Smederevska Palanka – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m r2.6.4) (robot Dodaje: vi:Smederevska Palanka |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
{{Naseljeno mesto u Srbiji
|mesto=Smederevska Palanka
|slika=Smederevska Palanka - pogled.jpg
|opis_slike=Pogled na Smederevsku Palanku
|grb=Smederevska Palanka.jpg
|okrug=Podunavski
|opština=Smederevska Palanka
|nadm visina=151
|populacija=25.300
|poštanski kod=11420<br />11421
|pozivni broj=026
|registarska oznaka=-{SP}-
|gšir=44.3595
|gduž=20.957666
}}
'''Smederevska Palanka''' je [[Privreda|privredni]], [[Kultura|kulturni]] i administrativni centar [[Opština Smederevska Palanka|istoimene opštine]]. Opština Smederevska Palanka pripada [[Podunavski_okrug|Podunavskom okrugu]], koja se sa istoka graniči sa [[Opština_Velika_Plana|opštinom Velika Plana]], sa severa sa [[Grad_Smederevo|gradom Smederevom]], sa jugozapada sa [[Opština_Topola|opštinom Topola]], sa zapada sa [[Grad_Beograd|Gradom Beogradom]] odnosno sa njegovom [[Gradska_opština_Mladenovac|Gradskom opštinom Mladenovac]] i sa juga sa [[Opština_Rača|opštinom Rača]]. Površina opštine iznosi 422 -{km²}- i po veličini je četrdesetdruga u [[Srbija|Republici Srbiji]]. Smederevsku Palanku nazivaju i administrativnim centrom [[Donja_Jasenica|Donje Jasenice]], kako zbog svoje veličine tako i zbog institucija koje su smeštene u gradu a imaju nadležnost za veći broj opština.
== Reljef ==
[[Slika:Park Smederevska Palanka.jpg|desno|mini|220p|Park u centru grada.]]
Opština '''Smederevska Palanka''' je [[grad]] u [[Srbija|Srbiji]] na 44°21' severne [[Geografska širina|geografske širine]] i 20°57' istočne [[Geografska dužina|geografske dužine]], kao ivični, severoistočni predeo [[Šumadija|Šumadije]], koji je poznatiji pod imenom '''Donja Jasenica''', po reci Jasenici koja meandrira njenim atarom, odnosno njenom donjem toku. U Donjoj Jasenici naselja se većinom nalaze na ivičnim uzvišenjima rečnih dolina [[Jasenica (reka)|Jasenici]] i [[Kubršnica|Kubršnice]], među kojima je i grad Smederevska [[Palanka]], dok je manji broj naselja raspoređen na brežuljkastom tlu i samim dolinama [[reka]]. Ceo ovaj kraj ima ravničarsko-brežuljkasti karakter. U središnjem i jugozapadnom delu sačinjavaju ga široke i plitke rečne doline Jasenice, Kubršnice i Velikog Luga, koje, ističnom ivicom u pravcu jug-sever, postepeno prerastaju u talasasta niska pobrđa.
==Klima==
[[Klima]] Smederevske Palanke je umereno kontinentalna sa prosečnim padavinama 636 -{[[milimetar|mm]]}-
vodenog taloga. Godišnje trajanje sijanja sunca iznosi 2.101 -{ha}-. Ceo ovaj kraj se odlikuje malom umerenom oblačnošću. Srednja godišnja oblačnost od 5-6 desetina pokrivenosti neba pokazuje da je ovo relativno sunčano područje. Relativna vlažnost vazduha iznosi 73,3% i odgovara nešto suvijem umereno kontinentalnom klimatu Apsolutna maksimalna [[temperatura]] zabeležena je i iznosila je 41.3-{°C}- a apsolutno najniža temperatura zabeležena je –29.9-{°C}- ovi podaci govore o izuzetno velikim temperaturnim amplitudama. Domonantni vetrovi su jugoistočni ([[košava]]) i severozapadni [[vetar]]. Prosečan broj dana pod maglom iznosi 44,7 dana u godini, a prosečan broj dana sa snežnim padavinama iznosi 31.9 dana.
== Opšti podaci ==
[[Opština Smederevska Palanka]] ima 17 [[Selo|sela]] i ukupno oko 60.000 stanovnika. Sam grad Palanka ima oko 30.000 stanovnika. Opština Smederevska Palanka nalazi se u slivu reke Jasenice, te pripada regiji pod imenom Donja Jasenica. Sela palanačke opštine su: [[Azanja]], Baničina, Bašin, Bačinac, [[Vodice]], Vlaški Do, Glibovac, Golobok, Grčac, [[Kusadak]], Mala Plana, [[Mramorac]], [[Pridvorice]], Ratari, Selevac, Stojačak i [[Cerovac (Smederevska Palanka)|Cerovac]]. Najveće selo u opštini je [[Kusadak]].
