Perikle – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Vraćene izmene korisnika 77.46.235.10 na poslednju izmenu korisnika EmausBot |
|||
Red 13:
U svojoj političkoj delatnosti Perikle je od samog početka prišao demokratskom pokretu, onim srednjim slojevima [[demos]]a – [[Trgovina|trgovcima]], brodovlasnicima, vlasnicima [[Zanatstvo|zanatskih]] radionica, srednjim, pa čak i sitnim zemljoposednicima – koji su bili zainteresovani za razvoj pomorske moći Atine, za učvršćenje njenih trgovinskih veza, za razvoj pomorske trgovine i koji su ranije podržavali [[Temistokle|Temistokla]], a zatim Efijalta.
Prvi poznat datum u Periklovom životu je 472. godina, kada je platio prikazivanje [[Eshil]]ove persijske trilogije. Sledeće godine njegovog života nisu nam poznate, sve do 463. godine, kada je optužio [[Kimon]]a, tada vodećeg atinskog vojskovođu i državnika, da nije iskoristio šansu koja mu se pružila za osvajanje [[Makedonija (antička)|Makedonije]]. Ovo implicira da se Perikle zalagao za agresivnu politiku atinske ekspanzije. Perikle je 462. godine podržao Efijatove reforme u pravcu dalje demokratizacije društva. Posle Efijaltove smrti Perikle je nastavio započeti demokratski preobražaj atinske države.
== Atinsko društvo ==
== Atinsko društvo =tku [[Peloponeski rat|peloponeskog rata]] arhonti birani iz redova svih Atinjana. Takođe, poznato je da imovinsko stanje kandidata za izbor nije utvrđivano proverom, već je svakom kandidatu postavljano usmeno pitanje da li ima zeugitski [[cenz]]. Pri tome nijedan kandidat, ma koliko bio siromašan, nikad nije na to pitanje odgovarao negativno. Tako je utvrđivanje cenza svedeno na puku formalnost. Istina, i sam položaj arhonta u to doba izgubio je svoj znača atinske građane i strance, a o kojima su oni donosili prethodne odluke. ▼
Posle 462. godine u Atini nije bilo nikakvih opštih odjednom sprovedenih reformi kakve su sproveli [[Solon]] ili [[Klisten]]. Glavni cilj je postignut: ostaci [[Oligarhija|oligarhijskog]] poretka bili su ukinuti, a vrhovna vlast je prešla u ruke atinskog demosa. Postojeći izvori ne omogućuju da se uvek jasno utvrdi kakve je konkretne zakonodavne forme donela ta promena – koji su od preživelih zakona i da li su odmah bili revidirani, kakvi su i kada uvedeni novi zakoni. [[Aristotel]], koji se nije slagao sa novim poretkom, govori o tim promenama veoma uopšteno i neodređeno: "Državno uređenje sve više je gubilo svoj strogi poredak krivicom ljudi koji su se zanosili [[Demagogija|demagoškim]] ciljevima. U celokupnoj upravi Atinjani se nisu tako strogo pridržavali zakona kao što je to bilo ranije" ''(Atinski ustav)''. Prema Aristotelovom svedočanstvu, 457. godine za [[arhont]]a je prvi put bio izabran jedan [[zeugit]], koji prema Solonovom [[Timokratija|timokratskom]] ustavu nije imao pravo da bude biran na to mesto.
▲
Kao drugi dokaz demokratizacije atinskog državnog uređenja služi širenje običaja da se za čitav niz dužnosti službena lica biraju [[žreb]]om, umesto glasanjem, kako u birani ranije. Pomoću kocke popunjavane su gotovo sve dužnosti, osim dužnosti stratega i onih za koje je bilo potrebno stručno znanje.
U ovo doba uvedeno je i nagrađivanje rada za obavljanje javnih funkcija, koje je vršeno iz sredstava državne blagajne. To je otpočelo na osnovu Periklovog zakona o platama [[Helijeja|helijasta]] kojima bila određena nagrada od 2 obola za svako zasedanje. Karakter te mere bića jasan ako uzmemo u obzir da je atinski narodni sud – helijeja, imao 6.000 zakletih porotnika koji su svake godine bili birani kockom. Nagrađivanje porote predstavljalo je samo početak celokupnog sistema drugih plaćanja. Na predlog Perikla, državna blagajna počela
Plaćanje rada na državnim dužnostima pružilo je masi atinskih građana mogućnost da aktivno koriste svoja [[politička pra]]va. Otada je svaki, pa i najsiromašniji građanin Atine mogao da gotovo sve svoje vreme posveti javnim poslovima. Tako su, na primer, počeli da porotnike biraju prvenstveno iz najsiromašnijih slojeva atinskog stanovništva – učešće u radu suda za mnoge je građane postalo izvor prihoda za život. Ovi izdaci iznosili su relativno mali procenat u stavci rashoda atinskog budžeta. Atinska država je lako podnosila takve izdatke, jer je stajala na čelu [[Atinski pomorski savez|Atinskog pomorskog saveza]] i jer je taj savez već prerastao u atinsku pomorsku državu čiji su podanici bili obavezni da redovno uplaćuju [[foros]]. Upravo je Perikle inicirao prenošenje savezne blagajne sa ostrva [[Delos]]a u Atinu, čime je Atinjanima bilo omogućeno da se služe tim novcem bez ičije kontrole. Perikle je za vreme svoje vladavine koristeći budžet atinskih država pravio višespratnice koje su sadržale mehanizam kojim su se ljudi peli na više spratove bez većeg napora. Istoričari tvrde da su na osnovu ovog mehanizma nastali današnji liftovi.
Značajan je Periklov zakon o sastavu atinskog građanstva, donesen 451/0. godine. Pre tog zakona atinskim građaninom smatran je onaj kome je otac bio atinski građanin koji je priznao novorođenče, nad njim izvršio određene obrede i uveo ga u spisak građana svoje [[deme]]. Majka novorođenčeta pri tome nije morala da bude atinska građanka. Prerastanje Atine u jedan od najvećih [[Politika|političkih]], [[Kultura|kulturnih]] i [[Ekonomija|ekonomskih]] centara Grčke učinilo je da je ona postala privlačna tačka za građane drugih gradova; sva dobra koja su uživali atinski punopravni građani prirodno su kod mnogih drugih izazvala želju da se orode sa Atinjanima ili na bilo koji drugi način uključe u njihove redove. Međutim, finansijske mogućnosti atinske države nisu bile neograničene. Porast broja atinskih građana ugrožavao je tako njihove privilegije. Zato je Perikle 451/0. godine doneo zakon, prema kome se za sticanje atinskog građanstva postavljaju drugi uslovi: od sada je prava atinskog građanina dobijao samo onaj čiji su i otac i majka po svom rođenju spadali među prave Atinjane. Suština tog zakona najjasnije se ispoljila 444. godine, kada je [[Egipat|egipatski]] vladar [[Psametih]] poslao na poklon atinskom demosu 40.000 [[medimn]]i pšenice koju je trebalo podeliti građanima. Upravo su tada sa svih strana počele da stižu tužbe i atinski sud bio je pretrpan mnoštvom parnica o nezakonito rođenima. Rezultat tih procesa bilo je osetno smanjenje broja onih koji imaju pravo na dobijanje žita; time je povećan deo koji pripada punopravnim građanima.
== Državno uređenje ==
| |||