Wikipedija

Pejnci

Pejnci (Pejinci, Penjci) predstavljaju rod koji obuhvata nekoliko familija u selu Koretištu na Kosovu i Metohiji. Predstavljaju najbrojniji rod u selu Koretištu, ali se osim u ovom selu članovi roda nalaze raseljeni po Srbiji i u inostranstvu. Po svom predanju i materijalnim dokazima osnovali su današnje selo Koretište krajem 18. veka. Danas se u selu nalazi mahala koja nosi nazim Pejnska mahala, kao i česma koja se zove Pejnska česma. Svi slave Svetog Nikolu.

Pejnska česma i seoski trg oko nje u selu Koretištu

Predanje uredi

Po predanju Pejnci potiču iz Selca (Prilep). Tamo je živelo devetorica braće i jedna sestra. Po predanju bili su bogati i imali vodenicu ,,sa devet kamena". Kada se sestra udavala, lokalni Turčin zahtevao je od nje svadbarinu[1]. Kada je došao u kuću, braća ga ubijaju, jer je velika sramota bila da Turčin spava sa Srpkinjom. U toj borbi sa Turcima jednom od braće, najstarijem Stajku, biva odsečen perčin i zbog toga dobija naziv Kusi, odnosno kratki. Kusi Stajko se zajedno sa braćom Jovom i Vuksanom, u strahu od obmazde seli i dolazi u drugoj polovini 18. veka (negde oko 1790 god.) na prostor današnjeg sela Koretišta koje je bilo napušteno[2], najverovatnije posle Druge velike seobe Srba 1739. god. Rod trojice braće nazvani su Pejnci (najverovatnije ime plemena kojim su se nazivali još u Makedoniji) ili Kusistajkovci, a sa njima novo selo osnivaju Đokinci, Đurinci, Jovanovci kao i Puškanci koji svi čine rod Pejnaca. Ostali rodovi kasnije dolaze u selo, a među prvima Kovačevići sa Perićima, zatim Trpkovci, Šoprićovi, Otići.

Poreklo uredi

Poreklo Pejnaca mora se sagledati iz više uglova. Neki izvori potvrđuju predanje ovog roda dok ga drugi opovrgavaju.

Pisani izvori uredi

Od pisanih izvora najznačajnije nam je zapisivanje Atanasija Uroševića iz 1929. godine u delu ,,Južna Morava i Izmornik". Sva ostala kasnije pisana dela oslanjaju se na njegovo. On o Koretištu i Pejncima piše sledeće: ,,...Pejinci ili Kusostajkovci (17 kuća), Đurinci (12 kuća) i Đokinci (6 kuća). Svi slave Svetog Nikolu. Ovaj je rod postao od jednog pastorka u rodu Kovačovih, koga je kao sina donela neka žena ,,vrtenarka", ,,mečkarka" iz Makedonije....".[3] Ovaj pisani izvor kao verodostojan uzimaju i na njega se oslanjaju i Vladimir Cvetanović[4] kao i nastavnik biologije u OŠ u Vrbovcu Stanislav C. Kojić.

Atanasije Urošević u ovom delu zapisao je predanje po kome su Kovačevi osnovali selo. Za njih on u istom delu kaže da 1929. godine broje 15 kuća, i da su prvobitno došli u selo Kmetovce, iz koga su otišli u Stanišor a zatim negde oko 1650. naseljavaju Koretište.

Međutim, ovaj zapis već sam po sebi uvodi zabunu i sumnju u predanje da su Kovačevi osnovali selo jer za samo 250 godina od kada po predanju osnivaju selo do vremena kada Urošević piše delo ima duplo više potomaka jednog pastorka (Pejnci ukupno 35 kuće, bez Puškanaca) nego što je potomaka jedne cele porodice koja je navodno osnovala selo (Kovačevi 15 kuća). Takođe, navod da su osnovali selo 1650. godine ne stoji, jer je tada još uvek postojalo staro selo, koje se spominje još u turskom defteru za oblast Brankovića iz druge polovine 15. veka[5], čiji su se stanovnici najverovatnije iselili tokom Velikih seoba Srba, tako da je malo verovatno da je 1650. god. bilo nenaseljeno.

Zabunu dalje produbljuje zapis iz 2013. god. Stanislava C. Kojića koji prenosi detaljnije ovo predanje Kovačeva po priči Mladena Kovačevića koji kaže da su Kovačevi poreklom iz sela Međani (Prijepolje) i da se odatle jedan brat naselio u Selce (Prilep) a onda se njegovi potomci vraćaju na Kosovo. On ni ne pominje doseljavanje Kovačevića u selo Kmetovce, već kaže da su došli na Kosovo 1600. god. i da su osnovali selo Prilepnicu i dali mu ime po rodnom Prilepu. Ovo usmeno predanje se pokazalo kao netačno jer se Prilepnica pominje još 1455. godine pod istim nazivom u turskom popisu[6], a dobila je ime po tvrđavi Prilepac, rodnom mestu Velikog kneza Lazara Hrebeljanovića.

