Indoiranci – razlika između verzija

[[Datoteka:Indo-Iranian origins.png|minithumb|230px|Arheološka [[Andronovska kultura]] smatra se pradomovinom indoiranskih (arijskih) naroda]]

'''Indoiranci''' (ili '''Arijci''') su porodica naroda koji pripadaju podskupini [[Indoevropljani|Indoevropljana]], a karakterizira ih upotreba [[Indoiranski jezici|indoiranskih jezika]]. Ova etnička porodica rasprostranjena je u [[Jugozapadna Azija|Jugozapadnojjugozapadnoj]] i [[Južna Azija|Južnojjužnoj Aziji]], a historijski je prevladavala i u [[Centralna Azija|Centralnoj Aziji]] i [[Istočna Evropa|Istočnojistočnoj Evropi]]. Dijeli se na dvije podskupine – [[Iranski narodi|iransku]] i [[Indoarijski narodi|indoarijsku]].

Praindoiranci su hipotetički govornici proto-indoiranskog jezika odnosno narod čiji su pripadnici predstavljali zajedničke pretke današnjih [[Indoarijci|indoarijskih]] i [[Iranski narodi|iranskih naroda]]. U akademskim krugovima generalno je prihvaćena hipoteza da su Proto-Indoiranci na područje današnjeg [[Iran]]a i [[Južna Azija|Južnejužne Azije]] stigli iz [[Centralna Azija|Centralne Azije]] kroz [[3. milenijum pne.|3.]] i [[2. milenijum pne.|2. milenijum pne.]] Krajem 20. vijeka u [[Indija|Indiji]] su se razvile oprečne teorije (tzv. [[hipoteza o egzodusu iz Indije]]) da su Proto-Indoiranci kao i [[Proto-Indoevropljani]] oko 3000. pne. zapravo migrirali iz pravca Indijskog potkontinenta prema zapadnoj [[Evroazija|Evroaziji]], no ovakvi revizionistički scenariji ne poklapaju se s historijskim i arheološkim dokazima pa nisu prihvaćeni odnosno smatraju se plodom indijskog [[Etnocentrizam|etnocentrizma]].

Arheološka kultura koja se povezuje s Proto-Indoirancima jest [[Poltavkanska kultura]] (sredina [[3. milenijum pne.|3. milenijuma pne.]]) u današnjoj ruskoj [[Samarska oblast|Samarska oblast]], a najvjerojatnije je nastala izdvajanjem iz indoevropske [[Jamna kultura|Jamne kulture]]. Nezavisna indoiranska kultura oblikovati će se kroz sljedećih 1000 godina u [[Centralna Azija|Centralnoj Aziji]] ([[Andronovska kultura]]), a do diobe će nastati sredinom [[2. milenijum pne.|2. milenijuma pne.]] kada dolazi do prve velike migracije odnosno provale u [[Mezopotamija|Mezopotamiju]] ([[Mitani]]) odnosno [[Indijski potkontinent]] ([[Vedski period|vedska civilizacija]]). Ovim migracijskim valom oblikovala se [[Indoarijci|indoarijska]] podporodica čija će plemena kroz naredne vijekove jezično iščeznuti na zapadu, dok će na istoku asimilirati veće dijelove sjeverne Indije. Drugi veliki migracijski val iz pravca Centralne Azije (između [[1500. pne.|1500.]] i [[1000. pne.]]) bio je [[Iranski narodi|iranski]] i također se odvijao u većoj mjeri prema jugu odnosno [[Iranska visoravan|Iranskoj visoravni]], a manjim dijelom i [[Istočna Evropa|Istočnojistočnoj Evropi]].