[394]]), nazvan i '''Grigorije iz Nise''', bio je [[Vizantijaвизантијско царство|ranovizantijski]] [[Teologija|teolog]] i [[Mistikamisticizam|mistik]], uz [[Vasilije iz Cezareje|Vasilija Velikog]] i [[Grigorije iz NazijanzaNazijanski|Grigorija Nazijanskog]] jedan od "[[Kapadokijski oci|velikih Kapadokijaca]]" te vođa [[Ortodoksija|ortodoksne]] struje u [[Hrišćanstvo|hrišćanskim]] raspravama o doktrini [[Trojstvo|Svetog trojstva]] u [[4. vekvijek|4. veku]]u. Plodan pisac i najveći [[Filozofija|filozof]] među Kapadokijcima, Grigorije je napisao veliki broj teoloških, mističkih i [[Monaštvo|monaških]] spisa u kojima je nastojao pronađi razvnotežu između [[platon]]ske i hrišćanske tradicije.

Grigorije, mlađi brat Vasilija Velikog, rodio se u uglednoj porodici u [[Cezareja|Cezareji]], glavnom gradu [[rimske provincije]] [[Kapadokija|Kapadokije]]. Tu je dobio i osnovno obrazovanje, ali je na njega mnogo više uticalo filozofsko [[obrazovanje]] koje je stekao od druge dvojice Kapadokijaca – Vasilija Velikog i Grigorija Nazijanskog. Počeo je kao učitelj [[Retorikaреторика|retorike]], a možda se i oženio – premda se nekoliko zapisa koji sugerišu takvu mogućnost mogu interpretirati i na druge načine, a čini se da tome u prilog ne govori ni njegov negativni stav prema [[brak]]u u traktatu ''O nevinosti''. Šezdesetih godina 4. veka okrenuo se verskim pitanjima i posvetio hrišćanstvu, možda čak i monaškom životu, pod vodstvom svoga brata Vasilija. Kao deo Vasilijeve borbe s [[episkopepiskopos|episkopom]]om [[Antim iz Tijane|Antimom iz Tijane]] – čiji je grad [[372]]. godine postao [[metropola]] (tj. civilna pa prema tome i [[Crkvahrišćanska crkva|crkvena]] prestonica) zapadne Kapadokije – Grigorije je bio posvećen za episkopa [[Nisa|Nise]], gradića koji se nalazio u novoosnovanoj provinciji Kapadokiji drugoj ''(Cappadocia secunda)'', u kojoj je Vasilije želeo da zadržio svoju crkvenu jurisdikciju. Međutim, [[375]]. godine Grigorija je upravnik provincije optužio za zloupotrebe u upravi, što je bio deo [[Arijanstvo|proarijanske]] kampanje [[Popis rimskih careva|rimskoga cara]] [[Valens]]a, odnosno deo njegovih nastojanja da prisili crkvu da prihvati gledišta jeretika [[Arije|Arija]], koji je poricao božansku prirodu [[Hris]]ta. Grigorija je [[376]]. godine jedan [sinod] episkopa smenio i proterao, ali se nakon Valensove pogibije u [[Bitka kod Hadrijanopolja|bici kod Hadrijanopolja]] [[378]]. godine vratio uz entuzijastički doček njegove pastve.

Premda je Vasilije smatrao da je Grigorije nepogodan za učestvovanje u crkvenoj diplomatiji, nakon njegovog povratka u Nisu Grigorije je narednih godina bio aktivan u sređivanju crkvenih poslova. Godine [[379]]. učestvovao je na jednom saboru u [[Antiohija|Antiohiji]], a bio je poslat i u jednu specijalnu misiju u crkve u [[Arabija|Arabiji]] (tj. [[Transjordanija|Transjordaniji]]). Tom prilikom posetio je i [[Jeruzalem|Jerusalim]], gde je stekao izrazito negativni stav prema sve pomodnijim [[Hodočašće|hodočašćima]], a taj je svoj stav naročito snažno izrazio u jednom od svojih pisama. Godine [[381]]. učestvovao je na [[Drugiprvi vaseljenskicarigradski sabor|drugom vaseljenskom saboru]] u [[CarigradIstanbul|Carigradu]]u, gde ga je car [[Teodosije I]] priznao za jednog od vođa ortodoksne zajednice u Kapadokiji, zajedno s Vasilijevim naslednikom u Cezareji. Grigorije je odbio da bude imenovan za episkopa u važnoj episkopiji u [[Sevastija|Sevastiji]], ali mu je staranje o njegovoj maloj dijecezi ostavilo dovoljno vremena da propoveda u Carigradu u posebnim prilikama kao što su bile sahrane žene i kćerke cara Teodosija. Pod neobrazovanim [[Nektarije]]m, naslednikom Grigorija Nazijanskog u Carigradu, Grigorije Niski bio je vodeći teolog ortodoksije u [[Mala Azija|maloazijskoj]] crkvi tokom borbe protiv arijanstva.