U svom delu Stanislav C. Kojić još zapisuje da se jedan od braće Kovačevića poturčio po dolasku na Kosovo i osnovao selo Mališevo. S obzirom da je ova činjenica potkrepljena dokazima postavlja se pitanje zašto su se Kovačevi uopšte selili iz Prilepa, zabranjivali udaju sestre za Turčina i ubijali Turke, ako su se ubrzo potom turčili na Kosovu.

U svom delu ,,Gnjilane" Atanasije Urošević zabeležio je i sledeće: ,,Tada (početak 19. veka) su Katanići doseljeni iz izmorničkog sela Koretišta (daljom starinom od Vasojevića) i Kovačevići iz susednog sela Koretišta (daljom starinom od Prilepa). Ovo su bili najstariji znatniji rodovi za prvih pedeset godina od postanka sadašnjeg Gnjilana."[7] Katanići, kao jedna od uglednijih porodica u Gnjilanu bili su kumovi i krštavali upravo Pejnce sve do 1962. godine kada su zbog komunizma ostavili kumstvo. Genetska istraživanja pokazala su takođe zajedničko poreklo Katanića (poreklom Vasojevići) i Pejnaca koji nose haplogrupu E-V13[8][9]. Reklo bi se da nije slučajno što su Katanići bili kumovi Pejncima, već su verovatno znali da su poreklom iz istog plemena, a malo je verovatno da bi ugledni Katanići bili kumovi potomcima mečkarke i vrtenarke, kako kaže predanje Kovačevih.

Zarija R. Popović u svom delu ,,Tamnine", spominje Simiona Mladenovića, po nadimku Mona, i za njega kaže da je bio kum proslavi Bogojavljanja u Gnjilanu. U istoj pripoveci opisuje proces dobijanja kumstva po kome su kumstvo mogli da dobiju samo bogatiji, dobrostojeći i ugledni ljudi[10].

Osim pomenutih, postoji i pisani izvor iz 1912. godine pre oslobođenja od Turaka koji koji prenosi Đorđe Mikić[11] i svedoči da su skoro svi Pejnci imali svoja dvorišta i svoja imanja, kao i veliki broj Trpkovaca, dok su ostali bili polučivčije tj. imali samo svoja dvorišta a obrađivali zemlju Turaka ili čivčije tj. oni koji nemaju svoja dvorišta ni imanje već žive na turskom imanju i obrađuju tursko imanje. Tek nakon oslobođenja i agrarne reforme čivčijske i polučivčijske porodice dobijaju imanje Turaka koje su obrađivali.

 
Stranica iz knjige Đorđa Mikića po kome je većina onih koji poseduju svoja dvorišta i zemlju iz roda Pejnaca

Osim genetike i mnogobrojni materijalni dokazi kao što je položaj grobova, položaj kuća u odnosu na stari put, broj starih česama itd. takođe opovrgavaju predanje Kovačevih i zapisivanje Atanasija Uroševića, a potvrđuju predanje Pejnaca.

Biće da su Kovačevi nevešto preuzeli predanje Pejnaca o doseljavanju iz Prilepa i prikazali kao svoje, a to iskrivljeno predanje Atanasije Urošević zapisao, boraveći samo par sati u selu Koretištu. Doseljavanje Kovačevih u ovaj kraj je pre svega u svojstvu turskih čivčija (sluga), a u periodu osnivanja Gnjilana kao administrativnog centra, što i zapisuje A. Urošević[7]. Ovo se poklapa sa činjenicom da 1912. (pre oslobođenja od Turaka i agrarne reforme) se Kovačevi ne spominju kao vlasnici kuća, dvorišta, njiva i imanja u Koretištu, što bi značilo ili da ne žive u Koretištu ili da su čivčije na turskom imanju, a što zapisuje Đ. Mikić[11]. Takođe, činjenica je i da se Kovačeva mahala nalazi upravo tamo gde su bili turski posedi, a gde bi i sluge bile naseljene da mogu da obrađuju zemlju (npr. Ograđa - prim. prev. ime nastalo od ograđenog turskog imanja). Treba reći i da je posle Velikih seoba Srba došlo do intenzivnog preseljavanja plemena na Kosmet od strane Turaka jer su Srbi koji su tu živeli i bili sluge Turcima otišli, pa su oni naselili veliki broj Albanaca, Cigana i Srba da im rade kao čivčije (tada i dolazi do promene u sastavu stanovništva i pojave velikog procenata Albanaca na Kosmetu).

Sa druge strane iz pisanih izvora vidimo jasno da su Pejnci bili kumovi sa jednom od najstariji i najuglednijih porodica u Gnjilanu - Katanićima. Zatim da su imali svoja dvorišta, kuće, njive i imanja, a ne obrađivali turska ili tuđa. Vidimo i da su bili dovoljno imućni da organizuju proslavu Bogojavljanja u Gnjilanu. Sve ovo, kao i materijalni izvori, potvrđuje da su Pejnci bili imućna i ugledna porodica u tom kraju što je u skladu sa njihovim predanjem.

