Verzija na datum 8 mart 2013 u 04:05 uredi Addbot (razgovor \| doprinos) 46.972 izmene m Bot: Migrating 179 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q458 (translate me) ← Starija izmjena		Verzija na datum 10 juni 2013 u 01:20 uredi poništi Kolega2357-Bot (razgovor \| doprinos) 64.473 izmene m Bot: popravljanje preusmjeravanja Novija izmjena →
Red 1: {\| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" \|+<big><big>'''Europska unija''' <small>([[Nazivi ~~Europske~~Evropske unije na različitim jezicima\|Nazivi]])</small></big></big><small><sup>1</sup></small> \|- \| align="center" colspan="2" \| Red 10: \|} \|- \| colspan=2 align=center \| <small>[[Krilatica\|Moto]]: ''In varietate concordia<br />([[Latinski jezik\|latinski]]: Ujedinjeni u raznolikosti/različitosti)''</small> \|- \| align="center" colspan="2" style="background: #ffffff;" \| [[Datoteka:EU27_as_a_single_entity_in_the_world.svg\|275px]] \|- \| '''[[Službeni jezik\|Službeni jezici]]''' \| Pogledajte [[Službeni jezici Evropske unije\|Zvanični jezici Evropske unije]]<small><sup>2</sup></small> \|- \| '''[[Lista predsjednika Europskog savjeta\|Predsednik Evropskog Saveta]]''' Red 26: \| [[Žosep Borel]] (''Josep Borrell'') \|- \| '''[[Površina (geometrija)\|Površina]]'''<br /> - Ukupno \| [[Spisak zemalja po površini\|sedma]]<small><sup>4</sup></small><br />[[1 E12 m2\|3.976.372 km²]] \|- \| '''[[Stanovništvo]]'''<br /> - Ukupnol ([[2004]])<br /> - [[~~Gustina~~Gustoća ~~naseljenosti~~stanovništva\|Gustina]] \| [[Spisak država po stanovništvu\|treća]]<small><sup>4</sup></small><br />454,900,000 (EU-25)<br />116,4 stanovnika/km² \|- Red 39: Kao EU<br /> - Osnovana<br /> - Primenjena \|<br />[[Ugovor u rimu]]<br /> - [[25. 3.\|25. mart]], [[1957]].<br /> - [[1. 1.\|1. januar]], [[1958]]. [[Ugovor iz Mastrihta]]<br /> - [[7. 2.\|7. februar]], [[1992]].<br /> - [[1. 11.\|1. novembar]], [[1993]]. \|- \| '''[[Moneta\|Monete]]''' \| Evro (Euro) ([[~~Evro~~Euro\|EUR]] ili €;)<small><sup>5</sup></small> \|- \| '''[[Vremenska zona]]''' Red 61: \|9.maj \|- \| colspan="2" \| <small><sup>1</sup> [[Nazivi ~~Europske~~Evropske unije na različitim jezicima\|Nazivi EU na drugim jezicima]]<br /><sup>2</sup> Države članice mogu imati druge zvanične/službene jezike<br /><sup>3</sup> Do [[1. ~~jul~~7.\|1. jula]]a [[2006]].<br /><sup>4</sup> ako se računa pojedinačno<br /><sup>5</sup> Koristi se kao [[eurozona]] od strane EU i njenih institucija<br /><sup>6</sup> +1 do +3 tokom [[Dnevno sačuvano vrijeme\|DST]]; French overseas [[département]]s, UTC -4 do +4<br /><sup>7</sup>Svaka država članica ima svoj pozivni broj, u zonama 3 i 4<br /></small> \|- \| colspan=2 align=right style="padding: 0 5px 0 5px" \| Red 70: <center>Europäische Union</center> '''Evropska unija''' (skraćeno: '''EU''') je unija (zajednica) dvadeset sedam [[~~Europa~~evropa\|evropskih]] [[država]]. Unija je oformljena pod sadašnjim imenom ''Ugovorom o Europskoj uniji'' (više poznatim pod imenom ''[[Mastrihtski ugovor]]'') [[1993]]. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija oformljenih '50. godina dvadesetog veka/stoljeća. [[Politika\|Političke]] aktivnosti Europske unije se ispoljavaju u mnogim sverama, od politike [[Zdravlje\|zdravstva]] i [[Ekonomija\|ekonomske]] politike do [[Diplomacija\|inostranih/inozemnih poslova]] i [[Odbrana\|obrane]]. U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacija Europske unije se razlikuje u različitim oblastima. EU je definirana/definisana kao [[federacija]] u monetarnim odnosima, [[Agrokultura\|agrokulturi]], [[Trgovina\|trgovini]] i [[Ekologija\|zaštiti životne sredine]]; [[konfederacija]] u [[Socijalna politika\|socijalnoj]] i [[Ekonomska politika\|ekonomskoj politici]], [[Zaštita i prava potrošača\|zaštiti potrošača]], [[Unutrašnja politika\|unutrašnjoj politici]]; i kao [[međunarodna organizacija]] u spoljnoj politici. Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na [[~~Carina~~царина\|carinskoj]] uniji, jedinstvenoj [[Moneta\|moneti]] (usvojenoj od strane 12 članica), zajedničkoj agrokulturnoj politici i zajedničkoj politici u sferi [[Ribarstvo\|ribarstva]]. [[29. ~~listopada~~10.\|29. oktobra]] [[2004]], predsednici i premijeri europskih država doneli su prvi [[ustav Evropske unije]], koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno svake zemlje potpisnice. Ratifikacija je trenutno suspendirana jer su ga odbili glasači na referendumima u Francuskoj i Holandiji. :Vidjeti: ''[[Države članice Europske Unije\|Spisak država članica EU]]'' Red 88: == Pravna osnova == Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je [[Pariški ugovor (1951)\|Ugovor u Parizu]] ([[1951]]) kojim je oformljena [[Evropska zajednica za ugljen i čelik\|Europska zajednica za ugalj /ugljen i čelik]] između šest europskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao pre donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, [[Rimski ugovor]] ([[1957]]) i dalje traje, poslije njega je donesen [[Mastrihtski ugovor]] ([[1992]]), koji je Evropsku uniju konstituisao/konstituirao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica [[1. 5.\|1. maj/~~svibanj~~svibanja]]a [[2004]]. Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Europskog Ustava koji će, ako se ratifikuje/ratificira od strane članica, postati prvi zvanični/službeni ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore. Red 97: * [[Ugovori Europske unije]] * [[Ugovor o Ustavu Evropske unije]] * [[Pravo Evropske unije\|Evropsko pravo]] == Sedišta institucija Evropske unije == * Evropska unija nema zvanični/službeni glavni grad, a sjedišta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. [[Bruxelles\|Brisel]] je sjedište [[~~Europska~~Evropska komisija\|Evropske komisije]], [[Savjet Europske unije\|Saveta Evropske unije]] (Savet ministara) i [[Evropska služba za spoljne poslove\|Evropske službe za spoljne poslove]] (EEAS), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasjedanja [[Evropski parlament\|Evropskog parlamenta]]. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnim gradom EU. * [[Strasbourg\|Strazbur]] je sjedište [[~~Europski~~Evropski parlament\|Evropskog parlamenta]] i domaćin je većine plenarnih zasjedanja. * [[Evropski sud pravde]] i sekretarijat Europskog parlamenta se nalaze u [[Luksemburg]]u. * [[Europska centralna banka]] je smeštena u [[Frankfurt na Majni\|Frankfurtu]]u. == Trenutna pitanja == [[Datoteka:EU27-candidate_countries_map.svg\|right\|thumbnail\|300px\|Evropska unija (EU 27)]] Glavna pitanja sa kojima se Europska unija u ovom trenutku bavi je njeno proširenje na jug i istok, odnosi sa [[~~SAD~~Sjedinjene Američke Države\|Sjedinjenim Američkim Državama]], revizija pravila [[Pakt za stabilnost\|Pakta za stabilnost]] i ratifikacija Ustava Evropske unije od strane država članica. == Početak i povijest/istorija/historija == ''Glavni članak: [[Istorija Evropske unije]]'' Pokušaji da se ujedine disparatne nacije Europe prethode nacionalnoj državi. Oni su se dešavali konstantno kroz povijest kontinenta još od propasti [[Rimsko Carstvo\|Rimskog Carstva]]. Franačko carstvo [[Karlemanija]], [[Sveto Rimsko Carstvo]] i [[Poljsko-Litvanski Komonvelt]] su ujedinili velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. veka - carinske unije pod [[Napoleon Bonaparte\|Napoleonom]] i osvajanja [[~~Nacistička~~treći ~~Njemačka~~rajh\|nacističke Nemačke]] '40. godina dvadesetog stoljeća su imala samo trenutno