Političko delovanje Srpske pravoslavne crkve – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Red 59:
{{main|Srpska pravoslavna crkva u Drugom svetskom ratu}}
{{citat|Noćašnji akt spasao je čast našeg naroda i države, pa zbog toga i mi možemo samo blagosloviti ovo delo.<ref name="Tomanić"/>|[[Patrijarh Gavrilo]] nakon [[Војни пуч од 27. марта 1941.|puča 27. marta 1941. godine]]}}
U Srbiji je vrh SPC uoči rata bio pro-engleski orjentisan nadajući se pomoći protiv nemačkih osvajanja, usled čega su ih Nemci tretirali kao "podrivače". Nemci su smatrali da su pretstavnici SPC bili glavni saradnici u izvođenju [[Војни пуч од 27. марта 1941.|puča 27. marta 1941. godine]].<ref name="rastko">[http://www.rastko.rs/istorija/spc_dsvr.html#_Toc465074811 Srpska Crkva u Drugom svetskom ratu]</ref> Zbog toga je prvih dana rata jedan od ciljeva bilo hapšenje crkvenih velikodostojnika, posebno onih koji su smatrani otvorenim neprijateljima nemačke politike, pre svega patrijarha [[Gavrilo Dožić|Gavrila Dožića]] te episkopa [[Irinej Đorđević|Irineja Đorđevića]] i [[Nikolaj Velimirović|Nikolaja Velimirovića]].<ref name="cpi.hr"/> U avgustu 1941. "[[Vlada narodnog spasa Milana Nedića|Vlada narodnog spasa]]" [[Milan Nedić|Milana Nedića]] je tražila da SPC potpiše javni apel protiv [[komunisti|komunista]] i [[partizani|partizana]].<ref name="rastko"/> SPC je odbila saradnju sa Nemcima, pozivajući se na crkvene kanone, jevanđelje i činjenicu da je [[Патријарх српски Гаврило|patrijarh Gavrilo]] zarobljen. Crkva je nastojala da ostane "neutralna" ali je, s druge strane, pokazivala otvoreno neprijateljski stav prema [[Narodnooslobodilački pokret Jugoslavije|Narodnooslobodilačkom pokretu]].<ref name="leksikon">[http://www.leksikon-yu-mitologije.net/read.php?id=2241 Uloga Crkve] (leksikon-yu-mitologije)</ref> Nažalost, da je bar katolička crkva u Hrvatskoj bila "neutralna", ne bi se desio pogrom srpskog i jevrejskog naroda u logorima širom Hrvatske. Ustaše su imale neskrivenu podršku kardinala Stepinca i čitavog klera u nasilnom pokatoličenju i pokolju nekatolika.
[[Datoteka:Djujic i Dozic.jpg|thumb|desno|Četnički vojvoda [[Momčilo Đujić]] prima blagoslov od srpskog patrijarha [[Gavrilo Dožić|Gavrila Dožića]].]]
