Delhi – razlika između verzija

Osnovan je u [[11. vijek]]u, a godine [[1206]]. postao je prijestolnica delhijskog sultanata koga je srušio krajem 14. vijeka srušio [[Timur|Tamerlan]]. Baber ga je zauzeo godine 1526. a godine 1739. su ga opustošili Perzijanci. Do godine 1803. bio je središte hindu Maratha prinčeva, a onda su ga osvojili Britanci. Od godine [[1947]]. je prijestolnica nezavisne Indije.

Za Delhi se veruje da je Indraprašta iz epa Mahabharata i da je osnovan oko 5.000. pre Hrista. Ali najstariji raheološki nalazi su iz Maurja perioda. Čuveni gvozdeni stup je napravljen u doba Kumara Gupte. Osam velikih gradova je tokom istorije građeno u području Delhija. Dinastija Tomara Radžput je osnovala Lal Kot [[736|736.]] blizu Kutab minareta. Radžputski kralj Adžmer je [[1180|1180.]] osvojio Lal Kot. Afganistanac [[Muhamed G]]ori je [[1192|1192.]] pobedio radžputskog kralja Pritviradža III.

Od [[1206|1206.]] Delhi je sedište [[Delhijski sultanat|Delhijskog sultanata]]. Prvi sultan Delhija Kutbud din Ajbak je bio bivši rob, koji je postao general, pa guverner i zatim sultan Delhija. Kutbud din Ajbak je započeo gradnju Kutab minareta da bi proslavio svoju pobedu. U tom kompleksu je sagradio prvu džamiju u Delhiju. Posle kraja Robovske dinastije, sledile su Kildži dinstija, pa Tugluk, Sajidsjka i Lodi dinastija. Te različite dinastije su gradile različite tvrđave . U [[Prva bitka kod Panipata|Prvoj bici kod Panipata]] [[1526|1526.]] [[Babur]] je pobedio zadnjeg sultana iz dinastije Lodi i osnovao je Mogulsku dinastiju i [[Mogulsko carstvo]]. Moguli su vladali iz Delhija, [[Agra|Agre]] i [[Lahor]]a. [[Babur]]ov sin Humajun je bio poražen i jedno vreme je pobegao u [[Afganistan]],. Uz persijsku pomoć je povratio vlast. Treći i najveći mogulski car [[Akbar Veliki]] premestio je sedište carstva u Agru, tako da je tada opalo značenje Delhija. Sredinom 17. veka mogulski car [[Šah Džahan]] je sagradio sedmi grad na području Delhija, a danas je poznat kao stari Delhi. Ponovo je Delhi postao glavni grad. [[Aurangzeb]] (1658.-1707.) je krunisan [[1658|1658.]] u Delhiju. Ahmad šah Abdali je [[1761|1761.]] poharao Delhi posle Treće bitke kod Panipata. Delhi je [[1857|1857.]] došao u sastav Britanske Indije. [[Kolkata|Kalkuta]] je postala glavni grad Britanske Indije, a Delhi je ponovo postao glavni grad tek [[1911|1911.]] Britanski arhitekta Edvin Lutjens je dizajnirao Nju Delhi kao sedište vlade. Nju Delhi postaje glavni grad Indije posle 1947.

Delhi je bio centar nekoliko carstava sa različitim religijama. Zbog toga ima jedinstvenu istoriju mešanja različitih kultura. Stari grad je mesto gde su mogulski i muslimanski vladari sagradili nekoliko arhitektoniskih čuda poput [[Masdžid džamija|Masdžid džamije]] i [[Delhijska crvena tvrđava|delhijske crvene tvrđave]]. Na [[UneskoUNESCO|Uneskovoj]]voj listi [[svetska baština|svetske baštine]] nalaze se [[Humajunov grob]] i [[Kutab minaret]]. Od drugih značajnih spomenika ističu se [[Indijska vrata]] i astronomska opservatorija iz 18 veka Džantar Mantar. [[Hram Lotus]] je simbol delhijske religiozne tolerancije i jedinstva. Hram Lotus predstavlja primer moderne indijske arhitekture. Najveća džamija u Indiji je Masdžid džamija. Većina ljudi u Delhiju su hinuisti , a Birla Mandir je hram posvećen hinduskoj božici bogatstva.

Javni transport u Delhiju čine auto-rikše, autobusi, metro, taksiji i železnica. Autobusi prevoze 60% stanovništva. Tokom 2001. u Delhiju je bilo preko 3 miliona vozila. Grad se suočava sa teškim problemima u saobraćaju, velikom zagađenošću zraka i velikim saobraćajnim gužvama. Da bi se rešili saobraćajni problemi počelo se sa izgradnjom metroa. Metro je proradio 2005. sa tri operativne linije i prevozi samo 1% stanovništva. Zbog problema zagađenja vazduha, svi javni prevoznici moraju koristiti gas umesto dizela. [[Svjetska banka|Svetska banka]] je svrstala Delhi u najzagađeniji grad na svetu. Međunarodni aerodrom Indira Gandi prevezao je 2005 više od 16,2 miliona putnika.