Francusko-pruski rat – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q46083 (translate me) |
m Bot: popravljanje preusmjeravanja |
||
Red 1:
[[Francusko-pruski rat]], ponekad poznat i kao '''Njemačko-francuski rat''' je naziv za oružani sukob koji se između [[19. 7.|19. jula]] [[1870]]. i [[10. 5.|10. maja]] [[1871]]. godine vodio između [[Francuska|Francuske]] i saveza njemačkih država na čelu s [[
Uzrok rata bilo je jačanje uticaja Prusije u [[
Neposredan povod za rat bio je bezuspješni pokušaj pruske dinastije [[Hohenzollern]] da jednog svog člana postavi na špansko prijestolje. Hohenzollerni su odustali nakon francuskog ultimatuma, ali je premijer [[Otto von Bismarck]] cijelu aferu objavio u tzv. [[Emska depeša|Emskoj depeši]] čiji je uvredljivi ton natjerao francusku vladu da pod pritiskom šovinističke javnosti Prusiji objavi rat.
Red 7:
Francuska je u rat ušla uvjerena u brzu pobjedu zbog postojanja profesionalne vojske koja se bila proslavila u krimskom ratu, ratu s Austrijom godine 1859. te bezbrojnim kolonijalnim pohodima. Francuzi su bili naoružani puškom [[Chassepot]] koja u to vrijeme bilo najmodernije standarno streljačko oružje na svijetu, a njihove snage su raspolagale i s primitivnim mitraljezima ([[Mitrailleuse]]). S druge strane su Prusi imali nadmoć u artiljeriji, ali je glavna prednost bila u postojanju [[generalštab]]a na čelu s [[Helmuth von Moltke|Helmuthom von Moltkeom]] - institucije koja je godinama prije izrađivala detaljne ratne planove i koordinirala pokrete vojske do u tančine, u potpunosti koristeći novostvorenu željezničku mrežu.
Ta se prednost pokazala već na samom početku rata kada su se obje vojske sudarile na granici. Francuske snage nisu bile dovoljno koncentrirane, pa su Prusi i njihovi njemački saveznici u svim većim sudarima uspijevali postići lokalnu nadmoć te tjerati na povlačenje u tvrđave. Nova francuska armija na čelu s carem [[Napoleon III|Napoleonom III]], oformljena s ciljem da oslobodi te snage, je umjesto toga [[1. 9.|1. septembra]] [[1870]]. godine opkoljena, teško poražena u [[bitka kod Sedana|bitci kod Sedana]] i prisiljena na predaju.
Vijest u katastrofi je dovela do pada carske vlade i proglašenja francuske Treće republike. Nova republikanska vlada je držala kako su vojni poraz rezultat nesposobnosti starog režima, te da će, kao i 1793. godine, za vrijeme [[Francuska revolucija|francuske revolucije]] revolucionarni elan i stvaranje masovne vojske regruta uspjeti preokrenuti stanje na bojištu. No, prije nego što se ta vojska mogla stvoriti, Prusi su uspjeli [[Pariz]] staviti pod opsadu, a ubrzo nakon toga okupirati i veći dio sjeverne Francuske.
U pozadini njemačkih snaga se stvorio partizanski pokret tzv. ''slobodnih strijelaca'', koga su Nijemci počeli gušiti uzimanjem talaca i drugim represalijama. U međuvremenu se težište ratnih operacija premjestilo na rijeku [[Loara|Loire]], gdje su francuske snage, usprkos povremenih lokalnih uspjeha, pokazale da nisu u stanju osloboditi Pariz od opsade.
Zbog svega toga je 28. januara 1871. potpisano primirje. Nekoliko dana ranije je u okupiranom Versaillesu pruski kralj proglašen njemačkim carem, čime je stvoren [[Nemačko Carstvo|Drugi Reich]].
Dok su trajali pregovori, radikalno raspoloženi elementi Nacionalne garde, lijevo orijentirani političari i gradska sirotinja u Parizu su se odbili pomiriti s porazom, te su podigli pobunu koja će postati poznata kao [[Pariška komuna]]. No taj pokret nije stekao simpatije van područja opkoljenog Pariza, te je ugušen uz pomoć Prusa koje su vladine snage propustili kroz svoje redove.
Red 19:
Mirovnim ugovorom potpisanim 10. maja 1871. Francuska se obvezala platiti veliku ratnu odštetu te Njemačkoj predati pokrajine [[Alsace]] i [[Lorraine]] u kojima je postojala njemačka nacionalna manjina.
Od toga su mnogo važniji rezultati bila pojava ujedinjene Njemačke kao najjače vojne sile u Evropi, a djelomično zahvaljujući ugljenu iz novih pokrajina nova je država postala i velikom industrijskom silom koja će s vremenom, poput [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] u isto vrijeme, početi ugrožavati primat [[Britanski Imperij|Britanskog Imperija]] kao jedine globalne supersile.
No, ujedinjena Njemačka je isto tako na sebe navukla sumnjičavost i neprijateljstvo evropskih sila, pogotovo Francuske u kojoj se razvio [[revanšizam]]. Bismarck je stoga veliki dio svoje energije uložio kako bi stečevine rata očuvao diplomacijom i stvaranjem složene mreže vojnih saveza. Kada je ta politika napuštena od strane militantnog cara [[Wilhelm II
{{Commonscat|Franco-Prussian War}}
| |||