Wikipedija

George S. Patton – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Addbot (razgovor | doprinos)
46.972 izmene
m Bot: Migrating 41 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q186492 (translate me)
m Bot: popravljanje preusmjeravanja
Red 1:
[[Datoteka:GeorgeSPatton.jpg|General Džordž S. Paton.|thumb|desno|300px]]
'''Džordž Smit Paton''' Junior (''George Smith Patton''), [[11. 11.|11.11.]] [[1885]]. u. [[21. 12.|21.12.]] [[1945]]., bio je jedan od najboljih američkih generala u [[Drugi svetskisvjetski rat|Drugom svetskom ratu]]. U svojoj vojnoj karijeri, dugoj 36 godina bio je među prvim američkim oficirima koji su zagovarali stvaranje modernih oklopnih jedinica, komandovao je američkim jedinicama u [[Severnasjeverna Afrika|severnoj Africi]], [[Sicilija|Siciliji]] i u [[Evropa|Evropi]]. U američkoj vojsci ostao je zapamćen po nadimku ''Stara krv i petlja'' ("Old blood and guts"), koji je dobio zahvaljujući pogrešnom citiranju njegove izjave u kojoj je rekao da je za pobedu u ratu potrebna ne samo krv već i mozak ("Blood and brains"). Zvanična istorija stvorila je predstavu o generalu Patonu kao o briljantnom vojnom lideru koji je povremeno imao epizode neposlušnosti i nestabilnosti.
 
Njegovi potčinjeni, kako oficiri tako i vojnici pamtiće ga ne samo po briljantnom komandovanju, ludoj hrabrosti i istrajnosti, već i po oštrim, često vulgarnim govorima kojima je podizao moral svojim jedinicama. U jednom takvom govoru koji je održao vojnicima američke 3. armije neposredno pre nego što će se zaputiti u [[Francuska|Francusku]], Paton je rekao:
Red 7:
 
== Porodica ==
Paton je rođen u mestu [[San Gabrijel]] u [[Kalifornija|Kaliforniji]], od oca Džordža Smita Patona i majke Rut Vilson, ćerke Bendžamina Dejvisa Vilsona, uglednog lokalnog zemljoposednika i političara i jednog od prvih pionira koji je krenuo [[1840]]. god na zapad da bi tamo ostao i stekao značajan imetak. Rodio se u porodici čiji su muški potomci bili civili, advokati i političari, dok su vojnici postajli samo po pozivu. Njegov deda Džordž Paton učestovao je u [[Američki građanski rat|Američkom građanskom ratu]] kao pukovnik Konfederacije i poginuo je [[1864]]. god. u [[Bitka kod Sedar Krika|bici kod Sedar Krika]] u Vinčesteru u [[VirdžinijaVirginia|Virdžiniji]].
 
Paton je od malih nogu čitao [[Ilijada|Ilijadu]] i [[Odiseja|Odiseju]], [[Biblija|Bibliju]] i dela [[ViljemWilliam ŠekspirShakespeare|Viljema Šekspira]]. Odrastao je slušajući priče o podvizima vojnika Konfederacije u Američkom građanskom ratu i o svom dedi. Inspirisan ovim pričama mali Paton je još kao klinac maštao o tome da jednog dana postane general i heroj.
 
== Obrazovanje ==
Red 18:
Dok je bio na školovanju u Vest Pointu, Paton je obnovio svoje poznanstvo sa prijateljicom iz detinjstva Beatris Ajer, ćerkom bogatog teksilnog industrijalca. Njome se oženio ne dugo nakon diplomiranja.
 
Po završetku školovanja učestvovao je na letnjim [[Olimpijske igre|Olimpijskim igrama]] koje su održane [[1912]]. god. u [[StokholmStockholm|Stokholmu]]u. Predstavljao je [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] u novoj atletskoj disciplini, petoboju. U ukupnom plasmanu osvojio je peto mesto. Bio je na vrhu tabele sve do takmičenja u streljaštvu kada je jedan njegov hitac najverovatnije promašio metu, iako je Paton tvrdio da je prošao kroz rupu koju je napravi prethodni hitac.
 
