Atena – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNema sažetka izmjene |
mNema sažetka izmjene |
||
Red 152:
}}
'''Atena''' ili '''Atina''' (
Atena se često naziva kolijevkom zapadne civilizacije zbog svojih kulturnih doprinosa tijekom 5. i 4. vijeka prije [[Hristos|Krista]]. Iz tog razdoblja u Ateni je ostalo mnogo antičkih zgrada, umjetničkih djela itd. Najpoznatija je [[Akropolj|Akropola]], koja je priznata kao jedna od najboljih primjera klasične grčke umjetnosti i arhitekture.
Atina je centar ekonomskog, finansijskog, industrijskog, političkog i kulturnog života u Grčkoj. Antička Grčka je bila centar umetnosti, učenja i filozofije, domovina [[Platon]]ove Akademije i [[Aristotel]]ovog Liceja. Atina je, takođe, rodno mesto [[Sokrat]]a, [[Perikle|Perikla]], [[Sofokle|Sofokla]] i drugih značajnih filozofa, pisaca i političara koji datiraju iz Antičke Grčke.
{{main|Historija Atene}}
[[Datoteka:Parthenon from West with deep blue sky.jpg|thumb|left|250px|Partenon]]
Prvi organizovani život u Atini potiče iz [[neolit]]a, negde oko 4000—3000. godine p. n. e., kada su se prvi stanovnici nastanili na [[Akropolj (Atina)|Akropolju]] i u dolini reke Ilis (danas Olimpijon). Taj proces se nastavio u [[bronzano doba]] (od 3000—1100. p. n. e.), kada su prehelenska naselja okupirala prva grčka plemena. Zanimanja tih prvih plemena su uglavnom bila [[zemljoradnja]] i [[stočarstvo]], da bi vremenom počeli da [[trgovina|trguju]] i uspostavljaju kontakte sa drugim delovima [[Grčka|Grčke]] i [[Egejsko more|Egejskog mora]].
Za vreme [[mikenska Grčka|mikenske civilizacije]] (1550—1050) [[ekonomija]] je znatno napredovala, a uz nju i [[arhitektura]] i [[umetnost]]. Mikenska plemena su okupirala Akropolj i okolinu oko 16. veka pre nove ere. Nešto pre 13. vijeka pre nove ere, na vrhu Akropolja, podigli su palatu svome monarhu, a nešto kasnije, polovinom istog veka, prve zidine za svoj grad. O mikenskoj Atini postoji serija mitova koji su povezani sa delima lokalnih prinčeva. U 12. veku, većina mikenskih centara su napuštani, posle čega su usledile migracije stanovništva na grčkom tlu. Plemena Tesalije i Dorije su krenula prema jugu, ali nisu nikada okupirali Atiku. S njima su se takođe izmešalala plemena Jonaca, koja su kasnije, u 8. veku p. n. e., kao i ostala grčka plemena, krenuli prema istoku stvarajući kolonije na obalama [[Mala Azija|Male Azije]]. U 8. veku p. n. e., različita plemena [[Periferija Atika|Atike]] su se sjedinila i pretvorila Atinu u svoj centar, stvarajući tako prvi grad-državu.
Za vreme tog perioda (geometrijski period - od 1050-700. godine p. n. e.), grčka civilizacija je znatno napredovala. U to vreme, religija se po prvi put organizovala oko dvanaest bogova olimpijskog panteona, stvorio se novi alfabet, koji je koren svih evropskih alfabeta. Poezija je stekla svoje prvo jezgro u Homerovim epovima i počele su inovacije u keramici. [[Geometrijski period|Geometrijska dekoracija]] keramike za svakodnevnu upotrebu, daje ime ovom periodu. U 7. veku p. n. e. umetnici su primali uticaje sa istoka, ali su kasnije njihova dela stekla poseban, grčki karakter. U 6. veku p. n. e., sagrađeni su prvi mermerni hramovi u [[dorski red|dorskom]] i [[jonski red|jonskom stilu]], statue Koros i Kores (mermerne statue koje predstavljaju mladića ili djevojku) i keramičko posuđe i ćupovi sa crnim figurama.