Materijalni izvori uredi

Materijalni izvori koji postoje potvrđuju predanje Pejnaca da su oni prvi koji su se doselili i osnovali selo.

Ovo pre svega možemo sagledati na osnovu položaja grobova na seoskom groblju u odnosu na staru crkvu Presvete Bogorodice[2], u odnosu na topografski položaj kuća i mahala u selu, starih česama, kao i stari put koji je išao do Gnjilana iz Novog Brda[12] i Prištine[13], a na koji se naslanjala Pejnska i Đurinska mahala. Zanimljivo je da raspored mahala u selu prati i raspored i položaj grobova na groblju. Jedni su od velikih donatora crkve Svetog Đorđa u Stanišoru, što govori o njhovom visokom materijalnom statusu[14].

Položaj grobova uredi

 
Položaj grobova u odnosu na staru crkvu u selu Koretištu(belo-stara crkva; zeleno-Pejnci;narandžasto-Trpkovci; crveno-Kovačevi)

Groblje u selu Koretištu smešteno je na brežuljku severozapadno od sela, a dobilo je 2004. god. crkvu Sv. Cara Konstantina i Carice Jelene. Pre toga selo je imalo kapelu, a na groblju se nalazi uvala i ostaci crkve Presvete Bogorodice. U odnosu na ovu crkvu grobovi Pejnaca se nalaze neposredno ispred i pored crkve. Odmah pored ulaza u crkvu nalazi se grob Kusog Stajka (Jovići) i od njega bočno grobovi braće mu Vuksana (odakle se šire grobovi Markovića, Filipovića, Stamenkovića) i grob najmlađeg brata Jove (odakle se šire grobovi Mladenovića, Petrovića, Dimitrijevića, Jocića, Jovanovića). Ispred i ispod Kusostajkovaca nalaze se grobovi Đokinaca. Iza grobova Kusostajkovaca nalaze se grobovi Đurinaca (Trajkovića, Arsića, Stoiljkovića, Cvetkovića, Perića, Markovića). Grobovi Trpkovaca nalaze se iza Đurinaca i ispod Đokinca. Jugozapadno od Kusostajkovaca (Dimitrijevića) nalaze se grobovi Jovanovaca, Trumpinih i Puškanaca. Ispod ovih grobova, praktično na jugozapadnom rubu groblja nalaze se grobovi Kovačevih.

Ispred ulaza u staru crkvu nalazi se šljiva ispod koje je grob Kusog Stajka.

Položaj grobova nedvosmisleno potvrđuje predanje Pejnaca o tome da su se prvi doselili u selo, jer su se shodno tome i prvi sahranjivali pored crkve i centrifugalno se širili od crkve, dok su se ostali rodovi sahranjivali oko njih shodno vremenu doseljavanja.

Položaj mahala u odnosu na stari put Priština-Gnjilane i Novo Brdo-Gnjilane kao i kult vode kod Pejnaca uredi

 
Položaj mahala u odnosu na stari put Priština - Gnjilane i Novo Brdo - Gnjilane

Pored sela Koretišta u prošlosti su se ukurštala dva važna puta, jedan je vodio iz Prištine a drugi iz Novog Brda ka Gnjilanu i dalje ka Carigradu. Ova dva puta spajala su se neposredno iznad sela. Za taj put važi da je bio širine 4 metra i popločan krupnim kamenom, čiji se ostaci mogu i danas naći. Seljani ovaj put još nazivaju Carski drum ili Gornji put jer prelazi preko zapadnog obronka Glame i spušta se u gnjilansku kotlinu. Todor P. Stanković u svome delu ,,Putne beleške po Staroj Srbiji 1871-1898." opisuje ova dva puta i navodi Koretište kao mesto koje se nalazi na oba ova puta[13][12]. On detaljnije opisuje put iz Prištine ka Gnjilanu i navodi da se put iz Braseljca penje 800m uzbrdo a zatim se sve vreme spušta ravnicom ka Gnjilanu prolazeći pored Koretišta. Ovaj put je bio korišćen sve do sredine 20. veka kada je napravljen kolski put koji je i asfatiran sedamdesetih godina 20. veka, a koji se i danas koristi.

U odnosu na Gornji put, vidimo da Pejnska i Đurinska mahala direktno naležu na njega. Ovo nas navodi na zaključak da je upravo Pejnska mahala bila centar sela u koji se ulazilo direktno sa ovog glavnog puta. Ovaj put izbija direktno na 2 česme Pejnsku i Pod vrbe koje se obe nalaze u Pejnskoj mahali. Oko obe ove česme nalazi se veći prazan prostor koji se koristio u svrhu seoskog trga na kome se pojila i dovodila stoka sa pašnjaka. Za preme verskih praznka, pre svega Božića i Bogojavljanja narod bi se takođe okupljao na ovim seoskim trgovima ispred česama. Ako se uzme u obzir da se u oba predanja, Pejnaca i Kovačevih, pominje vodenica ,,sa devet vitala", očigledno da su samo Pejnci održali taj kult vode izbijajući na tri vode (česme) - Pejnska, Pod vrbe i Mlačina, dok Kovačevi nisu imali niti imaju jednu svoju česmu (izuzimajući Šarenu česmu koja je u centru sela i služi svim mahalama). Zanimljivo je da Pejnska česma ima dovodni kanal izgrađen od opeke (ćeramide) što nam ukazuje da na podatak da je onaj ko ju je izgradio bio bogat i da je pridavao značaj vodi.

