Kolonizacija Kosova – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Uklanjanje svog sadržaja stranice |
m Vraćene izmjene 178.148.152.14 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika Autobot |
||
Red 1:
[[Datoteka:Serbia after Balkan Wars.jpg|thumbnail|thumb|Teritorijalna proširenja [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]] (zeleno) i [[Kraljevina Crna Gora|Crne Gore]] (ljubičasto) nakon [[1913]].]]
'''Kolonizacija Kosova''' nealbanskim stanovništvom, a prvenstveno [[Srbi]]ma, planski je sprovođena od strane [[beograd]]ske vlade u periodu između dva svetska rata.
Kolonizacija je započela odmah nakon pripajanja [[Kosovo|Kosova]] [[Kraljevina Srbija|Kraljevini Srbiji]] i delova [[Metohija|Metohije]] [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevini Crnoj Gori]] u [[Prvi balkanski rat|prvom balkanskom ratu]] [[1912]]. i nastavljena je tokom perioda [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], od [[1918]]. do [[1941]]. godine. Kolonizacija Kosova je imala naglašeno nacionalnu notu i njome je „anacionalni elemenat” trebalo zameniti „zdravim nacionalnim elementom”.<ref>Đ. Krstić, Kolonizacija u Južnoj Srbiji (str. 21–24), Sarajevo, 1928.</ref><ref>Arhiv Jugoslavije, 67-28-256, jul 1934.</ref> Paralelno sa srpskom kolonizacijom, tekao je proces prisilnog [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova|iseljavanja Albanaca sa Kosova]].<ref>[http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/contents.htm Expulsions of Albanians and Colonisation of Kosova]</ref> Između [[1912]] i [[1941]]. godine, na Kosovo je naseljeno između 60.000<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 153, 210, 215, 220), Priština 1981.</ref> i 65.000<ref name="balistička pobuna">[http://www.serbianunity.net/culture/library/ovk/pobuna.html Prva balistička pobuna]</ref> kolonista. Preko 90% ukupnog broja kolonista su činili [[Srbi]] sa raznih krajeva Jugoslavije (uključujući i [[Crnogorci|Crnogorce]]).<ref name="Pavlović"/>
Kolonizacija novih krajeva se sprovodila zajedno sa agrarnom reformom. [[Agrarna reforma]] je imala za cilj likvidaciju [[feudalizam|feudalnih]] odnosa i uspostavljanje pretpostavki za razvoj [[kapitalizam|kapitalizma]], dok je [[kolonizacija]] imala za cilj izmenu [[Demografija Kosova|demografske slike Kosova]] u korist Srba.<ref name="Bogdanović"/> Pritom je i agrarna reforma imala etno-religijski aspekt, jer je imovina bivših [[musliman]]skih zemljoposednika uglavnom prelazila u ruke Srba.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 96), Priština 1981.</ref>
Kolonizacija Kosova se uglavnom smatra neuspelim projektom, jer nije zadovoljila ni državu ni naseljenike, ni starosedeoce.<ref name="Jovanović"/> Rezultati nove etničke mape su poništeni drugim svetskim ratom, kada je Kosovo priključeno Albaniji, a većina kolonista proterana nazad u Srbiju i Crnu Goru. Po završetku rata, nekim kolonistima je [[Odluka o privremenoj zabrani povratka kolonistima|zabranjen povratak]] na Kosovo.
Događaji vezani za kolonizaciju Kosova su umnogome doprineli narastanju [[srpsko-albanski sukob|srpsko-albanskog sukoba]].
