Wikipedija

Operacija Alfa – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m zamjena šablona using AWB
Red 1:
{{Infokutija vojni sukob
{{Bitka
|bitkasukob= <span style="font-size: medium;">'''Operacija Alfa oktobra 1942'''
|deo= [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]]
|slika=
Red 9:
|teritorija=
|rezultat = Pobeda snaga Osovine
|strana1 = [[Image:Flag_of_SFR_YugoslaviaFlag of SFR Yugoslavia.svg|40px]] [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije]]
|strana2 = [[Image:Flag of Italy (1861-1946).svg|40px]] [[Kraljevska Vojska Italije]]<br>[[Image:Cetnik flag.jpg|40px]] [[JVuO]]
|jedinice1 = delovi [[Deseta hercegovačka brigada NOVJ|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]
Red 15:
|zapovednik1= '''[[Vlado Šegrt]]''', komandant [[Deseta hercegovačka brigada NOVJ|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]
|zapovednik2= General '''Renco Dalmaco''' ({{jez-it|Renzo Dalmazzo}}), komandant VI armijskog korpusa<br>Major '''[[Petar Baćović]]''', komandant Komande operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine
|jačina1snaga1=500
|jačina2snaga2=8.000
|gubici1=0
|gubici2=0
|civilne žrtvegubici3 = '''1.019'''}}
'''Operaciju Alfa''' izvele su združene četničko-italijanske snage u prvoj polovini oktobra [[1942]]. u sklopu ofanzivnih planova italijanske [[SUPERSLODA|2. armije]]. Ovom operacijom odbačene su slabije snage [[NOVJ]] zapadno od [[Neretva|Neretve]], koje su pružile samo simboličan otpor, i ponovo je okupiran [[Prozor (grad)|Prozor]].
 
Tokom nastupanja [[četnici]] su izvršili pljačku, uništavanje sela i [[Pokolj u Prozoru 1942.|pokolj stanovništva u oblasti Prozora]]. Tokom operacije stradalo je 1.019 civila od strane četnika.<ref name="MOSTARSKI BATALjON 1986">Enver Ćemalović, MOSTARSKI BATALjON, Mostar 1986, strana 131</ref><ref>Antun Miletić, Vladimir Dedijer, GENOCID NAD MUSLIMANIMA, Svjetlost - Sarajevo 1990, strana 735-738 i 837-851</ref>
 
== Planiranje operacije ==
'''Operacija Alfa''' bila je deo šire zamišljene [[Operacija Dinara|operacije "Dinara"]] Ovom operacijom je komanda [[SUPERSLODA|italijanske 2. armije]] nameravala ponovo ovladati prostorom između linije [[Mostar]] - [[Jablanica (grad)|Jablanica]] i [[Knin]] - [[Bosansko Grahovo]]. U tu svrhu vođeni su pregovori sa Komandom oružanih snaga [[NDH]] radi angažovanja snaga. Međutim, budući da su krupne snage [[NDH]] bile angažovane u operacijama vođenim od strane Nemaca ([[Operacija Jajce I|Jajce I]], [[Operacija Jajce II|II]] i [[Operacija Jajce III|III]]), komanda NDH smatrala je da će biti je u stanju angažovati znatnije snage tek nakon [[15. oktobar|15. oktobra]]<ref>Izveštaj Više Komande oružanih snaga »Slovenija - Dalmcija« od 27. septembra 1942. Vrhovnoj Komandi o stavu Glavnog stana Poglavnika NDH u vezi sa učešćem četničkih snaga u operaciji "Dinara", ZBORNIK NOR-a, tom XIII - italijanski dokumenti, knjiga 2, dokument 104</ref>. Usled toga je komandant italijanske [[SUPERSLODA|2. armije]], general [[Mario Roata|Roata]], odlučio da prvi deo plana, Operaciju Alfa, izvede samo uz upotrebu italijanskih i četničkih snaga, dok su manje snage [[NDH]] učestvovale uglavnom na zadacima obezbeđenja.
 
