Južnoafrička Republika – razlika između verzija

|vremenska_zona = [[SAST]]

|utc_nadom = +2

|cctld = [[.za]]

|calling_code = [[+27]]

}}

 

 

Najstariji stanovnici Južne Afrike su plemena [[Hotentoti|Hotentota]] i [[Bušmani|Bušmana]]. [[Bantu]] narodi su se doselili oko 1000. godine. Godine 1652. [[Holanđani]] su osnovali koloniju na [[Rt dobre nade|Rtu dobre nade]]. Godine 1795. [[Velika Britanija|britanska]] vojska osvojila je Rt dobre nade. Holandsko ([[buri|bursko]]) stanovništvo je 1830. godine se kolektivno iselilo na sever i osnovalo [[Burske republike]] koje će Britanci anektirati 1902. godine posle [[Drugi burski rat|Drugog burskog rata]]. Britanske kolonije će se [[1910]]. godine ujediniti [[Južnoafrička Unija|Južnoafričku Uniju]], koja će steći nezavisnost i istupiti iz [[Komonvelt]]a [[1961]]. godine. Tokom 20. veka glavni problem Južne Afrike je bilo pitanje premoći belog stanovništva nad crnačkom većinom. Politika [[aparthejd]]a je zvanično uvedena 1948. Posle godina međunarodnog pritiska i unutrašnjeg nezadovoljstva, aparthejd je ukinut 1990. godine. Na izborima 1994. [[Nelson Mandela]] je izabran za prvog crnog predsednika države.

Aparthejd je uskoro izazvao snažnu reakciju crnaca. [[Afrički nacionalni kongres]] je ojačao i u šezdesetim godinama počeo je koristiti [[terorizam|terorističke]] metode, na šta je vlada zatvorila njegove vođe, među kojima je najpoznatiji bio [[Nelson Mandela]]. Sindikati su organizovali niz štrajkova za bolje uslove rada i veće plate. Južna Afrika se suočila sa međunarodnom izolacijom i odlivom kapitala. Zbog podrške Velike Britanije sankcijama prema Južnoafričkoj Uniji, ona je 31. maja 1961. proglasila republiku i istupila iz Komonvelta, a od tada nosi naziv Južnoafrička Republika. Ipak, u situaciji [[Hladni rat|hladnoratovske]] podele zapadne vlade nisu bile spremne na uvođenje strožijih sankcija kapitalističkoj i prozapadnoj Južnoj Africi.

 

 

Krajem 80-ih postalo je jasno da je održavanje aparthejda nemoguće. Godine [[1991]]. parlament je opozvao rasne zakone i oslobođena je većina političkih zatvorenika. Dvogodišnji pregovori predsednika [[Frederik Viljem de Klerk|Frederika Viljema de Klerka]] i Mandele doveli su do nacrta privremenog ustava koji je izjednačio biračko pravo svih stanovnika Južnoafričke Republike. Prvi slobodni izbori održani su u aprilu [[1994]], a pobedu je odneo Afrički nacionalni kongres. Mandela je izabran za predsednika.

=== Položaj ===

[[Datoteka:South Africa extremes.jpg|thumb|right|250px|Krajnje tačke Južnoafričke Republike]]

 

Ukupna dužina granica iznosi 4.862 km.<ref name="CIAWF">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sf.html|title=CIA - The World Fact Book — South Africa}}</ref> Od zapada prema istoku graniči se sa [[Namibija|Namibijom]] (967 km), [[Bocvana|Bocvanom]] (1.840 km), [[Zimbabve]]om (225 km), [[Mozambik]]om (491 km) i [[Svazilend]]om (430 km).<ref name="CIAWF"/> Mala država [[Lesoto]] je u potpunosti okružena južnoafričkom teritorijom (909 km).<ref name="CIAWF"/>

Na klimu JAR utiču njen položaj u umerenom klimatskom pojasu na južnoj hemisferi, uticaj Atlantskog i Indijskog okeana koji sa tri strane okružuju njen teritorij i polje visokog pritiska u Južnom Atlantiku (tzv. anticiklon sv. Helene).<ref name="KlimKlas"/><ref name="VEG380" /> Takođe važan je uticaj morskih struja koje prolaze uz njene obale. Tako hladna [[Benguelska struja]] koja teče iz cirkumantarktičkog pojasa hladne vode ka severu duž zapadnih obala zemlje pridonosi isušivanju vazduha i smanjuje padavine, dok [[Mozambička struja]] na istočnim obalama povišava temperaturu i količinu padavina.<ref name="KlimKlas"/><ref name="VEG380"/> Važan je i uticaj reljefa, koji je najizraženiji na istoku zemlje gde je uticaj tople Mozambičke struje ograničen samo na uzak priobalni pojas. Ovde planinski lanci koji se nalaze u neposrednom zaleđu obale onemogućavaju strujanje vlažanog okeanskog vazduha prema unutrašnjosti pa zato primorje i istočne padine [[Drakensberg]]a primaju više padavina od njegovih zapadnih padina i visoravni [[Highveld]] u unutrašnjosti.<ref name="VEG380"/>

 

 

Najviša izmerena temperatura — 51,7°S zabeležena je [[1948]]. godine u [[Kalahari]]ju u pokrajini [[North Cape]] u blizini grada Upringtona,<ref name="SAIn">[http://www.southafrica.info/about/geography/geography.htm SouthAfrica.info: Geography and Climate — South Africa's geography] {{en}}</ref> dok je u [[Saderlend]]u, u planinskom lancu Rogeveld severoistočno od [[Cape Town]]a zabeležena najniža temperatura od –15°S.<ref name="SAIn"/><ref name="VEG380"/> Više od polovine Južne Afrike prima samo 200 do 600 mm padavina, a krajnji severozapad manje od 200 mm.<ref name="VEG380"/>

[[da:Sydafrika]]

[[de:Südafrika]]

[[dsb:Pódpołdnjowa Afrika]]

[[dv:ދެކުނު އެފްރިކާ]]