== Hronologija ==
Tokom balkanskih ratova, [[Kosovo]] i [[Metohija]] su pripojeni [[Kraljevina Srbija|Srbiji]] i [[Kraljevina Crna Gora|Crnoj Gori]]. I pored masovnih prisilnih [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova|iseljenja kosovskih Albanaca]] (od 1912-1914 je iseljeno 281.747 ljudi<ref>Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. VII, sv. 1. Beograd, 1980, str. 617-618.</ref>), oni su i dalje na Kosovu činili većinu stanovništva.<ref>Prema zvaničnom popisu stanovništva Kraljevine SHS iz [[1921]]. godine [[Kosovo]] je imalo 439.010 stanovnika, čiju su većinu činili [[Albanci]] (64,1%).</ref> Crna Gora i Srbija su nastojale da merama [[kolonizacija|kolonizacije]] utiču na izmenu etničke slike Kosova i Metohije. [[Crna Gora]] je već krajem 1912. godine počela naseljavati svoje državljane na teritoriji zapadne [[Metohija|Metohije]]. U toku prvog svetskog rata ti su se naseljenici povukli u Crnu Goru, da bi se nakon rata vratili na dobijena imanja.<ref>A. Hadri, Kosovo i Metohija u Kraljevini Jugoslaviji (str. 59-60.), IG 1967. 1-2 51-84.</ref>
Nakon Prvog svetskog rata i stvaranja [[Kraljevina SHS|Kraljevine SHS]], beogradska vlada je započela opsežan program kolonizacije Kosova, dajući prednost bivšim vojnicima ili pripadnicima [[četnici|četničkih]] odreda.<ref>[http://books.google.com/books?id=OTW9XKUmrxsC&pg=PA10&dq=Serbianisation Howard Clark, Civil resistance in Kosovo]</ref> Namera je bila da se nasele „nacionalno zaslužni i provereni elementi”, tj. ratni dobrovoljci, četnici, žandarmi, graničari, optanti, izbeglice i partijski aktivisti.<ref>Adam Pribićević, Od gospodina do seljaka, prir. Č. Višnjić, Zagreb, 1996, str. 131–133.</ref> Kolonisti su regularno snabdevani oružjem preko Saveza agrarnih zadruga.<ref name="Jovanović"/> U brdovita albanska naselja kolonizovani su najpre [[Crnogorci]], jer se smatralo da su bili kulturno najsličniji Albancima. Osim toga, oni su se bez mnogo straha useljavali u konfiskovane kuće [[kačak]]a „ne brinući mnogo ni o mogućoj osveti, niti o tapijama”.<ref>Zoran Janjetović, Deca careva, pastorčad kraljeva. Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918– 1941, Beograd 2005, str. 325–327, 340.</ref> Kolonisti su u početku masovno dobijali zemlju koja je oduzimana od vlasnika sa regularnim papirima.<ref name="Jovanović">[http://scindeks.nb.rs/article.aspx?artid=0354-64970603025J Vladan Jovanović, Tokovi i ishod međuratne kolonizacije Makedonije, Kosova i Metohije]</ref> Veliki broj kolonista je useljen u kuće Albanaca koji su prinudno iseljeni.<ref name=" Institut II">[http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/chap2.htm Isterivanja Albanaca i kolonizacija Kosova II (Istorijski institut u Prištini)]</ref> Oduzimanje zemlje od Albanaca dovodi do pobuna čitavih sela, pa čak i intervencije vojske. Tokom čitavog perioda kolonizacije, beogradska vlast se morala nositi sa oružanim otporom albanskih [[kačaci|kačaka]], koji su se borili protiv uspostavljanja srpske vlasti.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 38), Priština 1981.</ref>
[[Datoteka:Kosovo is Serbia.png|thumbnail|Kolonizacijom je menjana etnička slika Kosova u korist Srba.]]