Grigorije je pre svega bio učenjak, čije glavne zasluge leže u spisima koje je ostavio za sobom. Pored kontroverznih odgovora [[Jereshereza|jereticima]], posebno arijancima – u kojima je formulisao doktrinu [[Trojstvo|Svetog trojstva]] (Oca, Sina i [[Sveti duhDuh|Svetoga duha]]) kao jasan odgovor arijancima – završio je Vasilijev ''Šestodnev'' ''(Hexaëmeron)'', propovedi o danima stvaranja sveta, dodavši ''Stvaranje čoveka'', a takođe je sastavio klasični prikaz ortodoksne teologije u delu ''Velika [[katiheza]]'', koja je poznata i pod nazivom ''Poslanica o verskom obrazovanju''. Ovo delo je posebno značajno po tome što se u njemu sistematski razvija mesto koje [[sakrament]]i zauzimaju u hrišćanskom pogledu na ponovno uspostavljanje božje slike u ljudskoj prirodi – koja je izugbljena [[Adam]]ovim padom. Grigorijev kratki traktat ''O tome da nema tri boga'' nastoji da uspostavi vezu između kapadokijske teologije o tri osobe u jednom božanstvu (tj. Trojstva) i [[Platon]]ovog učenja o Jednom i Mnoštvu. Kao hrišćanin-platoničar, Grigorije je sledio velikog [[Aleksandrija|aleksandrijskog]] teologa [[Origen]]a, ali ne ropski; najznačajnije je to što je delio Origenovo uverenje da je [[čovekčovjek|čovekova]]ova materijalna priroda posledica njegovog pada, kao i Origenovu nadu u konačno univerzalno spasenje. Ugledajući se na Platonovog ''[[Fedon]]a'', Grigorije je svoje učenje o [[Vaskrsenje|vaskresenju]] predstavio u obliku razgovora sa svojom sestrom, [[monah]]injom [[Makrina Mlađa|Makrinom]], koja leži na samrti.

Platonska i hrišćanska inspiracija kombinuju se u Grigorijevim [[Asketizamaskeza|asketskim]] i [[Misticizam|mističkim]] spisima, koji su uticali na bogoslužnu tradiciju istočne [[Pravoslavlje|pravoslavne crkve]], a indirektno i na tradiciju [[Katoličanstvo|katoličke crkve]]. Njegovo ''Žitije Makrine'' spaja biografiju sa poukama o monaškom životu. ''O nevinosti'' i drugi traktati o asketskom životu kulminirali su u mističkom delu ''Žitije [[Mojsije]]vo'', koje obrađuje put [[Jevreji|Jevreja]] iz [[Egipat|Egipta]] na [[Sinaj]] u [[13. vekvijek pne.|13. veku pne.]] kao uzor napretka duše kroz različita iskušenja na svetu ka viziji [[bog]]a. Jedan od značajnih elemenata Grigorijevog učenja jeste načelo da duhovni život ne predstavlja neko stanje statičke savršenosti, nego se ogleda u stalnom napretku. Njegovo najveće dostignuće jeste njegova veoma uravnotežena sinteza [[Antička Grčka|antičkih grčkih]] i hrišćanskih tradicija, u doba kada su i jednu i drugu zagovarali snažne i oštroumne ličnosti [[Kasna antika|kasne antike]].

Grigorije, međutim, nije zanemarivao ni svoje praktične [[Svešteniksvećenik|svešteničke]] dužnosti, kako se vidi po sačuvanim pismima i [[homilija]]ma, od kojih su mnoge napisane u slavu [[svetiteljsvetac|svetitelja]]a koji su se poštovali u Kapadokiji ili u slavu velikih dana crkvene godine. U drugim pak homilijama, kao što su napadi na zelenaštvo i na odlaganje [[Krštenje|krštenja]], bave se etičkim problemima tadašnje crkve. U intimnijim govorima o Molitvi Gospodnjoj i Blaženstvima ([[Evanđelje po Mateju|Matej]] 5:3-12) spajaju se njegovi etički i bogoslužni interesi, a isto se može reći i za njegov komentar uz ''Pesmu [[Solomon]]ovu''. Grigorije nije voleo da pohađa skupove episkopa, ali je povremeno bio pozivan da u takvim prilikama održi propovedi. Njegovo poslednje pojavljivanje u javnosti bilo je na jednom saboru u [[CarigradIstanbul|Carigradu]]u. Grigorijeva crkvena karijera nije bila tako uspešna kao karijera Vasilija Velikog ili Grigorija Nazijanskog, ali se on pokazuje kao bolji [[Vizantijska književnost|književnik]] i od jednog i od drugog.

* [http://www.ccel.org/fathers2/NPNF2-05/TOC.htm Alternate online source] [[19. vekvijek|19th century]] translations of most of Gregory's most important works