== Istorija ==
Arheološka istraživanja koja su vršena na teritoriji opštine Smederevske Palanke, pokazala su da se na ovom području nalazila brojna naselja stara približno 4500-5000 godina i pripadaju ranom [[Neolit|neolitu]] (Medvednjak, Zmajevac, Šiljakovac, Novaci, Staro Selo kod Selevca).
Mnogo [[vek|vekova]] ovo područje egzistira kao značajno ljudsko [[stanište]]. [[Priroda]], plodna zemlja, šume i vode, kao i komunikacije pružale su inzvanredne uslove za život. Zato su tragove svoga vremena, na ovim pitomim predelima, ostavile mnoge civilizacije, ove današnje, kao i one koje su davno iščezle. Ovde su Nelićani i Halštaćani kao stvarali svoja ognjišta, značajni su ovde bili prostori moćnog [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]], [[Turci]] su gradili svoje hanove, [[Srbi]] svoje [[manastir|manastire]]. Iako se nalazila na važnim komunikacijama, u novijoj [[istorija|istoriji]] uz sam [[istanbul|carigradski]] [[put|drum]], [[Palanka]] kao naselje počinje sa svojim intenzivnijim razvojem u svim oblastima društvenog života tek kada je prošla [[železnička pruga]], u poslednjoj četvrtini 19. [[vek|veka]].
===Ime===
Tako je grad u svojoj vekovima dugoj istoriji dobijao više imena: Aspri Eklesija, Bink Palanka, Jeni Palanka, Velika Palanka, da bi dolaskom Turaka [[1463]]. godine, dobila ime Hasanpašina Palanka, zatim samo Palanka i najzad Smederevska Palanka.
===Datumi===
*29. januar [[1412]] - [[Stefan Lazarević|despot Stefan Lazarević]] potvrđuje zakonik o rudarstvu
*13. decembar [[1428]] - [[Đurađ Branković]] prima poslanike [[Dubrovnik|Dubrovnika]] i izdao im povelju kojom se ubrovcanima dozvoljava slobodna trgovina sa despotovinom
*Marta [[1433]] godine u Nekudimu despot Đurađ prima izaslanika francuskog kralja FILIPA, urgundijskog viteza BERTRANDONA, koji je kasnije opisao ovaj susret i objavio ga.
*21. jun [[1532]] godine [[Sulejman I|sultan Sulejman]] konašio je u Ak-Kilise (turski prevod za [[Bela Crkva|Belu Crkvu]] na [[istanbul|Carigradskom]] [[put|drumu]], prilikom ratnih pohoda protiv cara Karla V.
*Mirom u [[Požarevac|Požarevcu]] od 21. jula [[1718]] godine severni deo Srbije pripada Austrijancima, pa tako i [[Palanka]] u periodu od [[1717]]-[[1737]] godine pripada [[Austrija|Austriji]].
*4. mart [[1804]]. godine [[Đorđe Petrović Karađorđe|Karađorđe]] u Hasanpašinoj Palanci posle opsade i osvajanja razgovara sa turcima – dahijskim izaslanicima. Pošto pregovori nisu uspeli [[Đorđe Petrović Karađorđe|Karađorđe]] popali drvenu tvrđavu u Palanci i odatle se uputi na [[Rudnik]].
*U jesen [[1809]] godine u Hasanpašinojpalanci Karađorđe drži takozvanu “malu skupštinu” na kojoj su donete važne odluke za nastavak [[Prvi_srpski_ustanak|ustanka]].
*Početkom [[1825]] Miloje Popović Đak podiže bunu protiv [[Miloš Obrenović|Miloša Obrenovića]] koji istu uguši, a Đaka 7. februara [[1825]] godine pogubi na Rudinama u Palanci.
*16. jun [[1866]]. Palanka proglašena varošicom .
*''2021. godine Palanka će slaviti 1000 godina od njenog pominjanja u jednom sačuvanom pisanom dokumentu, koji se danas čuva u egipatskom muzeju.''
== Demografija ==
U naselju Smederevska Palanka živi 20351 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,3 godina (37,8 kod muškaraca i 40,7 kod žena). U naselju ima 8700 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,91.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno [[Srbi]]ma (prema popisu iz [[2002]]. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
Poreklo stanovništva ukazuje na puteve migracionih kretanja, pa je najveći broj doseljenika u ovaj kraj dolatio sa [[Kosovo i Metohija|Kosova i Metohije]], iz dinarskih, timočko-braničevskih, vlaških i vardarsko-moravskih krajeva. Novije, unutrašnje migracije, naročito iz sela ugrad, koje su sa vremenom bivale sve zapaženije, naručito su poslednjih godina postale sve izraženije, što je dovelo do naglog rasta grada, sa svim posledicama karakterističnim za takav proces.