Posmatrajući položaj kuća Pejnske i Đurinske mahale koje naležu na Carski drum i nalaze se izmežu tri česme, stiče se zaključak da su se stanovnici ovih mahala prvi doselili, dok su ostali svoje kuće pravili centrifugalno od Pejnske mahale ka periferiji, što prati i položaj grobova.

Genetički izvori uredi

Genetička istraživanja pokazala su da rod Pejnaca nosi haplogrupu E - V13[8]. Ova haplogrupa stara je 10 000 godina i nastala je na Balkanu[15]. Ova haplogrupa povezuje se sa antičkim ilirskim i tračkim plemenima[16]. Poklapanja Pejnaca u mlađim podgrupama najbliža su sa plemenima Kuči, Vasojevići, Piperi i Ozrinića ali i plemenima Severne Albanije.

Još jedan od pokazatelja zajedničkog porekla ovih rodova je i proslava zimskog Svetog Nikole. Tomo P. Oraovac u svom delu ,,Arbanaško pitanje i srpsko pravo" navodi da je Sveti Nikola bio krsna slava svih malisorskih plemena i možda svh plemena Severne Albanije, a običaj proslave im je ostao još iz perioda kada su bili Srbi, pre albanizacije[17]. Takođe stara slava svih Kuča je po Tomi P. Oraovcu bila zimski Sveti Nikola[18][19]. Usmeno predanje nekih malisorskih plemena (Mirdite, Šalje, Šoše), govori o njihovom naseljavanju u Severnu Albaniju iz predela Paštrika i oblasti Tetova.

Zanimljivo je, da se toponim Selce, ponavlja na opisanim predelima, pa tako imamo Selce kod Prilepa, Selce kod Tetova kao i Selce u Severnoj Albaniji, baš između Kuča i Malisora[20]. Biće da su svi ovi rodovi deo jednog plemena koje je živelo na prostoru pre svega Vardarske Makedonije. Seleći se, svojom migratornom rutom, prenosili su svoju genetiku ali i svoje običaje (kao što je slava) i toponime (toponim Selce može se sresti duž cele migratorne rute).

Zanimljivo je, takođe, da je u antici na prostoru Vardarske Makedonije postojalo pleme Peonci ili Pejonci (starogrčki zapisano Παίονες, pročitano Pejones). Gradovi ovog antičkog naroda nose nazive Bela Zora[21][22] (između današnjeg Sveti Nikole i Velesa) koji je bio i prestonica, zatim Stene[23] (današnji grad Demir Kapija), Sitnica[24] itd. Indikacije o zajedničkom poreklu ovih rodova daju i imena koje srećemo u turskom defteru iz 1497. god.[25], na primer u već pomenutom selu Selce u Severnoj Albaniji kod Klimenata, a koja glase Radenko, Pejo, Vuksan, Jovan, Kole, Petar a koja možemo često sretati i u rodoslovu Pejnaca.

Odnos sa drugim rodovima uredi

Bračne, kumovske i prijateljske veze Pejnaca sa drugim familijama u kraju govore nam da je ovaj rod bio poštovan cenjen i uvažavan pre svega u samom selu a onda i u okolini. To nam govori da su ugledne porodice dobro znale poreklo Pejnaca i zato ih uvažavale.

Bračne veze uredi

Od bračnih veza u samom selu svakako najvažnija je veza sa porodicom Nikolić. Rodonačelnik ove porodice je Đorđe Nikolić koji je dvadesetih godina 20. veka došao iz okoline Medveđe u Srbiji i otkupio dvorište (kulu) i deo imanja turskog spahije koji je u doba Turaka držao spahiluke u selu. Dvorište i imanje je otkupio u zlatu. Đorđe Nikolić je bio solunski ratnik i u selo je došao sa ženom i petoro sinova od kojih je četvorica bilo oženjeno osim jednog. Za ženu svog najmađeg sina, Branka Nikolića, uzima Dubravku Mladenović, ćerku Gavrila Mladenovića iz roda Pejnaca. Gavrilo Mladenović je od 1918. do 1955. god. rata bio seoski kmet (predsednik seoskog odbora i predstavnik u srezu grada Gnjilana).

Od bračnih veza van sela najvažnija je ženidba sina Gavrila Mladenovića, Živka, sa Teodosijom Martinović iz uglednog roda Bajice - Martinovići, koji su živeli u selu Plavica ispod tvrđave Novog Brda. Njen otac bio je Danilo Martinović, zvani Dika, koga Zarija R. Popović opisuje u svom delu ,,Tamnine", kao čoveka zaduženog za renoviranje i izgradnju crke u Bostanu, Novo Brdo.

