Wikipedija

Petro Marko

Petro Marko (25. novembar 1913 – 27. decembar 1991) bio je albanski pisac. Njegov je najpoznatiji roman naslovljen Hasta la vista i u njemu autor iznosi svoja iskustva kao dobrovoljac u republikanskim snagama tijekom Španjolskog građanskog rata. Petro Marko se općenito smatra jednim od očeva moderne albanske proze.[1]

Petro Marko
Petro Marko
Biografske informacije
Rođenje(1913-11-25)25. 11. 1913.
Dhërmi, Albania
Smrt27. 12. 1991. (dob: 78)
Tirana, Albanija
DržavljanstvoAlbansko
SupružnikSafolina Marko
Djeca2 (Jamarbër, Arianita)
Obrazovanje
Zanimanje
  • Književnik
Opus
Znamenita djela
Hasta la vista (roman)
Nata e Ustikës (sh. Ustička noć)

Život uredi

Petro Marko rođen je u Dhërmiju u južnoj Albaniji 1913. godine. Počeo je pisati sa dvadeset godina, a njegova su prva djela objavljena u tadašnjim časopisima uz podršku mentora Ernesta Koliqija. Njegovi članci objavljivat će se u periodičnim časopisima kao Lirija (sh. Sloboda), Shqipëria e re (sh. Nova Albanija), Bota e re (sh. Novi svijet) i Koha e re (sh. Novo vrijeme).[2] Od 1. marta 1936. postao je urednik ABC-a, književne kritike koju su monarhističke vlasti nedugo zatim zabranile,[3] nakon čega je Marko uhićen i poslan u internaciju.[2] Augusta 1936. godine pridružio se bataljonu Garibaldi republikanskih snaga u Španjolskom građanskom ratu, zajedno s drugim značajnim Albancima poput Mehmeta Shehua, Asima Vokshija i Thimija Gogozota.[4]

Tijekom Španjolskog građanskog rata, zajedno sa Skënderom Luarasijem, sinom Petra Ninija Luarasija, počeo je u Madridu izdavati albanski list Vullnëtari i lirisë (sh. Dobrovoljac slobode), koji je ukinut nakon dva broja zbog ratnog stanja u Madridu.[1] Na njegovo najpoznatije djelo Hasta la vista (sh. Zbogom), objavljeno u Tirani 1958. godine, u velikoj su mjeri utjecala njegova iskustva u Španjolskom građanskom ratu. Godine 1940, nakon povratka iz Francuske u Albaniju, talijanska vojska ga je uhitila, zatim zatvorila u Bariju,[2] i zajedno sa 600 drugih zatvorenika poslala na Ustiku, otok na Tirenskom moru, gdje je boravio od 1941. do 1943. godine,[4] a potom bio prebačen u zatvor Regina Coeli pokraj Rima 1944. godine.[2]

U oktobru 1944. pridružio je se snagama Albanske narodnooslobodilačke borbe kao partizan. Nakon rata postao je glavni urednik časopisa Bashkimi (sh. Jedinstvo), ali ga je 1947. godine ponovno uhapsio Koçi Xoxe, ministar obrane, a pušten je nakon Xoxeova pada 1949. godine.[1] Marko je bio optužen za davanje informacija Anglo-Amerikancima dok je objavljao dužnost glavnog urednika. Posljednji je put bio zatvoren od maja 1947. do maja 1950.[2] Unatoč tome, Marko je ostao idealist i antifašist. U pismu upućenom iz zatvora Vrhovnom vojnom sudu Albanije, izjavio je: »Petro Marko je osuđen na tri godine i bačen među one protiv kojih se borio i koje je mrzio. Za mene je ovo najveća nepravda, to je zločin koji se događa protiv mene, jer sam nevin i nikada, počevši od 1932. godine, nisam nanio nikakvu štetu narodu«. U drugom pismu koje je uputio Vrhovnom sudu, još dok je izdržavao kaznu u zatvoru, spomenuo je da su ga mučili i prisiljavali da nešto prizna, inače bi umro.[2] Vrijeme koje je proveo u komunističkom zatvoru opisat će u svom Intervjuu sa mnom: Oblaci i kamenje (alb. Intervistë me vetveten: Retë dhe gurët).[5] U toj će knjizi pisati i o svojim osjećajima prema vlastitom albanskom identitetu, uzimajući u obzir njegovo podrijetlo iz problematične regije Bregu, na južnoj obali Albanije i nedaleko od Grčke, koja se ponekad nazivala i Himara.

