|
'''Hilandar''' ([[grčki jezik|gr.]] ''Χιλανδαρίου'') je srpski manastir koji se nalazi u severnom delu [[Sveta gora|Svete gore Atonske]] ([[grčki jezik|gr.]] ''Aγιoν Oρoς''), države pravoslavnih monaha koja postoji više od hiljadu godina. Sveta gora je smeštena na Atosu ([[grčki jezik|gr.]] ''Aτoς''), trećem kraku [[Poluostrvo|poluostrva]] [[Halkidiki]] u severnoj [[Grčka|Grčkoj]], a manastir se nalazi na 2,5 kilometara od mora.<ref> Kovačević Mirko, Sveta srpska carska lavra Hilandar na Svetoj gori Atonskoj, Zadužbina Svetog manastira Hilandara, Beograd; septembar 2008. ISBN 978-86-7768-031-2</ref>Posmatran spolja manastir ima izgled srednjovekovnog [[Tvrđava|utvrđenja]], s obzirom da je utvrđen [[Bedem|bedemima]] koji su visoki i do 30 m. Spoljni zidovi su dugački 140 m i okružuju površinu koja je skoro 75 m široka. Manastir je ovako utvrđen s obzirom da je u prošlosti, kao i ostala utvrđena monaška naselja na Svetoj gori, morao da se brani od [[Gusari|gusara]].
Manastir Hilandar je izgradio grčki monah svetogorac, Georgije HilandariosHelandarios. Manastir Hilandar su obnovili [[Stefan Nemanja]] (u monaštvu Simeon) i njegov sin [[Sveti Sava|Sava]] [[1198]]. godine, a u manastiru je [[1200]]. godine umro Stefan Nemanja. Kralj [[Stefan Uroš I]] je [[1262]]. godine značajno utvrdio manastir. Hilandar je naročito pomogao kralj [[Stefan Uroš II Milutin|Milutin]], koji je oko [[1320]]. godine na mestu stare podigao novu crkvu [[Vavedenje|Vavedenja Bogorodice]], koja i danas služi kao Saborna crkva. U vreme kralja i [[Stefan Dušan|cara Dušana]] Sveta gora je došla pod njegovu vlast, a to je period najvećeg prosperiteta manastira. U vekovima turske vladavine, Hilandar su pomagali ruski carevi i moldavski kneževi u [[16. vek|XVI veku]], a srpski patrijarsi iz Peći u [[17. vek|XVII veku]]. Početkom [[19. vek|XIX veka]] stvorena je [[Kneževina Srbija|prva novovekovna srpska država]], pa je nastavljena bogata tradicija hilandarsko-srpskih odnosa. U novijoj istoriji manastir je značajno stradao [[2004]]. godine u katastrofalnom požaru, a u toku je obnova oštećenih građevina.
Hilandar predstavlja jedno od nazjnačajnijih središta [[Srpska kultura|srpske kulture]] i duhovnosti. Kroz vekove, relativno zaštićen od napada i pljačkanja, u sigurnosti Svete gore Atonske i njene autonomije, bio je pošteđen sudbine koja je zadesila skoro sve druge srpske manastire. U Hilandaru je očuvana najbogatija kolekcija originalnih starih rukopisa, [[ikona]], [[Freska|fresaka]], tako da on u današnje vreme predstavlja najznačajniju riznicu srpske srednjovekovne kulture uopšte. Manastir se od [[1988]]. godine, zajedno sa ostalih devetnaest svetogorskih manastira, nalazi na [[UNESKO]]-voj listi [[Svetska baština|svetske baštine]] u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Planina Atos.<ref> Zvanični sajt UNESKO-a, http://whc.unesco.org/en/list/454/ </ref>
=== [[12. vek|XII vek]] – Osnivanje manastira ===
[[Datoteka:Св. Сава и св. Симеон.jpg|240p|mini|desno|Ikona - Sv. Sava i sv. Simeon ktitori Hilandarski]]