Kao i većina članova njegove porodice, Paton je često tvrdio da je imao žive vizije svojih predaka. Čvrsto je verovao u reinkarnaciju što se i manifestovalo u njegovom uverenju da je u prošlim životima bio kartaginski vojskovođa [[Hanibal]], rimski legionar, napoleonov feldmašral i mnoge druge istorijske ličnosti.
Red 26:
 
== Prvi svetski rat ==
Neposredno pre izbijanja [[Prvi svetskisvjetski rat|Prvog svetskog rata]] general Peršing unapredio je Patona u čin kapetana. Po ulasku SAD u rat Paton je zatražio od Peršinga da mu poveri komandu nad nekom od američkih jedinica na prvoj liniji fronta. Peršing mu je poverio komandu nad novoformiranim [[Američki tenkovski korpus|Američkim tenkovskim korpusom]]. Pretpostavlja se, mada nikada nije tačno utvrđeno da je Paton učestovao u [[Bitka kod Kambrea|Bici kod Kambrea]] u kojoj su prvi put upotrebljeni tenkovi u značajnom broju. Pošto Američki tenkovski korpus nije učestvovao u oboj bici, a malo je verovatno da bi Britanci poverili komandu nad svojim oklopnim jedinicama američkom oficiru, Patonu je najverovatnije poverena posmatračka uloga. Zbog svoje uspešnosti u organizaciji obuke (formirao je školu za američke tenkiste u Lanžeru u Francuskoj) i komandovanju američkim oklopnim jedinicama, unaprećen je dva puta. U činu potpukovnika postavljen je za komandanta Američkog tenkovskog korpusa koji je prvo bio deo Američkih ekspedicionih snaga, a zatim deo američke 1. armije. Učestovao je u Sen Mišel ofanzivi [[1918]]. god. kada je i ranjem metkom iz mitraljeza dok je pomagao da se zaglibljeni američki tenk izvuče iz blata. Metak mu je prošao kroz gornji deo butine. Paton je mnogo godina kasnije često, nakon što bi na nekim društvenim događajima popio malo više, svlačio pantalone pokazujući svoju ranu nazivajući podrugljivo sebe ''generalom sa pola stražnjice''.
 
Za zasluge u Meza-Argonskoj ofanzivi Paton je odlikovan [[Purpurno srce|Purpurnim srcem]] i Krstom za istaknute zasluge u službi i unapređen je u pukovnika. Dok se Paton oporavljao od rana Prvi svetski rat je završen.
 
== Između dva rata ==
Dok je bio na službi u [[VašingtonWashington|Vašingtonu]]u [[1919]]. god. Paton je upoznao i postao blizak prijatelj [[Dvajt D. Ajzenhauer|Dvajta D. Ajzenhauera]] koji će igrati veoma značajnu ulogu u nastavku njegove vojne karijere. [[1920]]. god. uputio je peticiju [[Američki Kongres|Američkom Kongresu]] u kojem je zatražio da se popravi stanje u finansiranju američkih oklopnih snaga ali bezupešno. Posvetio se popularizaciji ovog roda vojske pišući članke o taktici korišćenja oklopnih jedinica predlažući nove načine njihove upotrebe. Radio je i na modernizaciji tenkova. Međutim, zbog nedostatka finansijskih sredstava koja su bila neophodna za finansiranje oklopnih jedinica Paton je bio prinuđen da se ponovo vrati u konjicu.
 
Jula [[1932]]. god. Paton je služio pod načelnikom generalštaba generalom Daglasom MakArturom kao major koji je predvodio američku konjicu u borbi protiv tzv. Bonus armije - siromašnih veterana koji su protestirali pred zgradom Kongresa.
 
Posle toga je bio raspoređen na [[Havaji|Havaje]] odakle je ponovo pokušao da ubedi Kongres u ispravnosti finansiranja oklopnih jedinicca. Pred kraj tridesetih godina poverena mu je komanda nad [[Fort Majer]]om u Virdžiniji. Odmah nakon uspeha nove nemačke taktike [[blickrigblitzkrieg|blickriga]]a u Evropi, koja se bazirala na upotrebi snažnh oklopnih snaga, Paton je zahvaljujući nepobitnim argumentima koje su mu pružali nemački uspesi konačno uspeo da ubedi Kongres u potrebu osnivanja oklopnih divizija. Po dobijanju saglasnosti Kongresa Paton je unapređen u brigadnog generala i poverena mu je komanda nad oklopnom brigadom. Brigada je vremenom prerasla u 2. oklopnu diviziju, a Paton je dobio čin general-majora.
 
== Drugi svetski rat ==
Tokom priprema za ulazak u rat Paton je formirao školu za obuku tenkovskih posada za ratovanje u pustinjskim uslovima u Indiju u Kaliforniji. Takođe je komandovao jednom od dve vežbovne armije u velikim manevrima koji su održani u [[LuizijanaLouisiana|Luizijani]] [[1941]]. god.
 
