Političko delovanje Srpske pravoslavne crkve – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
vraćeno na raniju verziju zbog neadekvatnih obrazloženja |
|||
Red 36:
{{citat|Od kada je nastala, vidovitošću sv. Save, srpska Crkva je bila više nosilac i čuvar [[srpstvo|srpstva]], dakle srpske narodne svesti, nego što je bila verska ustanova.<ref>Milan St. Protić: Uspon i pad srpske ideje, Beograd, 1995, str. 381.</ref>|[[Milan St. Protić]]}}
Pošto je stekla autokefalnost, srpska crkva je ohrabrivala širenje [[pravoslavlje|pravoslavlja]] i kulta dinastije [[Dinastija Nemanjića|Nemanjić]].<ref name="McDaniel">{{Citation |last=McDaniel |first=Gordon |author=Gordon McDaniel |title=Danilovi nastavljači |url=http://www.worldcat.org/title/danilovi-nastavljaci/oclc/243714767&referer=brief_results |accessdate= 23. oktobar 2011 |edition= |series= |volume= |date= |origyear=XIV vek |year=1989 |month= |publisher= Prosveta |location= Beograd |language= |isbn=9788607004423 |oclc= 243714767 |doi= |doi_inactivedate= |bibcode= |id= |page= |pages= |nopp= |at= |chapter= Uvod |chapterurl= http://www.rastko.rs/kosovo/pecarsija/ljudi/danilovi-nastavljaci/uvod_l.html|quote=Odnedavno samostalna, srpska crkva;... ohrabrila je širenje pravoslavnog hrišćanstva i podržavala razvoj kulta dinastije Nemanjića.|laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp= |ref= }}</ref> Crkveni velikodostojnici srpske crkve su pružali podršku proglašenju [[Srpsko Carstvo|Srpskog Carstva]] od strane [[Car Dušan|Stefana Uroša IV Dušana Nemanjića]] a jedan od razloga podrške je njihovo očekivanje da im pripadnu prihodi iz onih parohija koje su do tada bile potčinjene carigrdskom patrijarhu.<ref name="McDaniel">Proglašenju carstva na čelu sa srpskom dinastijom Nemanjića... naišlo je na podršku svih slojeva društva... među crkvenim velikodostojnicima - kojima bi pripali prihodi iz parohija ranije potčinjenih carigradskom patrijarhu.</ref
▲Pošto je stekla autokefalnost, srpska crkva je ohrabrivala širenje [[pravoslavlje|pravoslavlja]] i kulta dinastije [[Dinastija Nemanjića|Nemanjić]].<ref name="McDaniel">{{Citation |last=McDaniel |first=Gordon |author=Gordon McDaniel |title=Danilovi nastavljači |url=http://www.worldcat.org/title/danilovi-nastavljaci/oclc/243714767&referer=brief_results |accessdate= 23. oktobar 2011 |edition= |series= |volume= |date= |origyear=XIV vek |year=1989 |month= |publisher= Prosveta |location= Beograd |language= |isbn=9788607004423 |oclc= 243714767 |doi= |doi_inactivedate= |bibcode= |id= |page= |pages= |nopp= |at= |chapter= Uvod |chapterurl= http://www.rastko.rs/kosovo/pecarsija/ljudi/danilovi-nastavljaci/uvod_l.html|quote=Odnedavno samostalna, srpska crkva;... ohrabrila je širenje pravoslavnog hrišćanstva i podržavala razvoj kulta dinastije Nemanjića.|laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp= |ref= }}</ref> Crkveni velikodostojnici srpske crkve su pružali podršku proglašenju [[Srpsko Carstvo|Srpskog Carstva]] od strane [[Car Dušan|Stefana Uroša IV Dušana Nemanjića]] a jedan od razloga podrške je njihovo očekivanje da im pripadnu prihodi iz onih parohija koje su do tada bile potčinjene carigrdskom patrijarhu.<ref name="McDaniel">Proglašenju carstva na čelu sa srpskom dinastijom Nemanjića... naišlo je na podršku svih slojeva društva... među crkvenim velikodostojnicima - kojima bi pripali prihodi iz parohija ranije potčinjenih carigradskom patrijarhu.