Manastir Hilandar je napravio grčki monah svetogorac, Georgije HilandariosHelandarios. Manastir Hilandar su obnovili [[Stefan Nemanja]] (u monaštvu Simeon) i njegov sin [[Sveti Sava|Sava]] [[1198]]. godine. <ref> Chilandar Monastery, http://www.embassyofserbia.gr/Hilandar/Hilandar3.htm </ref> Te godine je vizantijski car [[Aleksije III Anđeo]] izdao povelju Simeonu i Savi kojom se manastir Hilandar i svetilište u ''Milejama'' daruju „da [[Srbi|Srbima]] budu na večni poklon“. <ref> Chilandar Monastery, http://www.embassyofserbia.gr/Hilandar/Hilandar3.htm </ref> Car je pristao da to učini, pošto su bile ispunjene i očuvane forme, i pošto je molba imala pristanak celog svetogorskog bratstva. Manastir je izgrađen na ruševinama ranijeg [[Vizantijsko carstvo|vizantijskog]] manastira ''Helandariona'', koji je osnovan početkom [[11. vek|XI veka]]. <ref> Mojsilović Igor, MANASTIR HILANDAR, http://www.srpskidespot.org.rs/Tekstovi/Hilandar.htm </ref> Delovi tog najstarijeg Hilandara postoje i danas na jugozapadnoj strani manastira, a to su [[Kule|pirg]] [[Đorđe Lidijski|Svetog Đorđa]] (poznat i kao Arbanaški pirg) i spoljni odbrambeni zid prema jugu i prema zapadu uz koji su iznutra prizidani [[Konak|konaci]] i trpezarija. <ref> Kovačević Mirko, Sveta srpska carska lavra Hilandar na Svetoj gori Atonskoj, Zadužbina Svetog manastira Hilandara, Beograd; septembar 2008. ISBN 978-86-7768-031-2</ref> U periodu od [[1198]]. do [[1200]]. godine Simeon i Sava su podigli crkvu [[Vavedenje|Vavedenja Bogorodice]], koja danas ne postoji, [[kule|pirg]] [[Sveti Sava|Svetog Save]], Kambanski [[kule|pirg]] zvonara i keliju [[Simeon Mirotočivi|Svetog Simeona]]. <ref> Kovačević Mirko, Sveta srpska carska lavra Hilandar na Svetoj gori Atonskoj, Zadužbina Svetog manastira Hilandara, Beograd; septembar 2008. ISBN 978-86-7768-031-2</ref> Simeon i Sava su za obnovu manastira imali finansijsku podršku od velikog župana [[Stefan Prvovenčani|Stefana]]. <ref> Chilandar Monastery, http://www.embassyofserbia.gr/Hilandar/Hilandar3.htm </ref> Kada su građevine bile gotove, sredinom [[1199]]. godine, Nemanja je kao [[ktitor]] izdao povelju. Ovu osnivačku povelju je napisao Sava, a za nju je Nemanja dobio pristanak od velikog župana Stefana. Povelja je u originalu bila sačuvana sve do [[Drugi svetski rat|drugog svetskog rata]], kada je stradala 06. aprila [[1941]]. godine u bombardovanju [[Narodna biblioteka Srbije|Narodne biblioteke u Beogradu]]. <ref> Mojsilović Igor, MANASTIR HILANDAR, http://www.srpskidespot.org.rs/Tekstovi/Hilandar.htm </ref>
Sa završetkom izgradnje Simeon se preselio u Hilandar sa priličnim brojem kaluđera. Hilandaru je dodeljeno i nekoliko sela u okolini [[Prizren|Prizrena]] kao [[metoh]]. U međuvremenu, Sava je ponovo od [[Aleksije III Anđeo|vizantijskog cara]] izdejstvovao novu povelju, u kojoj car u potpunosti izjednačava Hilandar sa ostalim manastirima na [[Sveta gora|Svetoj gori]], i daje manastiru jedan metoh, davno razrušeni [[manastir Zig]] (''Ivanicu'', u unutrašnjosti poluostrva Halkidiki). <ref> Mojsilović Igor, MANASTIR HILANDAR, http://www.srpskidespot.org.rs/Tekstovi/Hilandar.htm </ref>
|