=== Kampanja u Severnoj Africi ===
Red 44:
[[1942]]. god. general Paton komandovao je američkom 1. oklopnom divizijom koja se u sklopu savezničke [[Operacija Baklja|Operacije Baklja]] (Operation Torch) iskrcala na obalama [[Alžir]]a i [[Maroko|Maroka]]. Paton i njegov štab stigli su u Maroko na krstarici USS Ogasta koja je prilikom ulaska u luku [[Kazablanka]] došla pod vatru francuskog bojnog broda ''Žan Bar''.
 
Posle poraza američkih snaga od strane nemaca u [[Bitka kod Kasserine|bici kod Kaserine]] prolaza [[1943]]. god. Paton je unaprećen u general-pukovnika i poverena mu je komanda nad 2. američkim korpusom. Iako je vrlo insistirao na obuci i disciplini, zaslužio je poštovanje svojih vojnika koji su ga uglavnom voleli. Ponovno uspostavljanje discipline u američkim redovima se isplatilo. U martu je započela nova kontra-ofanziva i američke jedinice potisnule su nemačke snage istočno od prvobitnih položaja. U isto vreme britanske snage pod komandom generala Montgomerija napale su nemce sa juga. Posle žilvog ali bezuspešnog otpora nemačke snage u [[Tunis]]u su se predale [[13. maj5.|13. maja]]a 1943. god.
 
=== Kampanja u Italiji ===
Zahvaljujući uspesima koje je postigao u Severnoj Africi, Patonu je poverena komanda nad 7. američkom armijom koja je trebalo da učestvuje u isrkcavanju na italijansko ostrvo Siciliju. Dodeljen mu je zadatak oslobađanja zapadnog dela ostrva dok je Montogomeri imao zadatak da oslobodi istočni deo ostrva i oslobodi [[MesinaMessina|Mesinu]] čime bi nemačkim i italijanskim trupama na ostrvu bila odsečena odstupnica.
 
Ne želeći da prepusti svu slavu svom suparniku Montgomeriju Paton je neverovatnim tempom oslobodio zapadni deo ostrva, oslobodio [[Palermo]], a zatim i Mesinu. Njegove trupe ušle su u grad [[17. avgust8.|17. avgusta]]a 1943. god. samo dva sata pre dolaska prethodnica Montgomerijeve 8. armije.
 
Patonov imidž surovog ratnika i krvožedni govori koje je držao nisu nailazili na dobar prijem u javnosti savezničkih zemanja. Njegova vojna karijera skoro je bila gotova kada je u avgustu 1943. god. prilikom posete vojnoj bolnici verbalno napao i ošamario dva američka redova koje je smatrao kukavicama zato što su u bolnicu smešteni zbog kontuzije ili ratnog zamora što je psihičko stanje, a ne rana stečena u borbi. Kasnije se pokazalo da je jedan od ovih redova imao malariju. Zbog ovog incidenta Paton je neko vreme bio izvan vidokruga i bilo mu je naređeno da se izvini vojnicima. Ma koliko to ironično zvučalo, danas postoji teorija po kojoj je i sam Paton bio žrtva borbenog zamora. Zbog samog incidenta u javnosti su se pojavili zahtevi za njegovom ostavkom ili otpuštanjem. U skladu sa tim oduzeta mu je komanda nad 7. armijom koja se spremala za operacije u [[Italija|Italiji]].
Red 60:
Nakon iskrcavanja savezničkih snaga u Normandiji i početnog neuspeha u proboju nemačke linije fronta, Patonu je poverena komanda nad 3. armijom koja je trebala da zauzme položaj na krajnjem desnom krilu savezničkog ratnog rasporeda.
 
