Verzija na datum 13 juni 2013 u 07:22 uredi BokicaK (razgovor \| doprinos) 9.240 izmena Nova stranica: {{Rat \|rat = Rat za Nagorno-Karabah \|slika = Nagorno-Karabakh War-sr.svg \|opis_slike = \|vreme = 20. februar 1988 — 12. maja 1994. \|m...		Verzija na datum 13 juni 2013 u 07:23 uredi poništi Autobot (razgovor \| doprinos) Botovi 177.192 izmene m razne ispravke Novija izmjena →
Red 9: \|strana1 = {{zastava\|Nagorno-Karabah}}<br />{{zastava\|Jermenija}} \|strana2 = {{zastava\|Azerbejdžan}}<br />[[Datoteka:Flag of Afghanistan (1992-1996; 2001).svg\|22p]] [[avganistan]]ski [[mudžahedini]] <br />[[Datoteka:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg\|22p]] [[Čečeni]] \|~~zapovednik1~~komandant1 = [[Datoteka:Flag of Armenia.svg\|22p]] [[Levon Ter-Petrosjan]]<br />[[Datoteka:Flag of Nagorno-Karabakh.svg\|22p]] [[Samvel Babajan]]<br />[[Datoteka:Flag of Nagorno-Karabakh.svg\|22p]] [[Monte Melkonjan]] †<br />[[Datoteka:Flag of Nagorno-Karabakh.svg\|22p]] [[Sejran Oganjan]]<br />[[Datoteka:Flag of Armenia.svg\|22p]] [[Arkadij Ter-Tadevosjan]]<br />[[Datoteka:Flag of Armenia.svg\|22p]] [[Vazgen Sarkisjan]] †<br />[[Datoteka:Flag of Armenia.svg\|22p]] [[Grač Andresjan]] †<br /> \|~~zapovednik2~~komandant2 = [[Datoteka:Standard of the President of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Ajaz Mutalibov]]<br />[[Datoteka:Standard of the President of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Abulfaz Elčibej]]<br />[[Datoteka:Standard of the President of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Hejdar Alijev]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Iskander Gamidov]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Suret Gusejnov]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Ragim Gazijev]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Dadaš Rzajev]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Mamedrafi Mamedov]]<br />[[Datoteka:Flag of Azerbaijan.svg\|22p]] [[Zaur Rzajev]] †<br />[[Datoteka:Flag of Afghanistan (1992-1996; 2001).svg\|22p]] [[Gulbedin Hekmatijar]]<br />[[Datoteka:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg\|22p]] [[Šamil Basajev]] \|jačina1 = 20.000 (vojska Nagorno-Karabaha)<br /> 20.000 (vojska Jermenije)<ref name="DeRouen">-{DeRouen, Karl and Uk Heo (eds.) ''Civil Wars of the World: Major Conflicts since World War II''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007, p. 148. ISBN 978-1-85109-919-1.}-</ref> \|jačina2 = 74.000<ref name="DeRouen"/><br />2.000-3.000 Avganistanaca i Čečena<ref>[http://smotri.com/video/view/?id=v10746247aec Naёmniki!Nagornый Karabah, Abhaziя, Čečnя, Юgoslaviя], Pristupljeno 24. 4. 2013.</ref> Red 55: == Pozadina == === Nagorno-Karabah === Teritorija modernog Nagorno-Karabaha u [[1 milenijum ~~p. n. e~~pne.\|-{I}- milenijumu pre nove ere]] bila je naseljena [[Kavkaz\|kavkaskim]] autohtonim plemenima. U [[2. vek ~~p. n. e~~pne.\|-{II}- veku pre nove ere]], ovu teritoriju je anektirala [[Kraljevina Jermenija]] i bila je u njenom sastavu do kraja [[4. vek\|-{IV}- veka]].<ref>A. P. Novoselьcev [http://www.vehi.net/istoriya/armenia/kagantv/novoseltsev.html K voprosu o političeskoй granice Armenii i Kavkazskoй Albanii v antičnый period], Pristupljeno 24. 4. 2013.