Pa što smo mi? Albanci! A zašto gubimo svoj jezik? Reći ću ono što znam. Zašto naše stare majke i bake znaju albanski jezik bolje od grčkog? Zašto plačemo i pjevamo na albanskom? Zašto naše poslovice izgovaramo na albanskom? Izgleda da je od 1820. helenizacija postala politički cilj Grčke...[6]

– Petro Marko

Umro je 1991. godine, a 2003. predsjednik Albanije Alfred Moisiu odlikovao ga je medaljom Čast nacije (sh. Nderi i kombit). Godine 2009. jedan trg u Dhermiju nazvan je po njemu, a ceremoniji je prisustvovao albanski premijer Sali Berisha.[7] Njegovo ime nosi i glavno kazalište u Vlori.

Djelo uredi

Markova su najpoznatija djela roman Hasta la vista (sh. Zbogom) i Nata e Ustikës (sh. Ustička noć), koja je kasnije ponovno objavljena pod naslovom Një natë e dy agime (sh. Jedna noć i dvije zore). Potonji je roman od 380 stranica koji govori o životu zatvorenika u radnom logoru Ustica, gdje je Petro Marko proveo dvije godine.[4] Mnoga Markova djela pokazuju nadrealističke motive i uzorke poput njegovog romana Qyteti i fundit(sh. Posljednji grad), koji prikazuje kraj talijanske okupacije u Albaniji, ali tako da izbjegava nacionalistički žar i prikazuje Talijane kao stranu koja uviđa svu strahotu rata. Među ostalim valja spomenuti i njegove romane Doba oružja (Stina e armëve, 1966), Halimi (1969), Ultimatum (1972) i drugi.[8]

Godine 1964. objavljena je zbirka priča od 204 stranica koje je napisao u ranim godinama od 1933. do 1937. pod naslovom Rrugë pa rrugë (sh. Put bez puta). Godine 1973. objavljen je njegov roman Një emër në katër rrugë (sh. Ime na raskrižju), čija je radnja smještena u monarhističko doba. Knjiga je zbog svog sadržaja odmah zabranjena, a Marko je izgubio pravo na objavljivanje od 1982. godine.[1]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Elsie, Robert; Centre for Albanian Studies (2005). Albanian literature: a short history. I.B.Tauris. str. 184–5. ISBN 1-84511-031-5. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Aurel Plasari (2013-11-27) (sq), Petro Marko mes zilisë dhe lavdisë [Petro Marko, između zavisti i slave], Gazeta Panorama, arhivirano iz originala na datum 2013-11-30, pristupljeno 2013-11-28 
  3. ↑ Cornis-Pope, Marcel; John Neubauer (2004). History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. History of the Literary Cultures of East-central Europe. 2. John Benjamins Publishing Company. str. 93. ISBN 90-272-3453-1. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Segel, Harold (2008). The Columbia literary history of Eastern Europe since 1945. Columbia University Press. str. 17–8. ISBN 978-0-231-13306-7. 
  5. ↑ Petro Marko (2000) (sq). Interviste me vetveten, (Rete dhe guret). OMSCA. ISBN 978-9992740330. Pristupljeno 2013-11-28. 
  6. ↑ „Petro Marko, Interviste me vetveten”. Arhivirano iz originala na datum 2013-12-03. Pristupljeno 21. 04. 2021.  U originalu: » Pra c’jemi ne ? Shqiptare! Po pse e humbem gjuhen ? Une do te them ato qe di : Pse nenat plaka, gjyshet dhe gjyshet dine me mire shqipen se greqishten? Pse qajme e kendojme ne shqip ? Pse fjalet e urta i themi ne shqip ? Sic duket qe nga viti 1820 e tehu, greqizimi u be me qellim politik nga vete Greqia... «
  7. ↑ „Premier Berisha inaugurates Dhërmi village square”. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-18. Pristupljeno 22. 04. 2021. 
  8. ↑ Këlmendi 1977, str. 544–545

Literatura uredi

  • Këlmendi, Ahmet (1977). Povijest svjetske književnosti, knj. 2. "Albanska književnost". Zagreb: Mladost. 
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Petro_Marko&oldid=41751331