</ref> Ovde se radi o periodu kada je Srpska država pod Carem Dušanom bila u ekspanziji i obuhvatala krajeve od desne obale Dunava do severne Grčke. Naravno da su Srbi tada činili branu zapadu da pokore Vizantiju zbog čega im je odobreno uspostavljanje samostalne Crkve. I tu nema nikakve kalkulacije o prisvajanju nekakvih prihoda, jer se ovde radi o krajevima naseljenim Srbima. Nikada se SPC nije služila raznim "domišljatostima" poput Rimokatoličke crkve za sticanjem dobiti (indulgencije, falsifikovanje dokumenata).<br />
Krajem 19. i početkom 20. veka, srpska crkva i država vodile su [[borba za Makedoniju|propagandnu delatnost]] među [[makedonski Sloveni|makedonskim Slovenima]] koji su do balkanskih ratova bili u Otomanskom carstvu.<ref name="Mikić">[http://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_5 Grigorije Mikić, Srpska Crkva u kraljevini Srbiji i Staroj Srbiji i Makedoniji]</ref>
=== Kraljevina Jugoslavija ===
Linija 59 ⟶ 55:
{{main|Srpska pravoslavna crkva u Drugom svetskom ratu}}
{{citat|Noćašnji akt spasao je čast našeg naroda i države, pa zbog toga i mi možemo samo blagosloviti ovo delo.<ref name="Tomanić"/>|[[Patrijarh Gavrilo]] nakon [[Војни пуч од 27. марта 1941.|puča 27. marta 1941. godine]]}}
U Srbiji je vrh SPC uoči rata bio pro-engleski orjentisan
[[Datoteka:Djujic i Dozic.jpg|thumb|desno|Četnički vojvoda [[Momčilo Đujić]] prima blagoslov od srpskog patrijarha [[Gavrilo Dožić|Gavrila Dožića]].]]
[[Četnici]] [[Draža Mihailović|Draže Mihailovića]], čiji je cilj bio restauracija [[monarhija|monarhije]] Karađorđevića i stvaranje [[Velika Srbija|Velike Srbije]], su tokom Drugog svetskog rata imali značajnu podršku Srpske pravoslavne crkve.<ref name="Tomašević"/> Veći dio sveštenstva i skoro čitav episkopat Srpske pravoslavne crkve je tokom rata sarađivao sa organizacijom Draže Mihajlovića.<ref name="Tomašević">[http://books.google.com/books?id=yoCaAAAAIAAJ&pg=PA176&lpg=PA176&dq=&source=bl&ots=9eenZ2c7RB&sig=8MEk9bRHwAcuWVWrTkQcfI2rOaY#v=onepage&q=&f=false Jozo Tomašević, The Chetniks: war and revolution in Yugoslavia, 1941-1945]</ref><ref>Zvezdan Folić: ZASJEDANJE ARHIJEREJSKOG SABORA SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE 1954.</ref> Tokom rata su čak i neki pravoslavni sveštenici postali četnički komandanti, poput [[Momčilo Đujić|Momčila Đujića]] i [[Savo Božić|Sava Božića]].<ref name="Tomašević"/>
Neki predstavnici Crkve su bili bliski srpskim kolaboracionistima
{{citat|Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi, koji su [[Hrist]]a raspeli: i [[demokratija|demokratiju]], i [[štrajk]]ove, i [[socijalizam]], i [[ateizam]], i [[tolerancija|toleranciju]] svih vera, i [[pacifizam]], i sveopštu [[revolucija|revoluciju]], i [[kapitalizam]], i [[komunizam]]. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihova [[đavo]]la.|[[Nikolaj Velimirović]]}}