Kumovske veze uredi

Katanići su bili jedna od najstarijih porodica u Gnjilanu. Rodom su iz bratsva Vasojevića. U svom delu ,,Gnjilane" Atanasije Urošević zabeležio je i sledeće: ,,Tada su Katanići doseljeni iz izmorničkog sela Koretišta (daljom starinom od Vasojevića). Ovo su bili najstariji znatniji rodovi za prvih pedeset godina od postanka sadašnjeg Gnjilana."[7] Oni su sve do 1962. godine krštavali Pejnce kada su ostavili kumstvo zbog komunizma. Zanimljivo je da poseduju istu genetiku sa Pejncima, haplogrupu E-V13[9][8] . Biće da su ova dva roda znala da su starinom poreklom od istog plemena i da su među najstarijima u kraju te su svoju vezu hteli da očuvaju kumstvom u novom kraju u koji su doseljeni.

Sukob sa Kovačevima o poreklu uredi

Pejnci i Kovačevi imaju slično predanje o doseljavanju i osnivanju sela. Predanje Kovačovih poduprto je zapisima Atanasija Uroševića[3][7]. Predanje Kovačevih zapisano je u više oblika i to takvo da izaziva sumnju i zabunu o svojoj tačnosti što smo bolje obradili u odeljku ,,poreklo - pisani izvori". Genetički podaci i materijalni dokazi kao što je položaj grobova, položaj kuća i mahala u selu u odnosu na stari put, odnos broja starih česama u Pejnskoj i Kovačevoj mahali, zatim odnos drugih znamentih porodica prema Pejncima, kao i rodoslovno stablo za 5 generacija duže nego kod Kovačovih, potrvrđuju predanje Pejnaca o tome da su se upravo oni prvi doselili i osnovali selo.

Sa druge strane Kovačeva mahala se nalazi na rubu sela, udaljena od puta i bez česmi, što ne podržava njihovo predanje da su se prvi doselili i osnovali selo. Međutim, to je i razumljivo jer se kovačka radionica obično i nalazila na kraju sela, a posao kovača, što i oni sami priznaju a Atanasije Urošević zapisuje da su do 1890. obavljali[3]. Ovaj posao obavljali su najčešće Cigani[26][27], posebno u 17. i 18. veku, čije se mahale i nalaze na kraju sela. U citiranom radu se navodi i sledeće: ,,Cigani muslemi su u XV i XVI veku bili, u odnosu na druge Cigane, posebna kategorija sa nasleđenim pravima poreskih privilegija ozakonjenim u vreme vladavine Mehmeda II Osvajača. U jednom nedatiranom beratu o taksama koje plaćaju Turkmeni i Cigani u Rumeliji navodi se: „Cigani koji se koriste u tvrđavama ili kao kovači oslobođeni su harača ako poseduju diplomu sultana ili pismo beglerbega‘‘. (Petrović, Đ., 1976)." Takođe, Branislav Nušić, u svom delu ,,Kosovo - opis zemlje i naroda", pri nabrajanju zanata na Kosovu kaže sledeće: ,,Kovači su isključivo Cigani"[28]. Što možda objašnjava predanje Kovačevih i zapis Stanislava C. Kojića da se jedan od njihove braće pri doseljavanju poturčio i da od njega vode poreklo Albanci u selu Mališevu.

Ako uzmemo u obzir sve ove podatke naseljavanje Kovačevih možemo tražiti negde oko 1830. god. nakon velikog požara u Gnjilanu, kada dolazi do naseljavanja velikog broja Cigana u dolinu reke Dobruše, što zabeležava i sam A. Urošević[29], i navodi ih kao jednu od porodica u Gnjilanu, sada već srpskih (1932. god.). Zato ne iznenađuje ni podatak iz 1912. god. (pre oslobođenja Kosova) zapisanog od strane đakona SPCa Petra Lazića, koje nam prenosi Đorđe Mikić[11] , da u selu ima 66 porodica od kojih 41 ima svoje kuće i imanja koje obrađuje (od toga samo 4-5 porodica kovačevih), 9 polučivčijskih - imali svoje kuće ali obrađivali tuđa imanja (niko iz roda Kovaćevih) i 16 čivčijskih porodica - koje nemaju svoja imanja i nemaju svoje dvorišta već žive na imanju Turaka kod kojih su čivčije, za koje možemo zaključiti da su većinom Kovačevi jer ih je bilo više od 5 porodica, a broj od 16 porodica se poklapa i sa brojem kuća koje je A. Urošević zabeležio 1929. godine (15 kuća)[3].

