Engleski jezik – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 16:
|iso1=en|iso2=eng|sil=ENG
}}
'''Engleski jezik''' je [[zapadnogermanski jezici|zapadnogermanski jezik]] koji potiče iz [[Engleska|Engleske]]{{sfn|Crystal|2003a|p=6}}{{sfn|Wardhaugh|2010|p=55}}, a takođe se koristi kao maternji jezik u drugim državama [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] - [[Škotska|Škotskoj]], [[Vels]]u, i [[Severna Irska|Severnoj Irskoj]], u [[Republika Irska|Republici Irskoj]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]], [[Kanada|Kanadi]], [[Australija|Australiji]], [[Novi Zeland|Novom Zelandu]], [[Južnoafrička Republika|Južnoj Africi]], i brojnim drugim zemljama.{{sfn|Crystal|2003b|pp=108–109}} Engleski je trenutno četvrti najrasprostranjeniji [[maternji jezik]] na svetu (posle [[kineski jezik|kineskog]], [[španski jezik|španskog]] i [[hindi|hindua]]), sa nekih 380 miliona govornika.{{sfn|Ethnologue|2010}}
Ima status ''[[lingva franka]]'' u mnogim delovima sveta, usled vojnog ekonomskog, naučnog, političkog i kulturnog uticaja [[Britanska imperija|Britanske Imperije]] u [[18. vek|18.]] i [[19. vek]]u i još jačeg globalnog uticaja Sjedinjenih Američkih Država tokom 20. veka. Zbog globalnog uticaja engleskog u svetu [[nauka|nauke]], [[umetnost]]i, [[televizija|televizije]] i na [[Internet]]u u poslednjim decenijama, engleski je danas najrasprostranjeniji jezik koji se uči kao [[drugi jezik]] na svetu. Od mnogih učenika širom sveta se zahteva da uče engleski, a znanje engleskog jezika je korisno ili čak neophodno za mnoga zanimanja.
Red 22:
== Istorija ==
{{Glavni članak|Istorija engleskog jezika}}
'''Engleski''' je [[zapadnogermanski jezik]] koji potiče od jezika koje su u prvoj polovini prvog milenijuma u [[Britanija (provincija)|Britaniju]] doneli [[germani|germanski doseljenici]] iz raznih delova severozapadne Nemačke. Među ovim plemenima su bili [[Frizijci]], [[Angli]], [[Sasi]] i [[Jiti]]. Prvobitni germanski jezik je zatim primio uticaje od dva talasa invazije. Prvo od strane govornika jezika skandinavske grane germanske familije, koji su kolonizovali delove Britanije u osmom i devetom veku. Drugi talas su činili [[Normani]] u 11. veku, koji su govorili varijetet francuskog. Ove dve invazije su engleski učinili visoko „kreolizovanim“; kreolizacija nastaje od kohabitacije govornika različitih jezika, koji razvijaju hibridni jezik za osnovnu komunikaciju. Kohabitacija sa Skandinavcima je uslovila značajno gramatičko pojednostavljivanje i leksičko obogaćivanje anglo-frizijskog jezgra engleskog; kasnija normanska okupacija je dovela do kalemljenja razrađenijeg sloja reči iz romanske grane evropskih jezika na germansko jezgro; ovaj novi sloj je ušao u engleski kroz korišćenje na sudovima i u vlasti. Stoga se engleski razvio u 'pozajmljivački' jezik značajne gipkosti i ogromnog fonda reči.{{sfn|Crystal|2003b|p=30}}
Prema ''[[Anglo-saksonski letopis|Anglo-saksonskom letopisu]]'', približno oko [[449]] godine, [[Vortigern]], kralj [[Britanska ostrva|Britanskih ostrva]], pozvao je „Anglikansku lozu“ (Angli, predvođeni [[Hengst]]om i [[Hors]]om) kako bi mu pomogli u odbrani od [[Pikti|Pikta]]. Zauzvrat, Anglima je bilo zagarantovano zemljište na jugoistoku. Dodatna pomoć je tražena, i u pomoć došli su Saksi, Angli i Juti. Letopisi takođe pišu o daljem naseljavanju kolonistima koji su vremenom uspostavili sedam kraljevina: Nortumbrija, Mercia, Istočna Anglia, Kent, Eseks, Suseks i Veseks. Moderna učenja prihvataju ovu priču kao legendarnu i politički obojenu.
