Ateizam – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m struktura |
|||
Red 246:
</ref><ref name=Sheiman-1>
{{cite web|last=Sheiman|first=Bruce|title=The Great Debate Stalemate |url=http://www.anatheistdefendsreligion.com/index.php?id=37&page=The_Great_Debate_Stalemate&div=divid_37 |quote= |accessdate = 08. 04. 2011.}}
</ref>
== Odnos ateizma, religije i morala ==
{{main|Ateizam i religija}}
[[Datoteka:Lightmatter buddha3.jpg|thumb|150px|Zbog nepostojanja boga tvorca, [[budizam]] se često opisuje kao neteistička religija.]]
=== Veza sa svetonazorima i društvenim ponašanjem ===
Sociolog Fil Zakerman je analizirao prethodna istraživanja o sekularnosti i neverovanju, i zaključio je da je blagostanje društva u pozitivnoj korelaciji sa nereligioznošću. Njegovi zaključci koji se posebno odnose na ateizam su:<ref name="Zuckerman">{{cite journal| first1=Phil |last1=Zuckerman| year=2009 |title= Atheism, Secularity, and Well-Being: How the Findings of Social Science Counter Negative Stereotypes and Assumptions| url=http://www.pitzer.edu/academics/faculty/zuckerman/Zuckerman_on_Atheism.pdf | journal=Sociology Compass |volume=3|issue=6 | pages= 949–971 |doi = 10.1111/j.1751-9020.2009.00247.x }}
</ref><ref name=Guardian>
[http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2010/sep/12/pope-benedict-atheism-secularism Societies without God are more benevolent], [[The Guardian]], September 2, 2010
</ref>
* u poređenju prema religioznim ljudima, ateisti i sekularne osobe su manje [[nacionalizam|nacionalističke]], [[antisemitizam|antisemitske]], [[rasizam|rasističke]], dogmatske, [[etnocentrizam|etnocentričke]], autoritativne i sa manje predrasuda i zatvorenog uma.
* u SAD, u državama sa najvećim procentom ateista, stopa ubistava je manja od proseka. U [[biblijski pojas|najreligioznijim američkim saveznim državama]], stopa ubistava je veća od prosečne.
=== Ateizam i duhovna verovanja ===
{{main|Hrišćanski ateizam}}
Za osobe koji se samoidentifikuju kao ateisti se često pretpostavlja da su [[nereligioznost|nereligiozni]], ali postoje i neke sledbe unutar velikih religija koje odbacuju postojanje [[bog tvorac|boga tvorca]].<ref name="winston2">{{cite book |last=Winston |first=Robert (Ed.) |title=Human |publisher=New York: DK Publishing, Inc |year=2004 |isbn=0-7566-1901-7 |page=299 |quote=.}}</ref>
U poslednjim nekoliko godina, u nekim verskim denominacija se nakupio određen broj otvoreno ateističkih sledbenika, poput [[humanistički judaizam|humanističkih jevreja]]<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/subdivisions/humanistic.shtml |title=Humanistic Judaism |date = 20. 07. 2006. |publisher=BBC | accessdate = 09. 04. 2011.}}
</ref><ref>
{{cite journal |last=Levin |first=S. |year=1995 |month=May |title=[[Jewish Atheism]] |journal=New Humanist |volume=110 |issue=2 |pages=13–15 |ref=harv}}
</ref>
i [[hrišćanski ateizam|hrišćanskih ateista]].<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/atheism/types/christianatheism.shtml |title=Christian Atheism |date = 17. 05. 2006. |publisher=BBC | accessdate = 09. 04. 2011.}}
</ref><ref>
{{cite book |last=Altizer |first=Thomas J. J. |authorlink=Thomas J. J. Altizer |title=The Gospel of Christian Atheism |url=http://www.religion-online.org/showbook.asp?title=523 |year=1967 |publisher=London: Collins |pages=102–103 | accessdate = 09. 04. 2011.}}
</ref><ref>
{{cite journal |last=Lyas |first=Colin |year=1970 |month=January |title=On the Coherence of Christian Atheism |journal=Philosophy: the Journal of the Royal Institute of Philosophy |volume=45 |issue=171 |pages=1–19 |ref=harv | doi = 10.1017/S0031819100009578 }}
</ref> koji odbacuju postojanje božanstva, ali se pridržavaju poruka o moralu.