[[Četnici]] [[Draža Mihailović|Draže Mihailovića]], čiji je cilj bio restauracija [[monarhija|monarhije]] Karađorđevića i stvaranje [[Velika Srbija|Velike Srbije]], su tokom Drugog svetskog rata imali značajnu podršku Srpske pravoslavne crkve.<ref name="Tomašević"/> Veći dio sveštenstva i skoro čitav episkopat Srpske pravoslavne crkve je tokom rata sarađivao sa organizacijom Draže Mihajlovića.<ref name="Tomašević">[http://books.google.com/books?id=yoCaAAAAIAAJ&pg=PA176&lpg=PA176&dq=&source=bl&ots=9eenZ2c7RB&sig=8MEk9bRHwAcuWVWrTkQcfI2rOaY#v=onepage&q=&f=false Jozo Tomašević, The Chetniks: war and revolution in Yugoslavia, 1941-1945]</ref><ref>Zvezdan Folić: ZASJEDANJE ARHIJEREJSKOG SABORA SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE 1954.</ref> Tokom rata su čak i neki pravoslavni sveštenici postali četnički komandanti, poput [[Momčilo Đujić|Momčila Đujića]] i [[Savo Božić|Sava Božića]].<ref name="Tomašević"/>
Neki predstavnici Crkve su bili bliski srpskim kolaboracionistima, jer su komunisti imali nameru da narod potpuno odvrate od crkve. I to se dešavalo samo u Srbiji i nigde više u novoj državi. Episkop [[Nikolaj Velimirović]] je bio blizak prijatelj [[Dimitrije Ljotić|Dimitrija Ljotića]], vođe fašističkog pokreta [[ZBOR]] čija su glavna načela bila: anti-komunizam, [[antisemitizam]] i zalaganje za staleško uređenje države.<ref name="Kanonizacija"/> Ovaj pokret je nakon nemačke okupacije Srbije 1941. godine stavljen u službu nacističkog režima. U svojoj knjizi „Kroz tamnički prozor“, koju je [[1944]]. godine napisao kao počasni zatvorenik (''Ehrenhaftling'') u nemačkom [[logor Dahau|logoru Dahau]], Velimirović za izbijanje [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] optužuje gotovo sve savremene ideologije Evrope, osim [[fašizam|fašizma]], a njihov izum pripisuje Jevrejima, odnosno „njihovom ocu Đavolu“<ref>Nikolaj Velimirović. ''"O Jevrejima"'' u: ''Reči srpskom narodu kroz tamnički prozor'', IHTUS-Hrišćanska knjiga, Beograd 2000 (str. 193-194)</ref><ref>[http://www.svetosavlje.org/biblioteka/vlNikolaj/KrozTamnickiProzor/Nikolaj070277.htm Vladika Nikolaj, Reči Srpskom narodu kroz tamnički prozor]</ref>:
{{citat|Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi, koji su [[Hrist]]a raspeli: i [[demokratija|demokratiju]], i [[štrajk]]ove, i [[socijalizam]], i [[ateizam]], i [[tolerancija|toleranciju]] svih vera, i [[pacifizam]], i sveopštu [[revolucija|revoluciju]], i [[kapitalizam]], i [[komunizam]]. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihova [[đavo]]la.|[[Nikolaj Velimirović]]}}
Zbog ovog i drugih tekstova, mnogi autori smatraju Velimorovića za bitnog ideologa srpskog [[antisemitizam|antisemitizma]].<ref>[http://www.hereticus.org/arhiva/antisemitizam-u-srbiji.html Aleksandar Lebl, Antisemitizam u Srbiji]</ref><ref name="Byford">[http://www.helsinki.org.yu/serbian/doc/Ogledi06.pdf Jovan Byford, Sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića u savremenoj srpskoj pravoslavnoj kulturi]</ref> Po izlasku iz logora, episkop Nikolaj Velimirović je u nadgrobnoj besedi kolaboracionisti Dimitriju Ljotiću [[1945]]. istakao da je on bio veliki „hrišćanski državnik“ i da sada „pripada [[nebeska Srbija|nebeskoj Srbiji]]“.<ref>[http://www.czipm.org/odar.html Sveti Nikolaj Žički i Ohridski, NAD ODROM DIMITRIJA LjOTIĆA]</ref> Po okončanju fašističke okupacije i uspostavi nove [[komunizam|komunističke]] vlasti, Velimirović je, zbog bliskosti sa Ljotićem i njegovom organizacijom Zbor, izbegao iz zemlje.<ref name="Kanonizacija"/>
Nijedna crkva nije više postradala od komunista kao SPC tokom i nakon rata. Srbima su komunističke vlasti sugerisale da je poštovanje Crkve nepoželjno, a neretko su preduzimane i represivne mere protiv sveštenika i vernika zbog održavanja i prisustva obredima, što nije činjeno nigde više u SFRJ, mada nikakvih dokaza nema o umešanosti sveštenstva u saradnju sa okupatorima.
=== Period SFRJ ===
| |||