'''Operacija Alfa''' izvođena je u istočnom delu prostorije [[Operacija Dinara|operacije Dinara]]. Njen neposredni cilj bilo je otkanjanje opasnosti od rudarske zone [[Mostar]]a i pruge [[Mostar]] - [[Sarajevo]], ponovno zaposedanje [[Prozor (grad)|Prozor]]a. [[Prozor (grad)|Prozor]] je bio u rukama [[NOVJ]] od [[14. juli|14. jula]] [[1942]], kada ga je zauzela [[Treća proleterska brigada|Treća proleterska brigada]] [[Napad NOVJ na Prozor jula 1942.|likvidiravši ustaški garnizon]].
 
== Tok operacije ==
{{citat|„Prema vašem naređenju izvršio sam mobilizaciju od 5.000 četnika za borbu, pravac Prozor. Vojvoda [[Ilija Trifunović-Birčanin]] i [[Dobrosav Jevđević]] imali su konferenciju sa komandantima italijanske vojske i dogovorili su se za ovu zajedničku operaciju."<ref name="Saslušanje">[http://www.znaci.net/00001/60_1_6.pdf Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Saslušanje optuženih]</ref>|Baćovićev izveštaj Mihailoviću}}
 
Operacija je počela je [[5. oktobra|5. oktobra]] [[1942]]. ujutro snažnim artiljerijskim dejstvima i nastupanjem pet napadnih kolona u zahvatu između dolina Drežanke i Rame. U vreme operacije, na zahvaćenom prostoru nalazili su se samo 1, 3. i 4. bataljon [[Deseta hercegovačka brigada NOVJ|Desete hercegovačke brigade NOVJ]]. Taktička brojčana nadmoć napadača bila je između 15:1 i 20:1. Napredovanje je vršeno sistematski, uz masovnu upotrebu artiljerije. Glavninu pešadijskih nastupajućih kolona činili su četnici iz istočne Hercegovine pod komandom [[Petar Baćović|Petra Baćovića]]. Jedan manji odred pod komandom [[Petar Baćović|Baćović]]a učestvovao je u prethodnoj italijanskoj [[Operacija Albia|operaciji Albia]] u Podbiokovlju. Za ovu operaciju izvršena je dodatna mobilizacija, tako da su samo četničke snage u operaciji, prema [[Petar Baćović|Baćović]]u, brojale 5.500 ljudi.<ref>Izveštaj Baćovića Mihailoviću od 7.10.1942, http://www.znaci.net/00001/4_14_1_174.htm</ref>
 
S obzirom na nadmoć napadača, [[Mostarski bataljon NOVJ|Mostarski bataljon]] [[Deseta hercegovačka brigada NOVJ|Desete hercegovačke brigade NOVJ]], koji se zatekao na pravcima udara, usporavao je napredovanje napadača tek manjim čarkama.
Red 39:
''Pred svakom našom četom, koje su brojale oko 70 boraca, pojavile su se raščlanjene kolone neprijatelja u jačini od 1.000 do 1.500 vojnika. Nama je ostalo da se sa isturenim patrolama povlačimo i povremeno pripucavamo...''
 
''Italijani su, nastupajući putem u dolini Rame i s obje strane te rijeke, tukli artiljerijom sve ispred sebe, a najviše sela. Artiljerijsku i minobacačku podršku Italijani su vršili i radi nastupanja četničkih kolona.''<ref>Enver Ćemalović, name="MOSTARSKI BATALjON, Mostar 1986, strana 131<"/ref>}}
 