Poznato je da su Turci 1750. počeli sa naseljavanjem i formiranjem Gnjilana koje bi služilo kao protivteža Novom Brdu i srpskom življu. S obzirom da su imali posebne privilegije kao kovači pod Turcima, biće da su ih Turci naselili iz svojih potreba te da su im ovi bili čivčije do oslobođenja 1912. god. Najverovatnije su sa odlaskom Turaka oni samo nastavili da obrađuju zemlju na kojoj su bili čivčije tako da su se njivama našli pored Pejnaca koji su već od ranije imali svoju zemlju i obrađivali je. Nije ni čudo da se danas Ograđa (turska ograđena njiva) nalazi u njihovom posedu i da je deo Kovačeve mahale koja se na zapadu pruža do rečice Dobruše. To bi objasnilo i predanje koje nam prenosi Mladen K. u zapisu S.C. Kojića da se njihob najdalji predak za koga znaju zvao Ugrin[30].

Poreklo imena Pejnaca uredi

Po predanju ime dolazi od rodonačelnika Peje, ali se njegov dolazak ne spominje iz Prilepa tako da nije sigurno da li je on postojao, već je to predstava mitskog arhonta i oca plemena. Najverovatnije su seleći se iz Prilepa zadržali ime plemena kome su pripadali u Vardarskoj Makedoniji, a koje se zvalo Pejnci i upravo su to ime preneli na Kosovo i održali u toj novoj izolovanoj sredini.

Zanimljivo je takođe da je u antici na prostoru Vardarske Makedonije postojalo pleme Peonci ili Pejonci (starogrčki zapisano Παίονες, pročitano Pejones). Gradovi ovog antičkog naroda nose nazive Bela Zora[22][21] (između današnjih gradova Veles i Sveti Nikola) koji je bio i prestonica, zatim Stene[23] (današnji grad Demir Kapija), Sitnica[24] itd. Pejnci su verovatno pripadali ovom antičkom narodu i seleći se zadržali su staro ime plemena, dok se tek u novom kraju dele na Kusostajkovce, Đurince, Đokince i Puškance po imenima predaka koji su naselili selo. Ovom antičkom plemenu su verovatno pripadala i bratstva sa kojima Pejnci dele zajedničku genetsku haplogrupu, a o čemu je više pisano u odeljku genetika. Po grčkoj mitologiji ovaj antički narod dobio je ime po Pejonu tj. Peji (starogrčki Παιων), koji je bio lekar bogova[31][32][33], slično predanju Pejnaca koji su dobili ime po Peji (otud zaključak da to nije lično ime pojedinca već su oni samo zadržali ime starog plemena i preneli to predanje o mitskom arhontu Peji po kome je pleme iz koga su poticali dobilo ime, a vremenom se to predanje pretvorilo u predanje o Peji kao pojedincu i ocu Kusog Stajka, Vuksana i Jove po kome je rod dobio ime).

Kontinuitet naroda i slavljenja Pejona odnsno Peje vidimo u narodnim pesmama koje je zapisao Miloš Milojević na prostoru Makedonije. U njima se opisuje Čelnik Pejo, očigledno arhont ovog naroda po kome su dobili ime kao što nam kaže i grčka mitologija, koji je po potrebi naroda ovčar ili hajduk, a svoje ovce vodi od Šar planine do Soluna, što i opisuje prostor na kome živi ovaj narod[34]. I dan danas se u narodnom folkloru izvode slične pesme (npr. ,,Izgorel neven Pejo po Šar plabina"[35]). Takođe, i samo ime Pejo sreće se kod potomaka ovog naroda i u Makedoniji, ali i raseljenih u Severnoj Albaniji. Tako srećemo ime Pejo u mestu Selce u Severnoj Albaniji u albanizovanom plemenu Klimenti popisano u turskom defteru iz 1457. god[25]., ali ga srećemo i u Selcu kod Prilepa u obliku Pejko popisano u turskom defteru iz 1568. godine[36]. Možemo videti da se ime mitskog heroja prenosi i na lična imena pojedinca, pa se ne može isključiti i postojanje oca ovog roda pod imenom Peja.

 
Pesma o Čelniku Peji koju je na prostoru Makedonije zapisao Miloš S. Milivojevića

Rodoslov uredi

Predstavljeni rodoslovi predstavljaju rodoslove Kusostajkovaca i to skraćenih u određenoj meri i to zbog nepoznavanja imena određenih potomaka kao i neposedovanja rodoslova Đurinaca, Đokinaca i Puškanaca od strane autora stranice. Nadamo se da će oni koji budu čitali stranicu dati svoj doprinos i upotpuniti nas adekvatnim informacijama.

  •  
    Rodoslovno stablo potomaka Kusog Stajka
  •  
    Rodoslovno stablo potomaka Vuksana
  •  
    Rodoslovno stablo potomaka Jove