=== Starogrčka Atina ===
{{main|Antička Atina}}
Starogrčka Atina je bila jonski polis koji se nalazio na poluostrvu Atici. U njoj su živeli [[aristokratija|aristokrate]], demos (narod) i robovi. U najstarije vreme Atinom su vladali bazileusi (kraljevi). Ostale aristokrate nisu bili zadovoljni tim državnim uređenjem. Svake godine je birano 9 aristokrata koji su se nazivali arhonti. Oni su delili vlast sa areopagom, većem koje je zasedalo na brdu posvećenom bogu rata [[Arej|Aresu]]. Međutim, ljudi iz demosa nisu bili zadovoljni. Između njih i aristokrata se javila ogorčena borba. Na kraju su pravo da učestvuju u vlasti dobili i bogate zanatlije i trgovci iz demosa. Najvišu vlast imala je Narodna skupština koja je donosila sve odluke vezane za upravljanje državom. Atina je bila demokratsko-robovlasnička država.
Svaki [[antička Grčka|grčki]] grad ili [[polis]] je bio potpuno nezavisno središte političkog, kulturnog, kao i trgovačkog života, a Atina je bila jedan od najvećih i najjačih polisa.
Svaki polis je imao i jedan [[trg]], mesto okupljanja - [[agora|agoru]] - koji je, pre svega služio za trgovinu i razne skupove, a bio je administrativni i društveni centar. U [[agora|agori]] se odvijao svakodnevni život polisa. Atina je bila, kao i većina polisa, okružena zidinama, a imala je i mesto poslednje odbrane - [[Akropolj (Atina)|akropolju]], na kojoj su bili smešteni hramovi [[Grčka mitologija|vrhovnih božanstava]] [[antička Grčka|grka]].
==== Akropolj ====
{{glavni članak|Akropolj (Atina)}}
Atinski [[Akropolj (Atina)|akropolj]] je svoj konačan oblik dobio u 5. veku pre nove ere u vreme jednog od najvećih i najznačajnijih državnika, [[Perikle|Perikla]]. U doba njegove vladavine Atina je postala [[Demokratija|demokratska republika]].
[[Perikle|Periklo]] je nametnuo bogatašima visoke poreze, a novac se koristio za uređenje Atine, a posebno [[Akropolj (Atina)|akropolja]]. U tom periodu su izgrađeni vevelepni hramovi, kao i veličanstvena umetnička dela, pa se razdoblje vladavine Perikla naziva ''zlatnim dobom'' Atine, jer su tada podignuti hramovi:
* [[Partenon]]
* [[Erehtejon]], hram božice [[Nika (mitologija)|Nike]]
* [[Propileji]] – Svečani ulaz
==== Partenon ====
{{glavni članak|Partenon}}
[[Partenon]] se nalazio na visoravni visokoj oko 70 -{m}-. i predstavlja okosnicu arhitektonskog rešenja [[Akropolj]]a. Partenon je tako [[urbanizam|urbanistički]] rešen da se vidi sa velike udaljenosti, ali, kako se približavate Akropolju i počinje penjanje, on postepeno nestaje da bi se video tek kada se dođe do njega. Kada se stupi na plato ispred njega, on se mora obići da bi se ušlo u sam hram, jer je ulaz sa druge strane prilaza. Partenon je uzdužna građevina u čijem se predvorju nalazi [[reljef]] koji prikazuje panatenejske svečanosti. Reljef (440. i [[437. p. n. e.]]) je delo [[Fidija|Fidije]] i njegovih učenika.
==== Erehtejon ====
{{glavni članak|Erehtejon}}
Hram, koji je sagrađen oko [[421. p. n. e.]], zbog nagiba terena, podeljen je na nekoliko nivoa koji su povezani stepeništem. Visinska razlika između svetilišta [[Atina (boginja)|Atini]] i drugih delova hrama je oko 3 -{m}-. Hram, kao većina drugih hramova, nije, u osnovi pravilnog oblika, i u njemu se nalazilo svetilište [[Atina (boginja)|Atine]], [[Posejdon]]a i prvog atinskog kralja [[Erehtej]]a.
==== Propileje ====
Propileje - svečani ulaz, su činile široke stepenice između dva zida. U samom podnožju stepeništa stajalo je, povezano na gornjoj strani gredama, šest dorskih stubova, a na vrhu, stepenište se završavalo visokim zidom u kojem je bio prolaz širine središnjeg dela stepeništa.
== Geografija ==
=== Klima ===
▲== Klima ==
U Atini vlada [[semiaridna klima]] ([[Köppenova klasifikacija klime]]: ''BSh'') sa velikim padavinama između polovine oktobra do polovine aprila. Ukoliko postoje padavine tokom leta, one su retke i u obliku su kratkotrajnog pljuska.
| |||