Zbog ovog i drugih tekstova, mnogi autori smatraju Velimorovića za bitnog ideologa srpskog [[antisemitizam|antisemitizma]].<ref>[http://www.hereticus.org/arhiva/antisemitizam-u-srbiji.html Aleksandar Lebl, Antisemitizam u Srbiji]</ref><ref name="Byford">[http://www.helsinki.org.yu/serbian/doc/Ogledi06.pdf Jovan Byford, Sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića u savremenoj srpskoj pravoslavnoj kulturi]</ref> Po izlasku iz logora, episkop Nikolaj Velimirović je u nadgrobnoj besedi kolaboracionisti Dimitriju Ljotiću [[1945]]. istakao da je on bio veliki „hrišćanski državnik“ i da sada „pripada [[nebeska Srbija|nebeskoj Srbiji]]“.<ref>[http://www.czipm.org/odar.html Sveti Nikolaj Žički i Ohridski, NAD ODROM DIMITRIJA LjOTIĆA]</ref> Po okončanju fašističke okupacije i uspostavi nove [[komunizam|komunističke]] vlasti, Velimirović je, zbog bliskosti sa Ljotićem i njegovom organizacijom Zbor, izbegao iz zemlje.<ref name="Kanonizacija"/>
=== Period SFRJ ===
Linija 173 ⟶ 167:
{{citat|Ne greše mnogo oni, a i ja sam blizak njima, koji kažu da je religija u crkveno-dogmatskom smislu zauzela mesto nekada dominantne ideologije, a crkva mesto političkog faktora kakav je u jednopartijskom sistemu bio centralni komitet.<ref name="Zašto Tadić sedi u Sinodu SPC"/>|[[Mirko Đorđević]]}}
Sociolog religije [[Milan Vukomanović]] smatra da SPC ispoljava "začuđujuće odsustvo sluha za probleme savremenog društva", za međucrkvena i interreligijska kretanja u savremenom svetu, kao i nerazumevanje razlike između [[komunizam|komunističke]] ideologije i evropskog [[sekularizam|sekularizma]] koja ima ishodište u [[prosvećenost]]i. Vukomanović smatra da je antiekumenski stav mnogih predstavnika SPC samo jedno od obeležja današnje isključivosti SPC.<ref name="Vukomanović"/> Kritičari ocenjuju da je poslednjih godina odnos Srpske pravoslavne crkve prema ostatku hrišćanskog sveta sve više sektaški i da SPC vodi politiku izolacionizma.<ref name="III deo">[http://www.pescanik.info/content/view/4028/171/ Zašto se u crkvi šapuće, III deo]</ref> Na čitavu [[katolička crkva|katoličku crkvu]] se gleda isključivo kroz [[NDH|Nezavisnu Državu Hrvatsku]], Pavelića, pokolje i Jasenovac
Izveštaj [[Helsinški odbor za ljudska prava|Helsinškog odbora za ljudska prava]] ocenjuje da Srpska pravoslavna crkva zapostavlja univerzalne poruke [[Jevanđelje|Jevanđelja]], klizeći u [[nacionalizam]], i da su dva glavna obeležja njenog delovanja [[antikomunizam]] i [[nacionalizam]], kojima pokušava sprovesti „čišćenje“ srpskog nacionalnog identiteta od posledica komunističke ideologije.<ref>[http://www.pravoslavlje.rs/broj/997/tekst/ljudska-prava-na-helsinski-nacin/ Gordana Živković, Ljudska prava na helsinški način]</ref>
Pojava nacionalizma u crkvi je postala predmet kritike ne samo [[laik|laičke]] javnosti, već i pojedinih predstavnika SPC, koji ovakvo delovanje ocenjuju kao „gradnju građevine [[raskol]]ničkog duha“.<ref name="Grigorije">[http://www.pressonline.rs/page/stories/sr.html?view=story&id=53161§ionId=37 Pismo vladike Grigorija arhijerejima SPC]</ref> [[Grigorije Durić|Vladika Grigorije]] podseća da skrivanje iza ideje srpstva, svetosavlja i „čuvarke narodnog bića“, pokazuje „nespremnost i nesposobnost za pastirske izazove vremena“, odnosno „nesposobnost da budemo [[Hrišćanska crkva|Crkva]]“.<ref name="Grigorije"/> Profesor Bogoslovskog fakulteta, dr [[Vladan Perišić]], smatra zabrinjavajućom činjenicu da je “došlo do toga da nacionalizam postane potvrda pravoslavne vere”. “Izjednačavanje vere i nacije mnogo je koštalo Pravoslavnu crkvu, a i ubuduće će ako se ne izbriše znak jednakosti između njih”, a Crkva ne vrati svojoj “misiji svedočenja Hristove nauke koja ne poznaje nacije” i u kojoj , kako pise u Jevanđelju, “nema ni Grka, ni Jevrejina”.<ref>Politika, 4. 3. 2002.</ref>
| |||