U najužem smislu pozitivni ateizam ne povlači neka specifična verovanja, osim neverovanja u bilo kakvo božanstvo. Zbog toga ateisti mogu da prime širok spektar duhovnih verovanja. Iz istog razloga, ateisti mogu da poseduju širok spektar etičkih verovanja, od moralnog univerzalizma humanizma, koje zagovara da se moralni zakon mora dosledmo primeniti na sve ljude, pa do moralnog nihilizma, koji je stava da je moralnost besmislena.<ref>{{harvnb|Smith|1979|pp=21–22}}</ref>
=== Božanska zapovest nasuprot etici ===
Iako je tvrdnja da je „uloga bogova da odlučuju šta je ispravno a šta ne ili nepotrebna ili proizvoljna“ filozofski [[truizam]] (obuhvaćen u Platonovoj [[Eutifronova dilema|Eutifronovoj dilemi]]), argument da moralnost mora poticati od bogova i da ne može postojati bez mudrog tvorca je trajni predmet političke, ali ne toliko i filozofske debate.<ref>{{harvnb|Smith|1979|p=275}}. "Among the many myths associated with religion, none is more widespread -or more disastrous in its effects—than the myth that moral values cannot be divorced from the belief in a god."
</ref><ref name="Kant CPR A811">
Za [[Imanuel Kant|Imanuela Kanta]] je postojanje boga, duše i slobode bilo praktično pitanje Moralnost, sama po sebi, predstavlja sistem, ali sreća ne, osim ako je raspodeljena u tačnom odnosu prema moralnosti. Ovo je moguće u inteligentnom svetu samo pod inteligentnim tvorcem i vladarom. Razum nas obavezuje da priznamo postojanje takvog vladara, zajedno sa životom u takvom svetu, , the presupposition of God, soul, and freedom was a practical concern, for "Morality, by itself, constitutes a system, but happiness does not, unless it is distributed in exact proportion to morality. This, however, is possible in an intelligible world only under a wise author and ruler. Reason compels us to admit such a ruler, together with life in such a world, which we must consider as future life, or else all moral laws are to be considered as idle dreams..." (''Critique of Pure Reason'', A811).
</ref>
Moralni koncepti kao što je „ubistvo je pogrešno“ se vide kao [[božanski zakon|božanski zakoni]], koji zahtevaju božanskog zakonodavca i sudiju. Međutim, mnogi ateisti tvrde da tretiranje moralnosti u zakonskom smislu uključuje [[lažna analogija|lažnu analogiju]] i da moralnost ne zavisi od zakonodavca u istoj meri kao i zakoni.<ref>{{harvnb|Baggini|2003|p=38}}
</ref> Drugi ateisti, kao što je [[Fridrih Niče]], se nisu složili sa ovim pogledom i tvrdili su da je moralnost „istinita samo ako je bog istinit - ona stoji ili pada sa verom u boga“.<ref name="Fortin & Benestad">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=19ccmx1W58IC&pg=PA16&dq=has+truth+only+if+God+is+truth%E2%80%93it+stands+or+falls+with+faith+in+God#v=onepage&q=has%20truth%20only%20if%20God%20is%20truth%E2%80%93it%20stands%20or%20falls%20with%20faith%20in%20God&f=false|title =Human Rights, Virtue, and the Common Good|publisher = [[Rowman & Littlefield]]|quote=That problem was brought home to us with dazzling clarity by Nietzsche, who had reflected more deeply than any of his contemporaries on the implications of godlessness and come to the conclusion that a fatal contradiction lay at the heart of modern theological enterprise: it thought that Christian morality, which it wished to preserve, was independent of Christian dogma, which it rejected. This, in Nietzsche's mind, was an absurdity. It amounted to nothing less than dismissing the architect while trying to keep the building or getting rid of the lawgiver while claiming the protection of the law. | accessdate = 9. 4. 2011.|isbn = 978-0-8476-8279-9|year = 1996}}