Galerija uredi

  •  
    Freska Evangeliste Marka koju je donirao Jovan Mladenović crkvi Svetog Đorđa u Stanišoru
  •  
    Freska Apostola Tome koju je donirao Kosta Mladenović crkvi Svetog Đorđa u Stanišoru
  •  
    Freska Svetog Đorđa koji ubija aždaju u crkvi Svetog Đorđa u Stanišoru koju je donirao Mika Jovanović
  •  
    Grob Arse Markovića, praunuka Vuksanovog, na groblju u Koretištu
  •  
    Grobno mesto u kosturnici srpskog groblja na Zejtinliku za podnarednika Krste Mladenvića, poginulog u proboju Solunskog fronta koji će odlučiti ishod Prvog svetskog rata
  •  
    Grob Jove iz roda Pejnaca na seoskom groblju u Koretištu, jednog od trojice braće koji su osnovali selo Koretište
  •  
    Muška narodna nošnja Pejnaca
  •  
    Odevanje neveste
  •  
    Živko Mladenović vodi svog unuka Dragana Mladenovića, ujedno poslednjeg Pejnca koga su krstili Katanići drugom polovinom 20. veka
  •  
    Prikaz Bise Mladenović u narodnoj nošnji svekrve

Poznati Pejnci uredi

  • Mladen sin Stojka (1835 - 1883.), turski kadija
  • Gavrilo Mladenović (1876 - 1956.); seoski kmet u vreme Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije, predsednik crkvenog odbora sela;
  • Krsta i Marko Mladenović, poginuli u Prvom svetskom ratu, grob Krste Mladenovića nalazi se u kosturnici na Zejtinliku što znači da je poginuo u proboju Solunskog fronta;
  • Boško Jović (1901 - 1995.), sin Stanimira, prvi trgovac i vlasnik dućana u selu;
  • Simion Mladenović (1898 - 1950.), sin Petra, prvi lekar-bolničar iz sela, radio u bolnici u Gnjilanu;
  • Rista Jocić (1913 - 1992.), sin Nikole, prvi komesar partijske ćelije u selu, podpredsednik sreskog komiteta i istaknuti član KPJ-a;
  • Jovan Mladenović (1925 - ?), sin Mladena, potomci su Petrović (žive u Prćilovici, Aleksinac), odlikovani prvoborac NOB-a, učesnik bitaka na Sutjesci i Neretvi;
  • Miodrag - Drage Mladenović (1925 - 2004.), sin Božidara, nakon Gavrila predsednik crkvenog odbora u selu u čijem mandatu je završena crkva Sv Cara Konstantina i Carice Jelene. Pristalica Ravnogorskog pokreta, jedan od osnivača SPO-a u gnjilanskom kraju, jedan od osnivača Srpskog nacionalnog veća Kosova i Metohije;
  • Milutin Jović (1937 - 2016.), sin Boška, prvi učitelj iz sela;
  • Ratomir Jocić (1946 - ), sin Riste, profesor istorije u Kragujevcu;
  • Rista Đekić (1946 - 2018.), ekonomista, javni i kulturni radnik grada Gnjilana;
  • Svetozar Zarko Đekić (1949 - ), učitelj u selu;
  • Zvonimir Nedeljković (1947 - ), arheolog, živi u Subotici;
  • Slobodan Mladenović (1940 - 2019.), sin Božidara, sveštenik;
  • Đorđe Trajković (1960 - ), sin Miodraga, sveštenik na službi u Minhenu;
  • Zoran Filipović (1963 - ), sin Ilije, sveštenik na službi u Babinom Mostu;
  • Slobodan Mladenović (1965 - ), sin Ljubiše, pukovnik Vojske Srbije, živi u Nišu;
  • Svetozar Toza Vasić (1965 - ), sin Slavka Puškanskog, nastavnik fizike, jedan od osnivača SPO-a u gnjilanskom kraju, jedan od osnivača Srpskog nacionalnog veća Kosova i Metohije, bivši direktor OŠ ,,Borislav Stanković" u Koretištu;
  • Nebojša Mladenović (1974-), sin Radenka Gavinog, doktor medicine, specijalista psihijatrije, jedan od osnivača SPO-a u gnjilanskom kraju, jedan od osnivača Srpskog nacionalnog veća Kosova i Metohije, predsednik seoskog odbora i odbornik u Skupštini grada Gnjilana u periodu od 2000. do 2004. godine, od 2015. god. živi u Zemunu;
  • Dobrivoje Mladenović (1977 - ), sin Radenka Gavinog, pravnik, jedan od osnivača SPO-a u gnjilanskom kraju, jedan od osnivača opštinskog odbora DS-a, koordinator opštine Kačanik u periodu 2002-2005, koordinator opštine Štimlje 2006-2008.