postojanje. S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Europi, ovi pokušaji obično su podrazumevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih predloga za mirno ujedinjenje kroz suradnju i jednakost članstva dao je začetnik [[Pacifizam\|pacifizma]] [[Victor Hugo\|Viktor Igo]] ([[1851]]). Nakon katastrofa [[Prvi ~~svetski~~svjetski rat\|Prvog]], a zatim i [[Drugi svjetski rat\|Drugog svjetskog rata]], pokretačka snaga za osnivanje Europske unije (odnosno onoga iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođena željom da se Europa obnovi i sprječi mogućnost da se takvi užasi [[rat]]a ikada ponove. [[Evropska zajednica za ugljen i čelik\|Evropska zajednica za ugalj/ugljen i čelik]] (oformljena [[1951]], a koju su činile: [[Zapadna Nemačka]], [[Francuska]], [[Italija]] i zemlje [[~~Beneluks~~Benelux\|Beneluksa]]a) je bila inicijalna kapisla za dalje ujedinjenje Evrope. Prva [[carinska unija]], koja se izvorno zvala ''Europska ekonomska zajednica'', osnovana je Rimskim ugovorom [[1957]], a implementirana [[1. ~~siječanj~~1.\|1. siječanja]]a [[1958]]. Kasnije se promjenila u ''Europsku zajednicu'', koja je sada „prvi stub“ Europske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do ekonomskog i političkog partnerstva. Za više detalja, molimo vas pogledajte članak [[Istorija/povijest/historija Evropske/Europske unije]] . {{EU-kronologija}} Red 123: Da bi postigla svoj cilj, Europska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko državnih granica. Harmonizovani/hermonizirani standardi prave veće i produktivnije tržište; a države članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitaka. Na primjer, države čiji građani nikad ne bi pristali da jedu istu hranu mogu i dalje da se dogovore oko standarda. U skorije vrijeme, EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primila je nekoliko (10) novih članica, a planira da primi još nekoliko novih u skorijoj budućnosti. Nada je da će to uticati na njihove ekonomije, i političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa [[~~Španjolska~~Španija\|Španijom]], [[~~Portugalija\|Portugalom~~Portugal]]om i [[Grčka\|Grčkom]]. Dalje proširenje na istok donelo bi na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali zemlje još dalje ka istoku Europe još nisu podobne za ulazak u Uniju, naročito zbog njihovih ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje post-ratne krize na području bivše [[~~SFRJ~~Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija\|Jugoslavije]], kao i na [[Cipar\|Kipru]]. == Države članice i proširenja == ''Glavni članci: [[Članice Europske unije]], [[Proširenje Evropske unije]], [[Države koje se graniče s Evropskom unijom\|Države koje se graniče sa Europskom unijom]], [[Kopenhagenski kriterijum /kriterij\|Kriterijumi za članstvo u EU]]''. Od 2007. godine EU ima 27 zemalja članica. Ukupna površina tih zemalja je 4,324,782 km². Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država u svetu po površini dok broj građana EU (pod uvjetima Mastrihtskog sporazuma) u 27 zemalja je otprilike 500 miliona (2010 godine) što bi ju činilo trećom najvećom svetskom državom odmah nakon [[Narodna Republika Kina\|Kine]] i [[Indija\|Indije]]. [[Datoteka:800px-Balkenende de hoop scheffer signing.jpg\|thumbnail\|left\|Ceremonija potpisivanja odluke o priključenju novih članica u [[Atina\|Atini]], [[Grčka]] 2004.]] Red 140: ! Godina !! Države \|- \|[[1973]]. \|\| [[Danska]], [[Irska\|Republika Irska]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo\|Velika Britanija]] \|- \|[[1981]]. \|\| [[Grčka]] \|- \|[[1986]]. \|\| [[~~Portugalija~~Portugal]]ija i [[Španija]] \|- \|[[1995]]. \|\| [[Austrija]], [[Finska]] i [[Švedska]] \|- \|[[2004]]. \|\| [[Cipar\|Kipar]], [[Češka