</ref><ref name="Craig & Moreland">
{{cite book|url = http://books.google.com/?id=g8bHRrVu3SsC&pg=PA392&dq=there+is+no+God+there+is+no+morality+Nietzsche#v=onepage&q=there%20is%20no%20God%20there%20is%20no%20morality%20Nietzsche&f=false|title =The Blackwell Companion to Natural Theology|publisher = [[Wiley-Blackwell]]|quote=Morality "has truth only if God is truth–it stands or falls with faith in God" (Nietzche 1968, p. 70). The moral argument for the existence of God essentially takes Nietzche's assertion as one of its premises: if there is no God, then "there are altogether no moral facts." | accessdate = 9. 4. 2011.|isbn = 978-1-4051-7657-6|date = 11. 5. 2009.}}
</ref><ref name="Miller">
{{cite book|url = http://books.google.com/?id=VgMB9-tMSMoC&pg=PA85&dq=has+truth+only+if+God+is+truth%E2%80%93it+stands+of+falls+with+faith+in+God#v=onepage&q=has%20truth%20only%20if%20God%20is%20truth%E2%80%93it%20stands%20of%20falls%20with%20faith%20in%20God&f=false|title =Victorian Subjects|publisher = [[Duke University Press]]|quote=Like other mid-nineteenth-century writers, George Eliot was not fully aware of the implications of her humanism, and, as Nietzsche saw, attempted the difficult task of upholding the Christian morality of altruism without faith in the Christian God.| accessdate = 9. 4. 2011.|isbn = 978-0-8223-1110-2|year = 1991}}</ref>
Postoje [[normativna etika|normativni etički sistemi]] koji ne zahtevaju da principi i pravila potiču od božanstava. Tu spadaju [[etika vrlina]], [[društveni ugovor]], [[Kantova etika]], [[utilitarizam]] i [[Objektivizam (Ajn Rand)|Objektivizam]]<!--MORA VELIKO SLOVO-->. [[Sem Haris]] je predložio da moralni recept (etičko donošenje odluke) nije samo pitanje koje je potrebno istražiti u filozofiji, već da se može smišljeno praktikovati [[nauka o moralnosti]]. Ipak, svaki takav naučni sistem mora odgovarati na kritike oličene u [[naturalistička zabluda|naturalističkoj zabludi]].<ref>{{cite book |title=Principia Ethica |url=http://fair-use.org/g-e-moore/principia-ethica/s.13 |year=1903 |first=G. E. |last=Moore |authorlink=G. E. Moore | accessdate = 9. 4. 2011.}}
</ref>
Filozofi [[Suzan Nejman]]<ref>{{cite video |people=[[Susan Neiman]] |title=Beyond Belief Session 6 |medium=Conference |publisher=The Science Network |location=[[Salk Institute]], La Jolla, CA |date=November 6, 2006}}
</ref>
i [[Džulijen Bagini]]<ref>{{harvnb|Baggini|2003|p=40}}
</ref> (između ostalih) tvrde da etičko ponašanje samo zbog božanske zapovesti nije pravo etičko ponašanje, već samo slepa poslušnost. Bagini zastupa stav da je ateizam superiornija osnova za etiku, tvrdeći da je moralna osnova izvan verskih imperativa neophodna da se proceni moralnost imperativa - da bude u stanju da raspozna, na primer, da je „ti ćeš krasti“ nemoralno, čak i ako nečija vera to nalaže - i da stoga ateisti imaju prednost da su skloniji da daju takve ocene.<ref>{{harvnb|Baggini|2003|p=43}}
</ref>
Današnji britanski filozof Martin Koen je ponudio više istorijskih primera biblijskih zapovesti u korist mučenja i ropstva kao dokaz da verske zapovesti prate političke i društvene običaje, a ne obrnuto, ali je takođe primetio da ista težnja izgleda važi i za navodno nepristrasne filozofe.<ref>101 Ethical Dilemmas, 2nd edition, by Cohen, M., Routledge 2007, pp184-5. (Cohen notes particularly that Plato and Aristotle produced arguments in favour of slavery.)