Između [[1919]]-[[1927]] na Kosovu i Metohiji je osnovano 245 novih srpskih naselja.<ref>Đorđe Kristić, Kolonizacija Južne Srbije, Sarajevo 1928, str. 6.</ref> Samo u jesen [[1931]]. u Metohiji je naseljeno 1.400 porodica iz Crne Gore: podignute su im tipske kuće i dodeljeno preko 20.000 ha zemlje između puta [[Prizren]]–[[Đakovica]]–[[Peć]] i reke [[Drim]].<ref>AJ, 38-505-657.</ref> Za koloniste je podignuto 11.273 kuće na Kosovu do kraja [[1935]]. godine.<ref>Đorđe Kristić, Kolonizacija Južne Srbije, Sarajevo 1928, str. 6.</ref> Od [[1936]]. je započeo novi talas oduzimanja zemlje od Albanaca u pograničnim krajevima, pri čemu im je ostavljano svega 0,4 ha po članu domaćinstva<ref>Zoran Janjetović, Deca careva, pastorčad kraljeva. Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918– 1941, Beograd 2005, str. 331.</ref>, dok su naseljeničke porodice dobijale u proseku 8 ha zemlje<ref name="Jovanović"/>. Vlasti su na ovaj način pokušavale da unište osnov albanske egzistencije i primoraju ih na iseljavanje, čime je pojačano anti-državno raspoloženje kod Albanaca.<ref name="Jovanović"/>
[[Srbizacija]] Kosova se nastavila sve do [[1941]]. godine i na taj način su stvorene mnoge [[:sr:Srpske enklave na Kosovu i Metohiji|srpske enklave na Kosovu i Metohiji]]<ref>Dr Milovan Obradović, Agrarna Reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941, Priština, 1981.</ref>, između ostalih: [[Kosovo Polje]], [[Obilić]], [[Hercegovo]], [[Orlović]], [[Devet Jugovića]], Lazarevo, Gornji Svračak, Donji Svračak, Jezero, Lug, Novo Rujce, Staro Gracko i dr.<ref name="Pavlović"/> Nove kolonije su osnivane uglavnom u blizini glavnog puta, koji vodi Kosovom od juga prema severu.<ref name="Pavlović"/> Postojala je namera da se ratni dobrovoljci naseljavaju uz važne strateške punktove, prvenstveno u Metohiji, Drenici, dojranskom i maleškom srezu.<ref>Jugoslovenska država i Albanci, prir. Lj. Dimić, Đ. Borozan, knj. 1, Beograd 1998, dok. 364, str. 323.</ref> Do [[1939]]. godine je naseljeno oko 54.000 kolonista, od čega 49.000 [[Srbi|Srba]] (uključujući i [[Crnogorci|Crnogorce]]), oko 4.500 [[Hrvat]]a i oko 150 [[Slovenac]]a.<ref name="Pavlović">[http://scindeks-clanci.nb.rs/data/pdf/0353-9008/2008/0353-90080824231P.pdf Aleksandar Pavlović, Prostorni raspored Srba i Crnogoraca kolonizovanih na Kosovo i Metohiju u periodu između 1918. i 1941. godine]</ref> Ukupan broj naseljenika, prema agrarnom povereništvu u kojem su bili prijavljeni, je dat u sledećoj tabeli<ref name="Pavlović"/>:
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%; float: center;"
|- style="background: #E9E9E9"
|colspan ="7" |<center>'''KOLONIZACIJA KOSOVA'''</center>
|-
|'''agrarno povereništvo'''
|'''broj naseljenika'''
|-
|[[Uroševac]]
|15.381
|-
|[[Đakovica]]
|15.824
|-
|[[Prizren]]
|3.084
|-
|[[Peć]]
|13.376
|-
|[[Kosovska Mitrovica|Mitrovica]]
|429
|-
|[[Vučitrn]]
|10.169
|-
|'''ukupno'''
|colspan ="7" |'''58.263'''
|}
Dugogodišnja postepena kolonizacija nije ispunjavala očekivanja srpske strane. Vasa Šaletić, upravnik Saveza agrarnih zadruga, je smatrao da Albance treba neodložno iseliti u Tursku i da je "naseljavanje Srba među pola miliona Albanaca bilo greška".<ref name="Jovanović"/> Kritikujući polovične rezultate dotadašnje kolonizacije Kosova, srpski akademik i političar [[Vasa Čubrilović]] predlaže načine za rešavanje "albanskog problema" totalnim [[etničko čišćenje|etničkim čišćenjem]] [[Kosova]] od [[Albanac]]a.<ref>[http://books.google.com/books?id=Fnbw1wsacSAC&pg=PA43&dq=Vaso+%C8ubrilovi%E6 Historical dictionary of Kosova]</ref> Čubrilović je [[1937]]. godine izradio projekat [[isterivanje Arnauta|isterivanja Albanaca]] za [[Milan Stojadinović|Stojadinovićevu]] vladu, koji je trebalo da sprovedu državne vlasti.<ref name="Beljo"/>