Republika]], [[Estonija]], [[Mađarska]], [[Letonija]], \|[[Litvanija]], [[Malta]], [[Poljska]], [[Slovačka]] i [[Slovenija]] \|- \|[[2007]]. \|\| [[Rumunija\|Rumunjska]] i [[Bugarska]] \|- \|[[2013]] (1. Jula). \|\| [[Hrvatska]] Red 167: === Teritoriji EU izvan Europe === * Francuska: četiri prekooceanska departmana (''départements d'outre-mer'' - DOM): [[Francuska Gvajana]] u [[Južna Amerika\|Južnoj Americi]], [[Gvadalupa]] i [[Martinik]] u [[Karibi]]ma i [[Reunion]] u [[Indijski ocean\|Indijskom oceanu]]. * Španjolska: [[Kanari]] u [[~~Atlantski ocean~~Atlantik\|Atlantskom oceanu]], [[Ceuta]] i [[Melilla]] u [[Afrika\|Africi]]. * Portugal: [[Azori]] i [[Madeira]] u [[~~Atlantski ocean~~Atlantik\|Atlantskom oceanu]]. ''Napomena:'' [[Ceuta]], [[Melilla]], [[Gibraltar]] i [[otoci Åland]] spadaju u EU ali ne u [[carinska unija\|carinsku uniju]]. Nijedan drugi izvaneuropski teritorij zemalja članica ne spada u EU (kao ni u carinsku uniju): * Francuska: [[Francuska Polinezija]], [[Wallis i Futuna]], [[Nova Kaledonija]], [[Saint-Pierre i Miquelon\|Sveti Petar i Mikelon]], [[Mayotte]] i nenaseljena područja. * Danska: [[Grenland]], [[Farski Otoci\|Ovčji otoci]]. * Velika Britanija: [[Angvila]], [[Bermudi]], [[Britanski antarktički teritorij]], [[Britanski teritorij Indijskog oceana]], [[Britanski Djevičanski otoci]], [[Kajmanski Otoci\|Kajmanski otoci]], [[Falklandi]], [[Montserrat]], [[Pitkairn\|Pitcairnovo otočje]], [[Sveta Helena]] (zatim [[Ascension]] i [[Tristan da Cunha]]), [[Južna Georgia]] i [[Južni Sendvič otoci]], baze [[Akrotiri i Dhekelia]] na [[Cipar\|Cipru]] i [[turks i Caicos Otoci\|otoci Turks i Caicos]]. Osim toga, teritoriji britanske krune [[Guernsey]], [[Jersey (otok)\|Jersey]] i [[otok Man]] (koji ne spadaju u Veliku Britaniju) ne spadaju u Europsku uniju, ali spadaju u carinsku uniju. Red 185: === Ekonomska i monetarna unija === Ekonomska i monetarna unija (eng. ''Economic and Monetary Union - EMU'') naziv je procesa harmoniziranja ekonomskih i monetarnih politika država članica EU s ciljem uvođenja zajedničke valute - [[euro\|eura]]. EMU je uređena Ugovorom iz Mastrichta, koji uređuje harmonizaciju u tri faze: # Prva faza (od [[1. 7.\|1.7.]] [[1990]]. do [[31. 12.\|31.12.]] [[1993]].): slobodno kretanje kapitala među državama članicama, usklađivanje ekonomskih politika i bliža suradnja ekonomskih politika i suradnja između središnjih banaka. # Druga faza (od [[1. 1.\|1.1.]] [[1994]]. do [[31. 12.\|31.12.]] [[1998]].): konvergencija ekonomskih i monetarnih politika država članica (s ciljem osiguravanja stabilnosti cijena i javnih financija), osnivanje [[Europski monetarni institut\|Europskoga monetarnog instituta]] (EMI) i osnivanje [[Europska središnja banka\|Europske središnje banke]] (ECB). # Treća faza (od 1.1. 1999.): nepovratno fiksiranje tečajeva i uvođenje jedinstvene valute na devizna tržišta i u elektronička plaćanja, koja prate uvođenje [[banknota\|novčanica]] i [[kovanica]] eura od [[1. 1.\|1.1.]] [[2002]]. Treća faza EMU-a uvedena je 1999. u 11 država članica, kojima su se kasnije pridružile Grčka i Slovenija. Euro do danas nisu uvele tri stare države članice - Velika Britanija i Danska, koje koriste opt-out klauzulu i Švedska, koja je na referendumu u rujnu 2003. godine odbila uvođenje eura, te deset novih država članica. === Zajednička poljoprivredna politika === [[Poljoprivreda]] je od samog osnutka Europske zajednice bila jedna od glavnih tema kao i jedna od glavnih točaka Rimskih ugovora [[1957]]. godine. Poljoprivreda naime se razlikuje od drugih područja [[~~gospodarstvo~~privreda\|gospodarstva]], jer su, prije svega, cijene poljoprivrednih proiozvoda jako podložne promjenama, te je stoga bitna uloga vlada u održavanju njihove