Red 28:
Ovi germanski osvajači dominirali su nad izvornim keltsko-govorećim stanovništvom, čiji su jezici preživeli u [[Škotska|Škotskoj]], [[Vels]]u, [[Korneval]]u i [[Irska|Irskoj]]. Dijalekti upotrebljavani od strane osvajača sačinili su akcenat kasnije poznat kao [[anglosaksonski jezik|staroengleski]], koji podsećaju na pojedine priobalne dijalekte u današnjoj Holandiji i severozapadnoj Nemačkoj. Kasnije, dijalekat je potpao pod strogi uticaj severnogermanskog jezika nors, upotrebljavnim od strane [[Vikinzi|Vikinga]], koji su mahom naselili severoistočni deo ostrva (videti [[Jorvik]]). Novi i stari naseljenici pričali su jezicima sa suprotstavljenih grana Germanske porodice. Veliki broj reči delili su leksikološke korene ili su bile slične, dok im je gramatika bila udaljenija, uključujući prefikse, sufikse i izgovor značajnog broja reči. Usled sličnosti i raznolikosti jezika, neminovna je bila [[kreoli]]zacija jezika, koja je usledila, izostavljanjem većeg dela gramatike staroengleskog, uključujući rodove i padeže, sa izuzetkom zamenica, čime je jezik postao znatno prostiji i jednostavniji. Najpoznatije delo iz staroengleskog perioda je epska poema [[Beovulf]], od strane nepoznatog autora.
U periodu od 300 godina nakon Normanskih osvajanja [[1066]]. godine, normanski kraljevi i plemstvo govorili su varijantom [[francuski jezik|francuskog]]. Veliki broj Normanskih reči asimiliran je u Stari engleski, rezultujući dupliranjem staroengleskih reči (pr. ''ox/beef'', ''sheep/mutton''). Normanski uticaj ojačao je kontinualnu evoluciju jezika tokom narednih vekova, rezultujući danas poznatim [[Srednji engleski|Srednjim Engleskim]]. Među izmenama bilo je širenje upotrebe unikatnog aspekta Engleske gramatike, tj. 'kontinualnog' vremena, dodajući sufiks '-ing'. Tokom 15. og veka, Srednji engleski dalje je promenjen usled ''Velike samoglasničke promene'', širenja standardizovanog Londonskog dijalekta u vladi i administraciji, i standardizovanja štampanja. [[Moderni engleski]] se može pratiti nazad do doba [[Vilijam Šekspir|Vilijama Šekspira]]. Najpoznatije delo iz doba Srednje Engleske su ''Priče iz Kanterberija''
== Klasifikacija i srodni jezici ==
Red 51:
=== Engleski kao globalni jezik ===
Zbog svoje široke govorne rasprostranjenosti, engleski se često naziva [[globalni jezik|„globalni jezik“]]. Iako engleski nije zvanični jezik u većini [[država]], on je najčešće drugi jezik koji se govori uz maternji jezik te zemlje. On je takođe po internacionalnim standardima zvanični jezik u avio komunikaciji.
Postoje brojni argumenti za i protiv engleskog (ili bilo kog drugog jezika) kao globalnog jezika.
Red 74:
* [[Specijalni engleski]] je uprošćena verzija engleskog jezika koju koristi [[Glas Amerike|Glas Amerike]]. Rečnik se sastoji iz 1.500 reči.
* [[Reformisani engleski]] je rezultat kolektivnog doprinosa da se unapredi engleski jezik.
* [[Sispik jezik|Sispik]], [[Erspik jezik|erspik]] i [[Polispik jezik|polispik]], su verzije zasnovane na ograničenom rečniku. Stvorio ih je [[Edvard
* [[Evropski engleski jezik|Evropski engleski]] je nova varijanta engleskog jezika koja je zamišljena kao zajednički evropski jezik.
Red 129:
* svi ostali jezici doprinose manje od 1%
[[
== Sistem pisanja ==
| |||