{{citat3|Arnaute je nemoguće suzbiti samo postupnom kolonizacijom ... Jedini način i jedino sredstvo to je brutalna sila jedne organizovane državne vlasti, u čemu smo mi uvek bili iznad njih.<ref name="Beljo">[http://www.hic.hr/books/jugoistocna-europa/velikesrbije.htm#vs Ante Beljo, Ideologija Velike Srbije]</ref>|[[Vaso Čubrilović]]}}
U cilju pritiska na Albance, beogradska vlast je organizovala paravojne formacije [[četnik]]a, koje su predvodili [[Kosta Pećanac]], [[Milić Krstić]], [[Jovan Babunski]], [[Vasilije Trbić]] i drugi, koji su organizovali kaznene ekspedicije vršeći [[nasilje]], [[teror]] i organizovanu pljačku.<ref name="Institut II"/> U međuratnom periodu (1918-1941), koji je trajao 23 godine, na Kosovu je skoro osamnaest godina bila uspostavljena vojna uprava.<ref name="Mirdita">[http://www.hic.hr/books/jugoistocna-europa/mirdita.htm Zef Mirdita, Albanci u svjetlosti vanjske politike Srbije]</ref> U vreme veoma teškog perioda za Albance pod srpskom monarhističkom upravom, [[Komunistička partija Jugoslavije]] je delovala na Kosovu i Metohiji, zalažući se za autonomiju i bratsku ravnopravnost naroda Kosmeta, a protiv iseljavanju Albanaca u Tursku, oduzimanju njihove zemlje i teroru prema njima.<ref>Vojna enciklopedija, Beograd, 1972., knjiga četvrta, strana 656.</ref>
== Pravna regulativa i zloupotrebe ==
Kraljevina Srbija je donela Uredbu o naseljavanju novooslobođenih oblasti [[20. februar]]a [[1914]]. godine, ali je njeno sprovođenje ubrzo ometeno izbijanjem prvog svetskog rata već jula iste godine.<ref name="Bogdanović">[http://www.kosovo.net/sk/rastko-kosovo/istorija/knjiga_o_kosovu/bogdanovic-kosovo_2.html Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu]</ref>
Između 1918. i 1920, Kosovo je stihijski naseljavano.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 130-131), Priština 1981.</ref> Kolonizacija novih oblasti je pravno regulisana Uredbom o naseljavanju južnih krajeva, od 24. septembra 1920.<ref name="Bogdanović"/> Prema ovoj uredbi privatna svojina se mogla oduzeti radi stvaranja naseljeničkih kompleksa, ali je država morala dati u zamenu zemlju istog [[bonitet]]a u blizini oduzetog zemljišta. U praksi, to se uglavnom nije poštovalo.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 114-115), Priština 1981.</ref> Oduzimajući zemlju od Albanaca, agrarne vlasti ih nisu upoznavale s njihovim pravima. Prilikom gradnje naseljeničkih kompleksa uglavnom se nije vodilo računa o životnim interesima albanskih seljaka: u nekim slučajevima je porodicama sve oko kuće oduzeto, pa su radi ulaza u kuću morali prolaziti kroz naseljeničko imanje. Ovakvi slučajevi dovodili su u neprijatan položaj i Albance i naseljenike.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu 1918-1941 (str. 118), Priština 1981.</ref> Uredba o naseljavanju južnih krajeva je [[1931]]. pretvorena u Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, koji je pretrpeo izvesne izmene i dopune juna [[1933]].