</ref> Koen razlaže ovaj argument u više detalja u ''Političkoj filozofiji od Platona do Maoa'', gde tvrdi da je [[Kuran]] odigrao svoju ulogu u održavanju društvenih pravila iz ranog 7. veka, uprkos promenama u sekularnom društvu.<ref>{{Cite book|last= Cohen|first= Martin|authorlink= |coauthors= |title= Political Philosophy from Plato to Mao|year= 2008|url= |publisher= |location= |id=}}</ref>
===Kritika religije===
{{main|Kritika religije}} {{citat|Religija se temelji, primarno i uglavnom na strahu. Djelimično je to strah od nepoznatog, a djelimično želja kao osjećati da imate neku vrstu starijeg brata koji će stajati iza vas u svim neprilikama i opasnostima. Strah je temelj cijeloj stvari – strah od misterioznog, strah od poraza, strah od smrti. Strah je roditelj okrutnosti, te stoga nije ni čudno da su okrutnost i religija uvijek išle ruku pod ruku.<ref name=mudremisli>[http://www.mudremisli.com/2010/04/ateizam/ Ateizam (mudre misli)]</ref>|[[Bertran Rasel]]}}
Neki istaknuti ateisti, kao što su [[Bertrand Rasel]], [[Kristofer Hičens]], [[Danijel Denet]], [[Sem Haris]] i [[Ričard Dokins]], kritikovali su religiju navodeći štetne aspekte religijskih praksi i doktrina.<ref>
*[[Sam Harris (author)|Harris, Sam]], ''The end of faith: religion, terror, and the future of reason, W. W. Norton & Company, 2005
*[[Sam Harris (author)|Harris, Sam]], ''Letter to a Christian Nation, Random House, Inc., 2008
*[[Ričard Dokins|Dawkins, Richard]], ''The God Delusion'', Houghton Mifflin Harcourt, 2008
*[[Kristofer Hičens|Hitchens, Christopher]], ''God Is Not Great: How Religion Poisons Everything'', Random House, Inc., 2007
*[[Bertrand Rasel|Russell, Bertrand]], ''Why I am not a Christian, and other essays on religion and related subjects'', Simon and Schuster, 1957
</ref>
Ateisti se često uključuju u debate sa zagovornicima religije, a debate se ponekad odnose na to da li religije uopšte donose korist pojedincu i društvu.