Pod njegovom komandom 3. armija je u sklopu [[Operacija Kobra|Operacije Kobra]] koja je počela [[25. jul7.|25. jula]]a [[1944]]. god. uspešno probila nemačku liniju fronta zapadno od [[Sent Lo]]a odsekavši [[Šerbur]] od ostatka nemačkih snaga. Proboju 3. armije prethodio je snažan artiljerijski baraž i vazdušno bombardovanje. Do kraja avgusta meseca čitava [[Bretanja]] bila je oslobođena. Patonove jedinice oslobodile su [[Sent Malo]] i opkolile [[Brest]], [[Loren]] i [[Sent Nazer]]. Treća armija uspešno je odbila poslednji nemački kontranapad u Francuskoj koji je krenuo iz [[MortenMortain|Mortena]]a u pravcu [[Avranš]]a i koji je trebalo da ponovo uspostavi liniju fronta na mestu gde je probijena. Posle tri dana borbi Nemci su se povukli kako bi izbegli opkoljavanje samo da bi ih ista sudbina stigla u džepu kod [[Falez]]a.
[[Datoteka:Generals-patton-and-weyland-in nancy.jpg|thumb|300px|u Fancuskoj 1944]]
U toku avgusta meseca položaj savezničkih jedinica bio je idealan za izvođenje operacije sveobuhvatnog opkoljavanja jedinica nemačke 7. armije u Francukoj. Patonovoj 3. armiji poverena je uloga južnog kraka klješta dok je sa severa obruč trebalo da zatvore britanske i kanadske jedinice pod komandom feldmašrala Montgomerija. Patonove jedinice stigle su do [[Aržantan]]a [[13. avgust8.|13. avgusta]]a. Iako je Paton želeo da nastavi dalje napredovanje ka Falezu i zatvori obruč, [[14. avgust8.|14. avgusta]]a je dobio naređenje da svoje prethodnice koje su već stigle do Faleza povuče u Aržantan i sačeka da obruč zatvore britanske snage. Krajnje besan nije mogao da učini ništa drugo nego da gleda kako kroz otvor u obruču koji u jednom trenutku nije bio širi od desetak kilometara prolaze kolone nemačkih vojnika i vozila. Britanske jedinice zatvorile su obruč 19. avgusta ali je tada već bilo kasno jer je većina nemačke 7. armije evakuisana. U obruču je zarobljeno 40.000 nemačkih vojnika, a u borbi je poginulo oko 10.000. Da je Montgomeri bio brži u obruču bi se našlo preko 100.000 nemačkih vojnika.
 
Paton je u borbama u Francuskoj uspešno upotrebio taktiku ''blickriga'' protiv njenih tvoraca prešavši 600 milja za samo dve nedelje. Patonove jedinice oslobodile su veći deo severne Francuske i zaobišle [[Pariz]] dok su snage francuskog maršala Leklerka pomogle ustanicima u gradu da oslobode prestonicu.
Red 68:
== Lorena ==
[[Datoteka:Metz1944-2.jpg|thumb|300px|Mec, 1944]]
Patonova ofanziva je zastala [[31. avgust8.|31. avgusta]]a 1944. god. kada je njegova armija ostala bez goriva u blizini reke [[MezaMeuse|Meze]], neposredno nadomak grada [[MecMetz|Meca]]a u Francuskoj. Vreme koje je potrošeno na dopunu jedinica gorivom i municijom Nemci su iskoristili da bi utvrdili grad i pretvorili ga u tvrđavu. Grad koji je bio utvrđen još iz vremena [[Francusko-Pruskipruski rat|Francusko-Pruskog rata]] [[1870]]. god. imao je preko dvadeset forova od kojih su najveći bili naoružani topovima kalibra 105 mm i 150 mm, uglavnom francuske proizvodnje. Borbe za Mec trajale su od početka oktobra do krja novembra meseca prouzrokojući teške gubitke na obe strane. Garnizon u gradu kapitulirao je 23. novembra ali su posade nekih forova pružale otpor sve do sredine decembra.
 
U ovim borbama gubici američke 3. armije iznosili su preko 7.000 mrtvih i ranjenih vojnika. Obilazeći ranjenike u obližnjoj bolnici nakon što se Mec predao, Paton je upitao jednog vojnika da li zna da je Mec pao. Vojnik mu je odgovorio da zna. Na to mu je Paton stegao ruku, nasmejao se i rekao: "Sine, sutra će u novinama osvanuti naslov 'Paton oslobodio Mec', ali ti i ja znamo da je to prokleta laž. Mec ste oslobodili ti i tvoji drugovi."
 