Sprovođenje kolonizacije i agrarne reforme, koje su bile neposredno povezane, je prvih godina bilo u nadležnosti Ministarstva za agrarnu reformu. Od [[1929]]. godine, kada to ministarstvo prestaje da postoji, pa do izbijanja Drugog svetskog rata [[1941]]. godine, kolonizacija je bila u nadležnosti Ministarstva poljoprivrede.<ref name="Pavlović"/> Kolonizacija i [[agrarna reforma]] su imale i socijalnu dimenziju jer je zemlja oduzimana od nekadašnjih aga i begova i deljena siromašnim seljacima. Otuđenje tzv. „velikog poseda” sprovodio je sreski poglavar po odluci velikog župana, posle čega bi država određivala otkupnu cenu „viška” zemljišta koje bi bilo oduzeto za potrebe agrarne reforme.<ref>Milivoje Erić, Agrarna reforma u Jugoslaviji 1918–1941, Sarajevo, 1958, str. 387; Mil. R. Gavrilović, Privreda Južne Srbije, Skoplje, 1933, str. 86.</ref> Bivši vlasnici često nisu bivali adekvatno isplaćeni, a pitanje isplate bivših vlasnika je posmatrano kao teret za državni budžet, naročito u godinama svetske ekonomske krize.<ref name="Jovanović"/>
Da bi podstakla naseljavanje, država je iz budžeta obezbedila besplatan prevoz i građevinski materijal: [[1921]]. izdvojeno je šest miliona dinara, a tokom naredne budžetske godine skoro 24 miliona.<ref>Ivan Katardžiev, „Makedonija me‡u Balkanskite i Vtorata svetska vojna (1912–1941)”, Istorija na makedonskiot narod, tom 4, Skopje, 2000, str. 163–165.</ref> Kolonisti su po naseljavanju oslobađani državnih poreza na tri, a od [[1928]]. na pet godina. Uglavnom je deljena državna zemlja, napuštene parcele [[muhadžir]]a i zemlja oduzeta od odmetnika-[[kačak]]a. Skoro četvrtinu zemlje činila su tzv. „bezvlasnička imanja” koja su muslimani trajno napustili. Samo na teritoriji Agrarnog povereništva u Peći je 1919–1939. bilo 9.674 ha trajno napuštenog (kačačkog) zemljišta.<ref>Vladan Jovanović, Jugoslovenska država i Južna Srbija 1918–1929 (Makedonija, Sandžak, Kosovo i Metohija u Kraljevini SHS), Beograd, 2002, str. 125, 225.</ref>
Između [[1918]]. i [[1928]]. promenilo se 23 ministra agrarne reforme, od čega su samo četvorica obišla južne oblasti.<ref>M. Stefanović, „Sumaran pregled agrarne reforme na Balkanu”, La Fédération Balkanique, Nr. 98, 11. 11. 1928; Đ. Krstić, Kolonizacija u Južnoj Srbiji (str. 26), Sarajevo, 1928.</ref> Nakon zavođenja [[šestojanuarska diktatura|šestojanuarske diktature]] [[1929]]. godine, među agrarnim poverenicima su dominirali skoro isključivo pukovnici (Čemerikić, Dimitrijević, Branovački).<ref name="Jovanović"/> Rad vrhovnog agrarnog povereništva bio je obeležen [[korupcija|korupcijom]]. Iako je zakon nalagao da se zemlja deli hronološki, tj. po redosledu podnošenja zahteva, u praksi su ipak kvalitetne parcele deljene brže onome ko bi platio.<ref name="Jovanović"/> I Savez agrarnih zadruga Južne Srbije je bio prilično kontroverzna ustanova. Njen dugogodišnji upravnik Vasa Šaletić je [[1936]]. predlagao [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova|iseljavanje Albanaca]] u režiji Saveza, koji bi istovremeno bio zadužen za otkup njihovih imanja.<ref name="Jovanović"/> Pored toga što je politički zloupotrebljavan, Savez je ubrzo postao i simbol korupcije.<ref name="Jovanović"/>
Razne zloupotrebe i oduzimanja privatnih imanja albanskih seljaka radi naseljavanja kolonista su imale loše posledice na odnose meštana i naseljenika, koji su dobijali zemlju oduzetu na taj način.<ref name="Bogdanović"/> Iz raznih dokumenata se vidi da su agrarne vlasti protivzakonito ograničavale i oduzimale zemlju albanskih seljaka, često bez ikakve zamene ili naknade.<ref name="Bogdanović"/> U najtežem položaju su bili Albanci u pograničnim oblastima prema [[Albanija|Albaniji]], gde su vlasti nastojale da nasele što više kolonista, smatrajući da će tako obezbediti sigurnost granice. U tim su oduzimana imanja albanskih seljaka bez obzira na to mogu li njihove porodice opstati na ono malo zemlje što im je ostavljeno.<ref name="Bogdanović"/>
== Posledice ==
{{main|Odluka o privremenoj zabrani povratka kolonistima}}
[[Datoteka:Zabrana povratka kolonistima.jpg|thumbnail|thumb|[[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|Nove jugoslovenske vlasti]] su [[1945]]. donele [[Odluka o privremenoj zabrani povratka kolonistima|Odluku o privremenoj zabrani povratka kolonistima]].]]
