Palanka
Za ostale upotrebe, v. Palanka (razvrstavanje).
Palanka je u svom originalnom značenju manje utvrđenje podignuto od drvene građe, zaštićeno sa spoljašnje strane prokopanim rovom i zemljanim nasipom. Ime je mađarskog preko turski porekla.[1]
Na graničnom prostoru palanka se javlja kao tvrđava koja štiti manje naselje uz neko veće pogranično utvršenje. Palanka je takođe služila kao zaštita manjeg, privremenog ili trajnog vojnog logora. Ona je neka vrsta krajiškoga kastruma. Ponekad palanka uz veću utvrdu štiti pomoćne objekte, štale s konjima i skladišta s opremom.
Palanka je pravilne osnove, skoro uvek pravougaonog oblika. Sastoji od visoke i čvrste palisadne ograde. Taj jaki drveni plot bio je međusobno povezan pleterom, šibljem, a s unutarnje mu je strane nasuta i nabijena zemlja. S spoljašnje je strane pristup takvoj ogradi branio prokopani zaštitni jarak, a uz njega mu je spolja podignut još jedan zemljani nasip i na njemu zaštitna ograda. Na uglovima tako zatvorenog branjenog prostora ponekad su bile podignute drvene kule, zapravo čardaci kao pridodani element odbrane i zaštite. Takvi su čardaci štitili i glavni ulaz u palanku. Ponekad su se podizali i uokolo palanke kao vrsta predstraže, da bi produbili sigurnosni prostor zaštićenog naselja ili vojnog logora.
Palanka je na pograničnom prostoru štitila nezaštićeno stanovništvo, nekakav zbeg naroda, deo vojnih posada na izloženim položajima ili pak pomoćne čete koje nisu mogle stati u branjeni prostor glavnih graničnih utvrđenja. Palanke su tako imale i deo odbrambenih graničnih zadataka.
Palanke su imale veći značaj u 16. i 17. veku. Kasnije gube svoju prvobitnu namenu. Neke propadaju, a neke se razvijaju u veća naselja zadržavajući svoje izvorno ime.
U kasnijim vekovima je izraz palanka postala sinonim za gradić, iako često sa pežorativnim prizvukom, vezanim uz izraze kao što su "palanački mentalitet" koji označavaju zadrtost, primitivizam i malograđanštinu.