</ref> Krajem -{IV}- veka ova oblast je bila priključena [[Persija\|Persiji]]. Od sredine [[7. vek\|-{VII}-]] veka do kraja [[9. vek\|-{IX}- veka]] je pod [[Arapi\|arapskom]] vlašću. U [[17. vek\|-{XVII}- veku]] je na području današnjeg Nagorno-Karabaha postojalo pet jermenskih kneževina, koje su predstavljale poslednji vid jermenske državnosti pre konačnog pada pod tuđinsku vlast. Godine [[1813]]. oblast je pripojena [[Rusko carstvo\|Ruskom carstvu]]. Teritorija Nagorno-Karabaha je danas još uvek u velikoj meri predmet spora između [[Jermeni\|Jermena]] i [[Azeri\|Azera]]. Trenutni sukob ima svoje korene u događajima posle [[Prvi svetski rat\|Prvog svetskog rata]]. Neposredno pre kapitulacije [[Otomansko carstvo\|Otomanskog carstva]], Ruska imperija je propala u novembru [[1917]]. i Rusija je tada pala pod kontrolu [[Boljševici\|boljševika]]. Tri nacije na [[Kavkaz]]u, [[Jermeni]], [[Azeri]] i [[Gruzini]], ranije pod vladavinom [[Rusi\|Rusa]], proglasili su svoju nezavisnost i formirali Zakavkavsku federaciju koja je nestala posle samo tri meseca postojanja.<ref name="dewaal">{{cite book Red 94: == Oživljavanje Karabaškog pitanja == [[Datoteka:Gorbatschow DR-Forum 129 b2.jpg\|~~mini~~thumb\|~~140p~~140px\|[[Mihail Gorbačov]]]] Kao novi generalni sekretar [[Sovjetski Savez\|Sovjetskog Saveza]], [[Mihail Gorbačov]] je došao na vlast [[1985]]. i počeo je da sprovodi svoje planove za reformu Sovjetskog Saveza uobličene u politici [[Perestrojka\|perestrojke]] i [[Glasnost\|glasnosti]]. Lideri Karabaha su, pozivajući se na politiku glasnosti, zatražili ujedinjenje autonomne pokrajine sa Jermenijom [[20. februara]] [[1988]].<ref>{{cite book \| last = Gilbert Red 219: \| style="text-align:center;"\|[[Jermenija]] \| style="text-align:center;"\|20.000 \| style="text-align:center;"\|160<ref name="Khramchikhin">[http://nvo.ng.ru/wars/2010-01-15/1_kavkaz.html Hramčihin, Aleksandr Anatolьevič „Na kavkazskih frontah – situaciя patovaя. Poka...", Nezavisimoe voennoe obozrenie 15. 01.2010], Pristupljeno 24. 4. 2013.</ref>-170 \| style="text-align:center;"\|77<ref name="Khramchikhin" />-160 \| style="text-align:center;"\|150<ref name="Khramchikhin" />-240 Red 238: == Rane jermenske pobede == === Kodžali === Zvanično, novonastala republika [[Jermenija]] demantovala je bilo kakvu umešanost u dopremanju oružja, goriva i hrane ili pružanju bilo kakve logističke podrške separatistima u [[Nagorno-Karabah]]u. Međutim, [[Levor Ter Petrošijan]] je kasnije priznao da ih je snabdevao logističkim zalihama i isplaćivao plate separatistima, ali je demantovao slanje svojih trupa u borbu. Jermenija se suočila sa blokadom Azerbejdžana kao i sa pritiskom suseda [[Turska\|Turske]] koja je stala na stranu [[Azerbejdžan]]a.<ref>{{cite book \| last = Gokay Linija 261 ⟶ 260: === Osvajanje Šuše === Kada su Jermeni lansirali jednu od prvih ofanziva na [[Stepanakert]] [[13. februar]]a [[1988]]. mnogi Azerbejdžanci su se povukli u utvrđenje u [[Šuša\|Šuši]]. Dana [[28. mart]]a azerbejdžanska vojska je krenula u napad na Stepanekert iz sela [[Džangasan]] napadajući neprijateljske položaje iznad sela Kirkidžan i u podne sledećeg dana zauzeli su pozicije blizu grada, ali su ih Jermeni brzo odbili.<ref>{{ru icon}} {{cite news \| title=Vesennee oživlenie v Nagornom Karabahe \|publisher=Kommersant \| url=http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=8ee300c2-1d04-4f51-b932-9a580cb38550&docsid=4073\| date = 6. 