Izdaja – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m razne ispravke |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
'''Izdaja''' u najširem smislu predstavlja svaku zloupotrebu povjerenja, odnosno svjesno i potajno djelovanje na štetu osobe odnosno društvene grupe ili organizacije kojoj pripada ([[porodica]], [[kompanija]], [[politička stranka]], [[država]]) ili prema kojoj postoji moralna ili zakonska obaveza [[odanost]]i. U užem smislu se taj izraz prije svega koristi u [[politika|politici]] za sve oblike povrede odanosti prema organizaciji čiji je netko član. U tom smislu se najčešće koristi izraz '''izdajnik''' za počinitelja izdaje. U najužem smislu kao povredu odanosti državi. U najužem smislu izdaja se tretira kao specifično [[krivično djelo]], i to najčešće najgore, te su za njega u pravilu predviđene najstrože kazne. Najteži oblici takve izdaje su u nekim zakonodavstvima poznati kao [[veleizdaja]].
Izdaja se tradicionalno smatra najgorim činom koji neki pojedinac može načiniti, a koji izaziva nelagodu i prezir čak i kod osoba i organizacija koje su se okoristile nečijim izdajničkim djelovanjem. Takvi stavovi su svoj odraz pronašli i u [[kultura|kulturi]], pri čemu je jedan od najpoznatijih primjera ''[[Božanstvena komedija]]'' [[Dante Alighieri|Dantea Alighierija]] u kojoj je deveti i najgori krug [[Pakao|Pakla]] predviđen upravo za izdajnike. Mnoge kulture su pojedinim ličnostima koje su počinile izdaju dale simboličko značenje, odnosno njihova imena služe kao sinonim za izdaju. Tako je [[Juda Iškariotski]] zbog izdaje [[Isus]]a doveo do toga da se izraz ''Juda'' koristi kao sinonim za izdajnika u jezicima mnogim [[kršćanstvo|kršćanskih]] naroda; kod [[Kinezi|Kineza]] u tu svrhu služi carski kancelar [[Qin Hui (dinastija Song)|Qin Hui]], kod [[Amerikanci (nacija)|Amerikanaca]] u tu svrhu služi [[Benedict Arnold]], general iz vremena [[Američki rat za nezavisnost|rata za nezavisnost]], a kod [[Srbi|Srba]] srednjovjekovni velmoža [[Vuk Branković]].
Izdaja se vrlo često kod mnogih nacionalnih kultura koristi kao najpogodnije objašnjenje slučajeva kada je strana koja se smatrala moralno ili fizički superiornijom doživjela poraz u nekom oružanom sukobu. Najstariji primjer je [[termopilska bitka]], odnosno poraz Grka, koji su antički historičari tumačili izdajom pastira po imenu [[Efijalt (izdajnik)|Efijalt]]. Jedan od najpoznatijih primjera je tzv. ''[[Legenda o nožu u leđa]]'' (''Dolchstosslegende'') kojom se u [[Njemačka|Njemačkoj]] 1920-ih i 1930-ih tvrdilo da je njemačka vojska ostala neporažena u [[prvi svjetski rat|prvom svjetskom ratu]], ali da su do kapitulacije doveli ''izdajnički'' političari u pozadini.
| |||