Kao posledica dugogodišnjeg iseljavanja Albanaca i naseljevanja Srba i Crnogoraca, došlo je do značajnih izmena u etničkoj strukturi stanovništva. Takođe, usled primene nasilnih mera odnosi između etničkih grupa su postali veoma napeti, posebno između albanskih starosedelaca i srpskih kolonista, što je imalo posledica na produbljenje [[Srpsko-albanski sukob|srpsko-albanskog sukoba]].<ref name="Institut II"/> Nestalnost kolonističkih poseda i neregularna podela zemljišta doveli su do opšteg osećaja neizvesnosti kod naseljenika na „njihovim” neubaštinjenim posedima.<ref name="Jovanović"/> Mnogi kolonisti su dobijenu zemlju nelegalno prodavali i vraćali se u rodni kraj, ili su je iznajmljivali muslimanskim veleposednicima<ref>Adam Pribićević, Od gospodina do seljaka, prir. Č. Višnjić, Zagreb, 1996, str. 107.</ref>, čime je „poništavan jedan od glavnih ciljeva agrarne reforme i kolonizacije”.<ref>Zoran Janjetović, Deca careva, pastorčad kraljeva. Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918– 1941, Beograd 2005, str. 339.</ref> S druge strane, neki kolonisti, uglavnom crnogorski, su redovno izazivali konflikte sa domorocima.<ref>Živko Topalović, Privredni problemi Juga, Beograd, 1927, str. 21</ref>
Tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]], Kosovo je pripojeno [[Velika Albanija|Kraljevini Albaniji]], koja je bila italijanski protektorat. Brojni srpski i crnogorski kolonisti doseljeni 1920-ih i 1930-ih su proterani nazad u Crnu Goru i Srbiju, a mnogi su ubijeni.<ref>[http://books.google.com/books?id=TSxud2zjVEgC&pg=PA15&dq=%22who+had+arrived+in+the+1920s+and+1930s%22&sig=ACfU3U04OfpXJr58lXmCAit4aLsSOLOXOg#v=onepage&q=%22who%20had%20arrived%20in%20the%201920s%20and%201930s%22&f=false Williamson Murray, The emerging strategic environment: challenges of the twenty-first century]</ref> Krajem rata, neki od srpskih i crnogorskih kolonista proteranih s Kosova su učestvovali u [[Masakr u Baru|masakru Albanaca u Baru]].<ref name="nacional">[http://www.nacional.hr/clanak/63982/tjeskoba-u-baru Tjeskoba u Baru]</ref>
Po završetku rata [[1945]]. godine, vlasti nove [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]] su svim kolonistima zabranile povratak na Kosovo, jer su smatrani eksponentima predratne [[Velika Srbija|velikosrpske]] politike, od koje se novi režim distancirao.<ref name="Bataković">[http://www.kosovo.net/sk/rastko-kosovo/istorija/kosovo_migrations/mk_1.html Dusan T. Batakovic, KOSOVO AND METOHIJA: A HISTORICAL SURVEY]</ref> [[Mart]]a [[1945]]. nova federalna vlada je donela tzv. ''Odluku br. 153'' kojom je svim [[Odluka o privremenoj zabrani povratka kolonistima|kolonistima privremeno zabranjen povratak]] na njihova prijašnja mesta življenja. Nove vlasti su već početkom [[avgust]]a 1945. usvojile Zakon o reviziji kolonističkih odnosa, koji je za koloniste predviđao izvesne kompenzacije u [[Vojvodina|Vojvodini]], odakle su masovno iseljeni [[podunavski Nemci]]. U septembru iste godine oko 3.352 „bivših kolonista” je dobilo pravo da se vrati na Kosovo i Metohiju, dok je 306 naseljenika, koji su izgubili pravo povratka, preusmereno u Vojvodinu.<ref name="Jovanović"/>
== Izvori ==
{{Izvori|2}}
== Literatura ==
* Đorđo Krstić, ''Kolonizacija u Južnoj Srbiji''. Sarajevo, [[1928]].