== Ardenska ofanziva ==
Pred kraj 1944. god. nemačka vojska je po Hitlerovom naređenju učinila poslednji očajnički pokušaj kako bi porazila savezničke jedinice na [[Zapadni front|Zapadnom frontu]]. Ardenska ofanziva je bila poslednja velika ofanzivna operacija nemačke vojske. 16. decembra 1944. god. u napad je krenulo 29 nemačkih divizija sa oko 250.000 vojnika. Napad je usledio na delu fronta između grada [[Monšau]]a na severu i grada [[Ehternah]]a na jugu, gde su savezničke snage bile najslabije. Nemačke jedinice sastavljene od 6. SS oklopne armije, 5. oklopne armije i 7. armije imale su zadatak da probiju američke položaje u oblasti [[Ardeni|Ardena]], forsiraju reku Mezu između [[LiježLiège|Liježa]]a i [[Namur]]a, zaobiđu [[Bruxelles|Brisel]] i izbiju na obalu kod [[AntverpenAntwerpen|Antverpena]]a. Hitler je smatrao da će u slučaju da ova operacija bude uspešna, zapadni saveznici biti prinuđeni da sklope separatni mir sa Nemačkom. Loše vremenske prilike i teška zima pogodovale su nemačkim jedinicama jer su maskirale kretanje tenkova i onemogućavale dejstvo savezničke avijacije.
 
Patonova 3. armija koja je operisala u oblasti [[Saar]], izbila je 15. decembra na [[Zigfridova linija|Zigfridovu liniju]]. Na konferenciji u [[Verden]]u 19. decembra, na kojoj je prisustvovao i Paton, saveznički komandanti razmatrali su težinu situacije na frontu koji je bio potpuno probijen. Konstatovano je da je hitno neophodno izvršiti napad na južno krilo neprijatelja. Međutim, jedina borbena formacija koja je mogla da izvrši ovaj zadatak bila je Patonova 3. armija čiji borbeni poredak je bio orijentisan ka istoku. Na opšte zaprepaštenje prisutnih Paton je izjavio da može da otpočne kontranapad na nemačko južno krilo sa tri divizije u roku od tri dana. Prisutni generali smatrali su da je nemoguće rotirati borbeni poredak čitave armije za 90° i izvršiti kontranapad u tako kratkom roku. Međutim, ono što je Paton prećutao bila je činjenica da je još 12. decembra naredio svom štabu da izuči situaciju u kojoj bi od 3. armije bilo zahtevano da izvrši kontranapad sa juga na nemački prodor u sektoru američke 1. armije.
Red 79:
U trenutku kada je situacija bila najkritičnija, Paton je rotirao 3. armiju za devedeset stepeni i krenuo u proboj ka malom saobraćajnom čvorištu [[Bastonj]]u u kojem su se nalazile opkoljene jedinice američke [[101. vazdušno-desantna divizija|101. vazdušno-desantne divizije]]. I danas je uvreženo mišljenje da ovakav manevar čitave armije, u tako kratkom vremenskom periodu mogao da izvede samo Paton. Do kraja februara Nemci su potisnuti na početne položaje, a Patonove jedinice nastavile su da napreduju u pravcu Sarskog basena na Nemačkoj teritoriji.
 
3. armija je prešla reku [[Rajna|Rajnu]] kod [[Openhajm]]a [[22. mart3.|22. marta]]a [[1945]]. god. Potom je poslao operativnu grupu Baum koja je imala zadatak da oslobodi američke ratne zarobljenike u logoru [[Hamelburg]] u kojem se nalazio i njegov zet [[Džon K. Voters]].
 
Paton je planirao da oslobodi [[Prag]] u [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]] kada je stiglo naređenje o obustavljanju daljeg američkog napredovanja. Bez obzira na to njegove trupe oslobodile su [[Plzenj]] (6. maja 1945. god.) kao i najveći deo zapadne Bohemije (Češke).
Red 88:
Paton se uskoro opet našao u nemilosti američkih političara i javnosti. U jednom razgovoru sa novinarima uporedio je nemačke naciste sa gubitnicima na američkim parlamentarnim izborima. Ubrzo po davanju izjave smenjen je sa dužnosti komandanta 3 armije. Prebačen je u 15. armiju u kojoj je imao zadatak da učestvuje u pripremi istorije Drugog svetskog rata.
 
Ogorčen i ljut Paton je u oktobru 1945. god. preuzeo komandu nad američkom 15. armijom. Nameravao je da da ostavku na ovaj položaj ali ga je u tome pretekla teška [[prometna nesreća|saobraćajna nesreća]] koja se dogodila [[9. 12.|9. decembra]] 1945. god. Paton je preminuo u bolnici od posledica nesreće [[21. 12.|21. decembra]] 1945. god. i sahranjen je na američkom vojničkom groblju u [[Ham]]u u [[Luksemburg]]u.
 
{{Commonscat|George S. Patton}}
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/George_S._Patton