{| width="50%" style="background:transparent; "
| valign="top" width="50%" style="border:1px solid gray; " |
<!-- =============================================================================================
POČETAK GRAFIKA
===============================================================================================-->
<center>
:''Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka''
{|
| style="padding: 0;" |
<timeline>
ImageSize = width:250 height:200
PlotArea = left:40 right:10 top:10 bottom:20
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = justify
Colors =
id:gray1 value:gray(0.9)
DateFormat = yyyy
Period = from:1940 till:2010
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1940
PlotData =
bar:30360 color:gray1 width:1
from:start till:end
bar:20240 color:gray1
from:start till:end
bar:10120 color:gray1
from:start till:end
bar:0 color:gray1
LineData =
layer:front
points:(62,61)(77,72) color:blue width:2
points:(77,72)(100,92) color:blue width:2
points:(100,92)(128,124) color:blue width:2
points:(128,124)(157,152) color:blue width:2
points:(157,152)(185,160) color:blue width:2
points:(185,160)(217,161) color:blue width:2
</timeline>
|}
</center>
<!-- =============================================================================================
KRAJ GRAFIKA
===============================================================================================-->
| valign="down" width="50%" |
{{Popis
|izvor=<ref>{{Stat Knjiga 9}}</ref>
|p1948=7413
|p1953=9427
|p1961=13014
|p1971=18687
|p1981=23635
|p1991=25146
|p1991n=24529
|p2002s=26203
|p2002=25300
}}
|}
{{Grafikon postoci
|izvor=<ref>{{Stat Knjiga 1}}</ref>
|širina=300px
|naslov=Etnički sastav prema popisu iz [[Popis stanovništva 2002. u Srbiji|2002.]]
|pozadina=#ddd
|pozicija=left
|šipke=
{{Vrsta sa postotkom|[[Srbi]]|yellow|24065|95.11}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Romi]]|blue|399|1.57}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Jugosloveni]]|red|109|0.43}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Crnogorci]]|green|104|0.41}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Makedonci]]|orange|100|0.39}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Hrvati]]|cyan|54|0.21}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Albanci]]|magenta|20|0.07}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovenci]]|black|16|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Muslimani]]|gray|16|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Mađari]]|pink|16|0.06}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rusi]]|navy|12|0.04}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bugari]]|silver|10|0.03}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Goranci]]|purple|6|0.02}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Slovaci]]|yellow|3|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Rumuni]]|blue|3|0.01}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Česi]]|red|2|0.00}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Nemci]]|green|2|0.00}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Ukrajinci]]|orange|1|0.00}}
{{Vrsta sa postotkom|[[Bošnjaci]]|cyan|1|0.00}}
{{Vrsta sa postotkom|nepoznato|magenta|181|0.71}}
}}
{{Grafikon piramida
|izvor=<ref>{{Stat Knjiga 2}}</ref>
|širina=300px
|naslov=
|pozadina=#eee
|levo2=m
|desno2=ž
|šipke levo desno=
{{Vrsta levo desno|?|gray|47|3.05|2.92|45}}
{{Vrsta levo desno|80+|gray|104|6.75|14.54|224}}
{{Vrsta levo desno|75-79|gray|240|15.58|24.80|382}}
{{Vrsta levo desno|70-74|gray|474|30.77|41.88|645}}
{{Vrsta levo desno|65-69|gray|675|43.83|48.70|750}}
{{Vrsta levo desno|60-64|gray|587|38.11|50.71|781}}
{{Vrsta levo desno|55-59|gray|604|39.22|46.49|716}}
{{Vrsta levo desno|50-54|gray|1095|71.10|77.46|1193}}
{{Vrsta levo desno|45-49|gray|1134|73.63|83.37|1284}}
{{Vrsta levo desno|40-44|gray|919|59.67|67.66|1042}}
{{Vrsta levo desno|35-39|gray|672|43.63|51.29|790}}
{{Vrsta levo desno|30-34|gray|759|49.28|52.07|802}}
{{Vrsta levo desno|25-29|gray|903|58.63|57.27|882}}
{{Vrsta levo desno|20-24|gray|939|60.97|62.59|964}}
{{Vrsta levo desno|15-19|gray|913|59.28|51.16|788}}
{{Vrsta levo desno|10-14|gray|812|52.72|45.84|706}}
{{Vrsta levo desno|5-9|gray|672|43.63|42.01|647}}
{{Vrsta levo desno|0-4|gray|596|38.70|33.37|514}}
|prosekm=37.8
|prosekž=40.7
}}
{{DomaćinstvaNaseljaSrbija|2749|3033|4288|6026|7724|8265|8700|1693|2139|1786|2022|642|315|65|29|5|4|2.91}}
{{BrakNaseljaSrbija|10065|2973|6265|374|415|38|11288|2375|6362|1667|854|30}}
{{ZanimanjaNaseljaSrbija|5185|151|-|2|2019|232|476|584|114|247|4178|69|-|-|1225|109|144|656|162|82|9363|220|-|2|3244|341|620|1240|276|329|31|190|298|167|349|130|-|-|195|58|246|175|346|702|114|3|-|87|89|436|473|513|1051|244|3|-|282}}
{{Gradovi u Srbiji}}
| |||