Jedan argument da religije mogu biti štetne je da oslanjanje [[abrahamske religije|abrahamskih religija]] na božanski autoritet vodi ka [[autoritarnost]]i i [[dogma]]tizmu.<ref>{{cite web |last=Harris |first=Sam |authorlink=Sam Harris (author) |title=The Myth of Secular Moral Chaos |url=http://www.secularhumanism.org/index.php?section=library&page=sharris_26_3 |publisher=[[Free Inquiry]] |year=2006a | accessdate = 9. 4. 2011.}}
</ref>
Ateisti takođe navode podatke koji pokazuju vezu između [[verski fundamentalizam|verskog fundamentalizma]] i opredeljenosti ka nekoj veri (kada se religija održava jer služi skrivenim interesima)<ref name=Moreira-almeida2006>{{cite journal |doi=10.1590/S1516-44462006005000006 |author=Moreira-almeida, A. |coauthors=Lotufo Neto, F.; Koenig, H.G. |year=2006 |title=Religiousness and mental health: a review |journal=Revista Brasileira de Psiquiatria |volume=28 |pages=242–250 |url=http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S1516-44462006000300018&script=sci_arttext |accessdate = 12. 7. 2007. |pmid=16924349 |issue=3 |ref=harv}}
</ref>
i autoritarnosti, dogmatizma i predrasuda.<ref>See for example: {{cite journal | last1=Kahoe |first1= R.D.| month=June |year=1977 |title=Intrinsic Religion and Authoritarianism: A Differentiated Relationship|journal=Journal for the Scientific Study of Religion|volume=16|issue=2 |pages= 179–182 |jstor=1385749 | doi=10.2307/1385749 | ref=harv}} Also see: {{cite journal | last1=Altemeyer |first1= Bob |first2= Bruce|last2= Hunsberger |year=1992| url=http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a785040926~db=all |title=Authoritarianism, Religious Fundamentalism, Quest, and Prejudice| journal = [[International Journal for the Psychology of Religion]]| volume=2|issue=2| pages= 113–133 | doi = 10.1207/s15327582ijpr0202_5 | accessdate = 9. 4. 2011. | ref=harv}}
</ref>
Ovi argumenti, zajedno sa istorijskim događajima za koje se navodi da pokazuju opasnosti od religije, kao što su [[Krstaški ratovi]], [[džihad]], [[inkvizicija]], [[lov na veštice]] i teroristički napadi, koriste se kao odgovor na tvrdnje o korisnim efektima verovanja u religiju.<ref>{{cite web |last=Harris |first=Sam |authorlink=Sam Harris (author) |title=An Atheist Manifesto |url=http://www.truthdig.com/dig/print/200512_an_atheist_manifesto | accessdate = 9. 4. 2011. |publisher=[[Truthdig]] |year=2005 |quote=In a world riven by ignorance, only the atheist refuses to deny the obvious: Religious faith promotes human violence to an astonishing degree.}}
</ref> Vernici kao kontraargumente navode da su [[državni ateizam|neki režimi koji su se zalagali za ateizam]], kao što je Sovjetska Rusija, takođe krivi za masovna ubistva.<ref name="John S. Feinberg, Paul D. Feinberg">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=Nl-f5SKq9mgC&pg=PA697&dq=Aleksandr+Solzhenitsyn+But+if+I+were+asked+today+to+formulate+as+concisely+as+possible+the+main+cause+of+the+ruinous+revolution+that+swallowed+up+some+60+million+of+our+people,+I+could+not+put+it+more+accurately+than+to+repeat:+'Men+have+forgotten+God;+that's+why#v=onepage&q&f=false|author=John S. Feinberg, Paul D. Feinberg|title =Ethics for a Brave New World|publisher =[[Stand To Reason]]|quote=Over a half century ago, while I was still a child, I recall hearing a number of old people offer the following explanation for the great disasters that had befallen Russia: 'Men have forgotten God; that's why all this has happened.' Since then I have spend well-nigh 50 years working on the history of our revolution; in the process I have read hundreds of books, collected hundreds of personal testimonies, and have already contributed eight volumes of my own toward the effort of clearing away the rubble left by that upheaval. But if I were asked today to formulate as concisely as possible the main cause of the ruinous revolution that swallowed up some 60 million of our people, I could not put it more accurately than to repeat: 'Men have forgotten God; that's why all this has happened.'|accessdate = 2007–10–18|isbn = 978-1-58134-712-8|date = 4. 11. 2010.}}
</ref><ref name="Totalitarianism and Atheism">
{{cite web|url = http://catholiceducation.org/articles/apologetics/ap0214.htm|title =Answering Atheist’s Arguments|publisher = Catholic Education Resource Center|author=[[Dinesh D'Souza]]| accessdate = 9. 4. 2011.}}
</ref>
Linija 324 ⟶ 400:
|url= |doi=
|isbn=0-415-17589-5}}
</ref>
| |||