stabilnosti. Rimski ugovori definirali su osnovne točke Zajedničke poljoprivredne politike (''Common agricultural policy - CAP''). Načela CAP-a uobličena su na Konferenciji u [[Stresa\|Stresi]] [[1958]]. godine. Tri su načela (definirana još 1962.), na kojima se temelji Zajednička poljoprivredna politika: Red 197: # Financijska solidarnost: troškovi koji proizlaze iz primjene Zajedničke poljoprivredne politike moraju biti podijeljeni među svim zemljama članicama, bez obzira na njihov nacionalni interes. Od šest proizvoda za koje su početkom 1960-ih godina bile uspostavljene, CAP danas obuhvaća gotovo sve poljoprivredne proizvode ili grupe proizvoda, osim [[krumpir]]a, [[med]]a i nekih [[~~alkoholna~~alkoholno ~~pića~~piće\|alkoholnih pića]]. Time su postavljeni osnovni instrumenti zajedničkog tržišta poljoprivrednih proizvoda, koji uklanjaju prepreke u unutarnjoj trgovini i održavaju zajedničku carinsku barijeru prema trećim zemljama. Zajednička poljoprivredna politika, unatoč mnogobrojnim pokušajima reformi, i dalje ostaje izuzetno skupa, neproduktivna i nekonkurentna, a cijena poljoprivrednih proizvoda koje plaćaju građani EU znatno je viša od onih na svjetskom tržištu. Red 215: === Proračun === [[~~državni~~Državni ~~proračun~~budžet\|Proračun]] je financijski okvir djelovanja Unije u kojem se iskazuju sve vrste prihoda i rashoda Europske zajednice, uključujući Europski socijalni fond, kao i administrativne troškove zajedničke vanjske i sigurnosne politike te suradnje u području pravosuđa i unutarnjih poslova. EU donosi proračune na razdoblje od šest godina. [[Datoteka:European-Union-GDP-per-capita-map.png\|thumb\|center\|300px\|thumb\|BDP po stanovniku (2004), EU prosjek = 100]] Ukupna sredstva kojima raspolaže EU ograničena su na 1,24% [[Bruto domaći proizvod\|BDP]]-a Unije i predstavljaju tek oko 2,5% zbroja nacionalnih proračuna država članica. Sredstva u proračun EU pritječu iz tzv. vlastitih izvora, u koje se ubrajaju: * uvozne poljoprivredne pristojbe, * carine, Red 226: == Ekonomski položaj == Trenutno (februar 2005.) EU ima najveću ekonomiju na svetu sa, BDP od 8.639•10¹² evra (ili 11.323•10¹² [[Američki dolar\|USD]] sa kursom od 1,31$ za 1 evro u [[11. ~~januar~~1.\|11. januara]]a, [[2005]]. [''vidi tabelu'']). [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2004/02/data/dbcoutm.cfm?SD=2004&ED=2004&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&OS=C&DD=0&OUT=1&C=111&S=PPPWGT&CMP=0&x=44&y=9] === BDP Europske Unije i država članica === Red 279: \| 122% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Holandija\|Nizozemska]] \| 549,674 \| 33,079 Red 291: \| 118% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Nemačka\|Njemačka]] \| 2,698,694 \| 32,684 Red 315: \| 109% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Španija\|Španjolska]] \| 1,203,404 \| 28,810 Red 351: \| 74% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Češka Republika\|Češka]] \| 210,418 \| 20,539 Red 375: \| 67% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Litvanija\|Litva]] \| 56,985 \| 16,756 Red 381: \| 60% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Letonija\|Latvija]] \| 34,426 \| 15,061 Red 399: \| 39% \|- \| style="text-align:left;" \| [[Rumunija\|Rumunjska]] \| 218,926 \| 10,152 Red 459: Evropska unija ima nekoliko institucija: * [[Evropski parlament]] (732 članova) * [[Vijeće Evropske unije\|Savet Evropske unije]] (ili 'Savet ministara') (25 članova) * [[Evropska komisija]] (25 članova) * [[Evropski sud pravde]] (15 sudija) * [[Evropski finansijski sud]] (25 članova) [[Savjet Evrope\|Savet Evrope]] (25 članova) nije institucija već "kvazi-institucija" Postoji nekoliko finansijskih tela:

Evropska unija – razlika između verzija