Mahovina – razlika između verzija

|}

|}

 

'''Mahovine''' predstavljaju grupu [[kopnene biljke|kopnenih biljaka]], primitivnu u evolutivnom smislu, ali uspešnu i široko rasprostranjenu (skoro kosmopolitski) po površini [[Zemlja|Zemlje]]. Najčešće su u pitanju jako male biljke koje se u većoj brojnosti mogu naći u vlažnim sredinama, poput severnih strana stena i kore drveća, ili u vidu zelenog pokrivača šumskog tla ("tepih mahovina"). Mišljenje da mahovine rastu isključivo u vlažnoj sredini pogrešno je - iako većina preferira povišenu vlažnost, postoje ne retki primeri pustinjskih mahovina i mahovina tundre, koji preživljavaju u vodom oskudnim sredinama. Mahovine se, međutim, ne mogu naći u hloridnim i sulfatnim slatinama i pustinjama, na pokretnim ili erodiranim zemljištima, i u morima.

 

== Karakteristike mahovina ==

Pod imenom mahovine u botanici su se dugo podrazumevale tri grupe "nižih" biljaka - Anthocerotopsida ("rogate" mahovine), Marchantiopsida (vetrenjače) i Briopsida (prave ili lisnate mahovine). Zajednička karakteristika ovih grupa je dominacija nezavisne gametofit generacije u odnosu na sporofit. Danas je široko prihvaćeno mišljenje da su to tri evolutivno nezavisne grupe primitivnih kopnenih biljaka i da ih treba nezavisno izučavati i predstavljati. Ovde će stoga biti prikazane karakteristike samo pravih mahovina, a karakteristike [[jetrenjače|jetrenjača]] i [[Anthocerotopsida]] na odgovarajućim stranama.

 

 

=== Građa gametofita pravih mahovina ===

Prave mahovine predstavljaju veoma heterogenu grupu, što se može uočiti i u građi gametofita različitih predstavnika. Kao tipičan predstavnik često se opisuje ''Polytrichum commune'' (vlasak).

[[Datoteka:Mosses.jpg|thumb|200px|left|Gametofit prave mahovine, vide se rizoidi, stablo i listići]]

 

=== Građa gametangija ===

Muški i ženski polni organi, anteridije i arhegonije, kod pravih mahovina su najčešće grupisani i obavijeni specijalizovanim, ponekad obojenim gornjim listićima, čineći perigone i perihecijume. Između anteridija i arhegonija često se nalaze končasti izraštaji - parafize. Gametangije niču ili na vrhovima glavnih grana, ili na veoma kratkim bočnim granama.

 

 

Zrele anteridije su obično elipsoidna ili loptasta tela, često na mnogoćelijskoj dršci. U unutrašnjosti perigonije se obično nalazi veliki broj anteridija, koje ne sazrevaju istovremeno. Anteridije se otvaraju posle rose ili padanja kiše. Arhegonija obično ima flašolik oblik. Kod zrele arhegonije trbušna i vratne ćelije osluznjavaju. Bez obzira na to, što se u perihecijumu razvija nekoliko arhegonija, kod većine vrsta oplođuje se samo jedna od njih i istovremeno izrasta samo jedan [[#Rečnik pojmova|sporogon]].

 

=== Građa sporofita pravih mahovina ===

 

== Sistematika i filogenija pravih mahovina ==

Sistematika pravih (lisnatih) mahovina je puna kontroverznih stavova, koji su posledica nedovoljne istraženosti različitih aspekata mahovina. Morfološki karakteri prethodno korišćeni, kao i molekularni karakteri od skora, ponekad nemaju dovoljnu vrednost za razlikovanje [[taksonomske kategorije|taksonomskih kategorija]]. Prvobitno su sve mahovine (Anthocerotae, jetrenjače, lisnate mahovine) smatrane monofiletskom grupom i svrstavane su u zajednički razdeo Bryophyta, kao zasebne potklase. Potklasa Anthocerotae je često uključivana u jetrenjače.

 

 

[[Datoteka:Filogenija_mahovina.PNG|thumb|250px|right|Kladogrami mogućih filogenetskih odnosa unutar lisnatih mahovina]]

* Pojedini autori klasu Bryopsida (u ovom slučaju shvaćenu jako široko...) dele na sedam potklasa - Sphagnidae, Andreaeopsida, Tetraphidae, Polytrichidae, Bryidae, Buxbaumiidae i Archidiidae. Ovakvoj podeli se glasno protive [[kladistika|kladističari]], jer ona ne ukazuje na filogenetske odnose grupa.

* Druga grupa autora prihvata postojanje pet osnovnih grupa, najčešće nazvanih potklasama(Sphagnopsida, Andreaeopsida, Tetraphidopsida, Polytrichopsida i Bryopsida). Najprimitivnija grupa je i dalje Sphagnopsida, a zatim sledi Andreaeopsida, dok su odnosi između tri preostale grupe još nejasni (videti priložene [[kladistika#Definicije termina|kladogram]]e).

 

== Značaj mahovina ==

Uloga mahovina u [[ekosistemim]]a je velika - one svoju malu veličinu nadomešćuju brojnošću.

: Mahovine su jedne od pionirskih grupa biljaka na požarištima, sekundarno golim površinama, severnim ivicama [[tundra|tundri]].

 

== Rečnik pojmova ==

;Akrokarpan: (od grč. akros - krajnji, najviši, vršni, karpos - plod) "koji vršno donosi plodove", u slučaju mahovina one kojima se na vrhu stabla nalaze gametangije

;Anteridija: (od grč. antheros - koji cveta; antera je naziv za prašničku kesu, eidos - nalik na, poput) "koji liči na anteru", muški polni organ, nazvan po analogiji sa prašničkim kesama

 

==Literatura==

*

 

* [http://www.wikinfo.org/index.php/Jadranske_mahovine Južne mahovine uz Jadran]

 

[[Kategorija:Mahovine| ]]