Saeculum obscurum
Saeculum obscurum (na latinskom doslovno "mračno doba") je izraz za period historije papinstva koji je započeo izborom Sergija III za papa 904. a završio šest decenija kasnije smrću pape Ivana XII 964. Izraz se koristi dijelom zbog relativno nedostatka izvora u tom periodu, ali i zbog toga što ga postojeći (koji se često od strane kasnijih historičara optužuju za pristranost) opisuju kao vrijeme kada su pape bili u moralnom smislu najiskvareniji, a papinstvo uživalo najniži ugled. To se tumači kao posljedica tadašnjih političkih prilika u Rimu i Italiji, koje su najbolje iskoristili rimski aristokrati na čelu sa tuskulanskim grofom Teofilaktom I te pape učinili svojim marionetama. Zahvaljujući kroničaru Liutprandu od Cremone zasluge za takvo stanje se najviše pripisuju ženama iz Teofilaktove porodice - njegovoj supruzi Teodori i kćeri Maroziji - koje su se u političke svrhe koristile seksom, odnosno zavođenjem plemića i crkvenih vođa, a svoj status potvrdile uzimanjem titula patricija i senatora koje su dotada bile rezervirane za muškarce.
U širem smislu se pod tim izrazom podrazumijeva period od 867. do 1049. odnosno do izbora reformatorskog pape Grgura VII. Izraz saeculum obscurum je, pak, prvi u 16. vijeku koristio italijanski kardinal i crkveni historičar Cesare Baronio. U isto vrijeme je, na osnovu Liutprandovih navoda o Teodori kao "bestidnoj kurvi" cijeli period dobio i naziv Pornokracija (doslovno "vladavina bludnica"); njega su u 16. vijeku popularizirali protestanski propagandisti nastojeći pronaći paralele sa bližim historijskim periodima, odnosno uvjeriti vjernike da su razvrat, nepotizam i korupcija renesansnih papa - koji su potakli Reformaciju - trajna značajka Rimokatoličke crkve, a ne privremena historijska aberacija.
Dio historičara vjeruje da su zbivanja vezana uz saeculum obscurum poslužila kao podloga za kasniju srednjovjekovnu legendu o papisi Ivani.
Popis papa u doba saeculum obscuruma uredi
- Papa Sergije III (904–911), navodni ljubavnik Marozije
- Papa Anastazije III (911–913)
- Papa Lando (913–914)
- Papa Ivan X (914–928), navodni ljubavnik Teodore (majke), navodno ga dala ubiti Marozia
- Papa Lav VI (928–928)
- Papa Stjepan VII (928–931)
- Papa Ivan XI (931–935), sin Marozije, navodni sin pape Sergija III
- Papa Lav VII (936–939)
- Papa Stjepan VIII (939–942)
- Papa Marin II (942–946)
- Papa Agapet II (946–955)
- Papa Ivan XII (955–963), unuk Marozije, preko njenog sina Alberica II od Spoleta.
Porodično stablo uredi
| Teofilakt I, grof od Tuskuluma 864–924 | Theodora | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hugo od Italije 887-924-948 (također se vjenčao za Marozij) | Alberic I od Spoleta d. 925 | Marozia 890–937 | Papa Sergije III 904–911 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Alda od Viennea | Alberic II od Spoleta 905–954 | David ili Deodatus | Papa Ivan XI 931–935 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Grgur I, grof od Tuskuluma | Papa Ivan XII 955–964 | Papa Benedikt VII 974-983 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Papa Benedikt VIII Pope 1012–1024 | Alberic III, grof od Tuskuluma d. 1044 | Papa Ivan XIX papa 1024–1032 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Petar, vojvoda Rimljana | Gaius | Octavianus | Papa Benedikt IX 1012–1055 | ||||||||||||||||||||||||||||||
Tuskulansko papinstvo 1012-59 uredi
Nakon nekoliko papa iz porodice Crescentii koji su vladali sve do 1012, porodica Theophylacti je povremeno nominirala sinove kao pape:
- Papa Benedikt VIII, sin grof Grgur I; (1012-24)
- Papa Ivan XIX, sin Grgura I, (1024-32)
- Papa Benedikt IX, sin Alberica III; (1032-44; 1045; 1047-48)
- Antipapa Benedikt X, sin Alberica III (1058-59); protjeran iz Rima nakon kraćeg rata.