Pad Beograda (1915)

Austrougarska je posle poraza u Kolubarskoj bici, planirala novu ofanzivu protiv Srbije. Iako su Srbija i Crna Gora odnele pobede u borbi protiv Austrougara, bile su materijalno i fizički istrošene. Saveznici su obećali pomoć, ali je ona bila neznatna, a dodatni problem je predstavljao trbušni tifus, koji su u Srbiju doneli zarobljeni austrougarski vojnici.

Pad Beograda 1915.
Segment Srpske kampanje
Datum 5. oktobar – 8. oktobar 1915. Lokacija Ishod Pobeda Austrougarske i Nemačkog carstva.
Sukobljene strane
Kraljevina Srbija	Austrougarska Nemačko carstvo
Komandanti i vođe
Mihailo Živković Dragutin Gavrilović	Alfred Kraus

Širina fronta koji su branile srpske jedinice je bio 50 kilometara, i to između Vinče i Ostružnice, a po dubini do Torlaka. Frontovski položaji nisu imali zaštitu od neprijateljskog bombardovanja, kao ni neke složenije odbrambene sisteme. Snaga jedinica koje su činile odbranu Beograda su se sastojale od 20 bataljona pešadije, 2 eskadrona konjice i 77 topova različitih kalibara. Te jedinice su jedva bile dovoljne da pokriju širinu fronta, a rezerve su bile malobrojne.

Snage koje su napadale Beograd su bile sačinjene od Treće austrougarske armije, kao i 22. nemačkog korpusa. Treća austrougarska armija se sastojala od 130 pešadijskih bataljona, 136 artiljerijskih baterija, 4 avionska odeljenja, kao i od rečne flotile sa 9 monitora i 20 drugih brodova.

Cilj austrougarskih jedinica je bio da pređu Dunav i Savu i zauzmu liniju Kneževac - Ritopek - Avala. Time bi se navukle veće Srpske jedinice na tu liniju, što bi omogućilo udar 11. nemačke armije na železnički put Beograd - Sofija. Za to vreme, Bugarska armija bi nastupala prema Nišu, i odsekla povlačenje Srpske vojske ka Solunu.

Napad austrougarskih i nemačkih jedeinica je počeo 5. oktobra 1915. godine. Beograd je bombardovan tokom celog dana i noći teškom artiljerijskom vatrom. Po nekim podacima, na Beograd je tok dana ispaljeno 30 hiljada granata. Neprijatelj je počeo da prelazi Dunav 7. oktobra. Na dunavskom keju, branioci su ih dočekali jakom pešadijskom i artiljerijskom vatrom. Vojske su se sukobile u desetak juriša, što neprijatelja nije nimalo omelo, jer je koristio sve prednosti jake artiljerijske podrške. Prestonicu su osim vojnika, branili i civili, žene, deca i starci, koji su uzimali oružje od poginulih vojnika.

Očajnička borba je trajala tri dana, pri čemu su branioci morali prvo da se povuku u Dušanovu ulicu, a zatim u Vasinu. U isto vreme, branioci su potisnuti sa Ade Ciganlije i Banovog brda, odakle su se povukli ka Zvezdari i današnjem Pravnom fakultetu. Kada su nemačke jedinice zauzele Dedinje, branioci su se povukli na Avalu, a nakon toga na liniju Brestovik - Parcanski visovi. U tom trenutku je Bugarska napala Srbiju, i zbog toga je Moravska divizija drugog poziva prebačena na taj front. Time su okončane borbe oko Beograda 1915. godine.

Nakon završetka borbi u gradu je ostao manji deo stanovništva - oko 8 hiljada, dok se veći deo povukao sa vojskom. Međutim, pošto ih je neprijatelj sustigao, bili su prinuđeni da se vrate u Beograd.

Vidi još

• Borbe oko Beograda 1914.

Literatura

• „Beograd u Prvom svetskom ratu”. Istorija Beograda. Beograd: Balkanološki institut SANU, Draganić. 1995. str. 314-318. ISBN 978-86-7179-021-5. 
• „Slom odbrane”. Srbija u Prvom svetskom ratu. Beograd: Stubovi kulture. 2004. str. 208-209. ISBN 978-86-7979-107-8. 
• Popović, Nikola B. (2000). Srbi u Prvom svetskom ratu 1914—1918.. Novi Sad: Društvo istoričara Južnobačkog i Sremskog okruga. 

Spoljašnje veze

• Postavljena spomen ploča u čast svim palim borcima („Večernje novosti“, 7. oktobar 2013)
• Zaboravljeni heroji Prvog svetskog rata („Večernje novosti“, 18. januar 2014)
• Ostaci branitelja Beograda u dorćolskom podvožnjaku („Večernje novosti“, 1. februar 2014)
• Zaboravljeni junaci sa Dunavskog keja i Sremski dovrovoljački odred