U toku [[6. oktobar|6. oktobra]] izvršeno je prikupljanje snaga. Sa [[Mostarski bataljon NOVJ|Mostarskim bataljonom]] uspostavio je vezu 1. gatački bataljon, koji je doveden iz rezerve, i 4. prozorski bataljon na položajima ispred [[Prozor (grad)|Prozor]]a. Međutim, nije došlo do pružanja jačeg otpora. Na iznenađenje boraca i štabova bataljona, štab [[Deseta hercegovačka brigada NOVJ|brigade]] naredio je da se bataljoni [[8. oktobar|8. oktobra]] u zoru izvuku iz kontakta sa neprijateljem i povuku prema severozapadu.
{{citat|U zoru, 8. oktobra, bataljoni su dobili naređenje Štaba naše Brigade za hitno povlačenje a da nismo pružili bilo kakav ozbiljniji otpor neprijatelju iako su naša tri bataljona bila prikupljena na relativno uskom prostoru i bila spremna pružiti otpor neprijatelju. U toku tog i sutrašnjeg dana izvršen je marš bataljona prema Gornjem Vakufu i Rostovu. U toku marša, potišteni prizorima i događajima, borci su izricali raznovrsne ocjene zbog povlačenja Brigade.
 
''Svi smo bili postiđeni pred narodom,, koji nam je toliko pružio po našem dolasku na ovaj teren, ne samo našem Bataljonu nego i drugim proleterskim, udarnim i partizanskim jedinicama. Izbezumljeni starci i žene pitali su nas: »Kuda ćete? Zašto nas ovako, bez borbe, ostavljate?« Još prije povlačenja pojedini borci i grupice iz Prozorskog bataljona napuštali su svoje čete, jer nisu mogli posmatrati palež svojih sela s naših položaja. Do 10. oktobra italijansko-četničke kolone zauzele su Prozor, Šćit i Ravno, a 9. oktobra Nijemci su zauzeli Gornji Vakuf.''<ref>Enver Ćemalović, name="MOSTARSKI BATALjON, Mostar 1986, strana 131<"/ref>}}
 
Odluku za povlačenje doneo je '''Operativni štab 5. crnogorske i 10. hercegovačke brigade''' usled nepoverenja u borbenu vrednost ovih bataljona. Štab je smatrao da je postojala opasnost da bi ove, po oceni štaba, slabe i neuvežbane jedinice u jačem sukobu sa nadmoćnim neprijateljem mogle doživeti teške gubitke i raspad. O odluci za povlačenje ovaj štab je izvestio [[Vrhovni štab NOV i POJ|Vrhovni štab]], navodeći:
{{citat|Ova tri bataljona Hercegovačke brigade, koji su bili na ovim položajima su najslabiji bataljoni brigade, izuzevši 1. bataljon, među kojima se nalazi Mostarski i Prozorski bataljon koji i politički i vojnički stoje na vrlo niskom nivou, o čemu ste vi i ranije bili izvještavani od Hercegovačke brigade, te zbog toga nisu odgovorili svom postavljenom zadatku, iz sasvim razumljivih i poznatih razloga, ni u momentu kad neprijatelj još nije pokušao sa ofanzivom prema Prozoru, a kamoli kad je sa ovolikim snagama navalio u pravcu njih ... <ref>Zbornik NOR-a, tom IV, knjiga 7, dokument 150</ref>}}
 
== Zločini nad stanovništvom ==
{{main|Pokolj u Prozoru 1942.}}
Uprkos izostanku otpora, nastupajuće četničke snage vršile su teror nad lokalnim stanovništvom. Prema posleratnoj evidenciji, za tih nekoliko dana u jablaničkom kraju ubijeno je 170, a u prozorskom 849 civila.<ref>Enver Ćemalović, name="MOSTARSKI BATALjON, Mostar 1986, strana 131<"/ref> Ovi masakri praćeni su paljenjem sela i pljačkom pokretne imovine.
 
O nastalom teroru major [[Petar Baćović]] izvestio je [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićev]] štab depešama od [[10. oktobar|10.]] i [[23. oktobar|23. oktobra]] [[1942]]. On navodi da je "popaljeno 15 katoličkih sela" i "zaklano preko 2.000 šokaca i muslimana. Većinom ustaše ili komunisti" <ref>Knjiga primljenih depeša štaba Draže Mihailovića, Arhiv Vojnoistorijskog instituta, četnički fond, registarski broj. 1/1, kutija 280</ref>
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Operacija_Alfa