4. 1992}}</ref> Linija 302 ⟶ 300: == Eskalacija == === Operacija Goranboj === [[Datoteka:Azeri tanks in Nagorno-Karabakh.jpg\|~~mini~~thumb\|desno\|Uništen azerbejdžanski [[MT-LB]] oklopni transporteri]] Operacija Goranboj je operacija velikih razmera koju su Azeri poveli u leto [[1992]]. i čiji je cilj bio preuzimanje kontrole nad celim Nagorno-Karabahom. Ova ofanziva se smatra jedinim uspešnim probojem azerbejdžanske vojske i najvećim azerbejdžanskim uspehom u šest godina dugom sukobu. Takođe, označava početak nove, intenzivne faze rata. U operaciji je učestvovalo preko 8.000 azerskih vojnika i četiri dodatna bataljona, najmanje 90 tenkova i 70 borbenih vozila pešadije, a korišćeni su i [[Mi-24]] helikopteri. Linija 342 ⟶ 340: === Agdam, Fizuli, Džabrail i Zangilan === [[Datoteka:Monument Monte.jpg\|~~mini~~thumb\|~~levo~~left\|Hačkar posvećen Monte Melkonijanu u [[Jerevan]]u]] Dok se narod Azerbejdžana prilogađavao novoj političkoj situaciji u zemlji, Jermene je potreslo Melkonijanovo ubistvo [[12. jun]]a u borbama u blizini grada [[Merzuli]]ja. Jermenske snage su iskoristile političku krizu u [[Baku]]u koja je dovela do toga da front u Karabahu bude slabo branjen.<ref name="dewaal"/> Usled političkih previranja, Azerbejdžan je u naredna četri meseca izgubio pet okruga van Karabaha kao i sam sever [[Nagorno-Karabah\|pokrajine]].<ref name="dewaal"/> Azerske snage nisu bile sposobne da u tom trenutku pruže značajniji otpor jermenskoj vojsci i povlačile su se ka unutrašnjosti.<ref name="dewaal"/> Krajem juna jermenske trupe su ušle u [[Martakert]], poslednje veliko uporište Azera u Karabahu, a već početkom jula jermenske snage su započele novi napad i zauzele najveći deo regiona Agdam koji se nalazio van granica samog Karabaha. Dana [[4. jul]]a artiljerijskim udarima započeo je napad jermenskih snaga na administrativni centar regiona grad [[Agdam]] koji je u borbama gotovo razrušen, a azerska vojska i civili su napustili grad. Sredinom avgusta jermenske trupe su pokrenule novu ofanzivu u cilju zauzimanja južnih azerskih regiona Fizuli i Džabrail. [[Datoteka:Agdam-nagorno-karabakh-3.jpg\|~~mini~~thumb\|desno\|~~300p~~300px\|Ruševine u Agdamu]] Uporedo sa napredovanjem jermenske vojske turska premijerka [[Tansu Čiler]] je u Bakuu upozorila jermensku vladu da ne sprovodi nikakve akcije protiv [[Nahčivan (republika)\|Nahčivanske autonomne republike]] i zatražila je povlačenje jermenskih trupa sa azerske teritorije. Već početkom septembra, nekoliko hiljada turskih vojnika je stacionirano na granicu između [[Turska\|Turske]] i [[Jermenija\|Jermenije]]. Snage [[Rusija\|Ruske Federacije]] koje su bile smeštene u bazama u Jermeniji poslate su u graničnu oblast sa Turskom kako bi se sprečio eventualni napad Turske na Jermeniju. Linija 387 ⟶ 385: == Tokovi napada 1993/94. == U oktobru [[1993]]. [[Hejdar Alijev]] je formalno izabran za predsednika. On je obećao da će uvesti red u zemlju i da će povratiti izgubljene teritorije. U oktobru su se Azerbejdžanu pridružili plaćenici. Zimu su obeležili slični uslovi kao i prethodne godine, obe strane su skupljale drvo i namirnice mesecima unapred. Donete su dve rezolucije UN i SB o Nagorno-Karabahu (874 i 884) u oktobru i novembru.<ref name="UN"/>

Prvi rat za Nagorno-Karabah – razlika između verzija