* M. Lutovac, ''Današnje naseljavanje Metohije''. Glasnik Srpskog geografskog društva, knj. 20, str. 61-69, Beograd, [[1934]].
* K. Ristić, Kolonizacija i kolonistička naselja u ravni Kosova. Glasnik Srpskog geografskog društva, knj. 38, br. 2, [[1958]].
* M. Lutovac, ''Naseljavanje Crnogoraca po Metohiji''. Glasnik Srpskog geografskog društva, knj. XVIII, str. 123, Beograd, [[1962]].
* Milovan Obradović, ''Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu, 1918-1941''. Institut za istoriju Kosova, Priština, [[1981]].
* N.L. Gaćeša, ''Agrarna reforma i kolonizacija u Jugoslaviji 1945-1948''. Matica srpska, Novi Sad, [[1984]].
* T.P. Vukanović, ''Srbi na Kosovu''. knj. I, Vranje, [[1986]].
* A. Pavlović, ''Osvrt na agrarnu reformu i kolonizaciju Srba i Crnogoraca na prostor Kosova i Metohije u periodu između 1912. i 1941. godine''. Baština, sv. 21, Institut za srpsku kulturu, Priština - Leposavić, [[2006]].
== Vidi također ==
* [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova]]
* [[Srpsko-albanski sukob]]
* [[Demografija Kosova]]
* [[Srbizacija]]
== Eksterni linkovi ==
* [http://scindeks.nb.rs/article.aspx?artid=0354-64970603025J Vladan Jovanović, Tokovi i ishod međuratne kolonizacije Makedonije, Kosova i Metohije]
* [http://scindeks-clanci.nb.rs/data/pdf/0353-9008/2008/0353-90080824231P.pdf Prostorni raspored Srba i Crnogoraca kolonizovanih na Kosovo i Metohiju u periodu između 1918. i 1941. godine]
* [http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/contents.htm Expulsions of Albanians and Colonisation of Kosova]
* [http://sq.wikibooks.org/wiki/Kolonizimi_Serb_i_Kosov%C3%ABs Kolonizimi Serb i Kosovës]
* [http://komunisti.50webs.com/generalsm12.html O zabrani povratka kolonistima]
[[Kategorija:Historija Jugoslavije]]
[[Kategorija:Istorija Srbije]]
[[Kategorija:Istorija Kosova]]
[[Kategorija:Velikosrpska ideologija]]
[[en:Colonisation of Kosovo]]
[[hr:Srpska kolonizacija Kosova u Kraljevini Jugoslaviji]]
[[pt:Colonização do Kosovo]]
[[sq:Reforma agrare dhe kolonizimi i Kosovës]]
[[sr:Kolonizacija Kosova i Metohije u Kraljevini Jugoslaviji]]
[[sv:Kolonisering av Kosovo]]
| |||