Reference uredi

  1. ↑ ,,Vlasotinački rečnik", Sajt ,,Poreklo"; Svadbarina-turski porez na udadbu devojke
  2. ↑ 2,0 2,1 ,,KORETISTE, KURETISTE (Gnjilane): remains of the church of the Virgin, in the pan of the village called Seliste (remains of a village); an old graveyard (Kane's graveyard) located near the village, and an abandoned medieval mine situated on the Glam hill".
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Atanasije Urošević — Gornja Morava i Izmornik, strana 225 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 28) — Srpski etnografski zbornik (knjiga LI), Beograd 1935.)”
  4. ↑ „Vladimir Cvetanović — Iz onomastike Gnjilana, strana 528 (– 12 –) (Onomatološki prilozi (knjiga IX) — Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd 1988.)”
  5. ↑ Oblast Brankovića — Opširni katastarski popis iz 1455. godine, strana 197 (Orijentalni institut Sarajevo, Sarajevo 1972.)
  6. ↑ „Oblast Brankovića — Opširni katastarski popis iz 1455. godine, strana 185 (Orijentalni institut Sarajevo, Sarajevo 1972.)”.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „Atanasije Urošević — Gnjilane, strana 48 (Glasnik Srpskog geografskog društva — Srpsko geografsko društvo (sveska XVII), Beograd 1932.)”.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Sajt ,,Poreklo"; ,,Srpski DNK projekat - rezultati Kosovo i Metohija, porodica Mladenović".
  9. ↑ 9,0 9,1 „Sajt ,,Poreklo"; ,,Y-DNK haplogrupa E, druga najčešća među Srbima".
  10. ↑ Zarija R. Popović, ,,Tamnine: Slike iz života Srba Kosovaca", str. 157 - 178.,Dečje novine, Beograd, 1898.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 „Đorđe Mikić — Društvene i ekonomske prilike kosovskih Srba u XIX i početkom XX veka — Od čifčijstva do bankarstva, strana 206 (Posebna izdanja (knjiga DLXXXVIII) — Srpska akademija i umetnosti, Beograd 1988.)”
  12. ↑ 12,0 12,1 „Todor P. Stanković — Putne beleške po Staroj Srbiji 1871—1898; ,,Put iz Novog Brda do Gnjilana", str. 31.”.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Todor P. Stanković — Putne beleške po Staroj Srbiji 1871—1898; ,,Put iz Prištine do Gnjilana" str. 4.”.
  14. ↑ Зидно сликарство у цркви Светог Георгија у Станишору код Гњилана
  15. ↑ „E-V13, Староевропска”.[mrtav link]
  16. ↑ „„Steven C. Bird, ,,Haplogroup E3b1a2 as a Possible Indicator of Settlement in Roman Britain by Soldiers of Balkan Origin", July 1, 2007””. Arhivirano iz originala na datum 2018-09-10. Pristupljeno 2019-07-10. 
  17. ↑ „Сitati Tome P. Oraovca iz dela ,,Arbanaško pitanje i srpsko pravo", emisija ,,Poreklo plemena Stare Srbije; produkcija ,,Srbija Global"; vreme emisije između 20:15 - 20:40”.
  18. ↑ „Poreklo plemena Kuči”.
  19. ↑ „Poreklo Skenderbega”.
  20. ↑ „Selce (Albanija), ,,Google maps".
  21. ↑ 21,0 21,1 „"Вilazora discovered - The Most Significant Payonian City" (in Macedonian). Dnevnik. March 9, 2008. Archived from the original on September 5, 2008.”.
  22. ↑ 22,0 22,1 „TFAHR Archaeology Projects: Bylazora (Sveti Nikole), Republic of Macedonia". TFAHR. July 2008”.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Prosek kroz istoriju”.
  24. ↑ 24,0 24,1 „Sitnica”.
  25. ↑ 25,0 25,1 „Božidar Vukčević, ,,Izvodi iz deftera za skadarski sandžak iz 1485. i 1497. godine", Nahija Klimenti, selo Selcisa (Selce)”.
  26. ↑ „Tatomir Vukanović; ,,Romi (Cigani) u Jugoslaviji", ,,Kovački zanat".
  27. ↑ „Svetlana Ranović, Aleksandar Knežević; ,,Romi u Srbiji"; Republički zavod za statistiku, 2014.; str. 18-25.”
  28. ↑ „Branislav Nušić; ,,Kosovo - opis zemlje i naroda"; 72. str.; ,,Matica srpska"; Novi Sad; 1902.”
  29. ↑ „Atanasije Urošević — Gnjilane, strana 42 (Glasnik Srpskog geografskog društva — Srpsko geografsko društvo (sveska XVII), Beograd 1932.)”.
  30. ↑ „„Značenje imena Ugrin - etnonim (Ugarin, ili crni)”.”. Arhivirano iz originala na datum 2019-07-02. Pristupljeno 2019-07-10. 
  31. ↑ Pausanias, 5.1.5; Smith "Paeon" 3.
  32. ↑ „PAIEON (Paeon) - the physician of the gods”.
  33. ↑ „Chart of Paeonia's founder Paeon, Greek Mythology”.
  34. ↑ „Miloš Milojević, ,,Pesme i običai ukupnog naroda srbskog", knjiga I, 187-189. strana, Državna štamparija 1869, Beograd”
  35. ↑ Narodna pesna ,,Izgorel neven Pejo po Šar planina"
  36. ↑ „Metodija Sokoloski, Aleksandar Stojanovski, ,,Turski dokumenti za istorijata na makedonskiot narod: pt.1-2. Opširen popisen defter za skopskiot sandžak od 1568-69 godina"; strana 165; Državna arhiva na SR Makedonija. Komisija za publikuvanje na arhivska graǵa, Macedonia (Republic) Državna arhiva. Komisija za publikuvanje na arhivska graǵa; 1988. god.”
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Pejnci&oldid=41468857