Operacija Rübezahl (1945)
- Za drugu istoimenu operaciju vidi Operacija Rübezahl
Operacija Ribecal (nem. Rübezahl - Ribecal ili Krkonoš, mitsko biće) je bila vojna operacija Vermahta protiv Jugoslovenske armije u Sloveniji, na području Trnovskog gozda. Vođena je, u tri faze, od 7. februara do 6. marta 1945. godine.
Okupator je za ovu ofanzivu u Sloveniju privukao još jednu diviziju, te uz njezinu pomoć odbacio snage Jugoslovenske armije sa Trnovske planote. No, zbog neuspelog pokušaja da razbiju snage 9. korpusa JA u operaciji »Ribecal«, Ribecal II« i »Ribecal III«, Nemci su tokom marta izveli novu ofanzivu »Winterende«.[1]
Pozadina uredi
Drugi svetski rat se sve više približavao svom završetku. Na istočnom i zapadnom frontu već se ratovalo na nemačkoj teritoriji, a sovjetske trupe u Mađarskoj nisu bile više daleko od slovenačke teritorije u Prekomurju. Sremski front se još držao, ali se glavnina 4. jugoslovenske armije već borila blizu Rijeke. Međutim, situacija u Slovenačkom primorju bila je sve teža. Okupator je u želji da tu teritoriju pripremi za odbranu od Engleza, Amerikanaca, Rusa i 4. armije svim snagama nastojao da 9. korpus NOVJ uništi ili bar razbije.[2]
Angažovane snage uredi
Operacija „Ribecal" je započela sa snagama od oko 3.500 ljudi u svojoj prvoj etapi[3], dok je u operaciji »Ribecal III« uzelo učešća oko 7.000 osovinskih vojnika.[2]
Za operaciju Ribecal III su angažovane sledeće snage: 11. i 12. četa 10. SS-pol. puka, II bataljon 10. SS-pol. puka bez jedne čete, ojač. III bataljon 15. SS-pol. puka, pukovske jedinice 10. SS-pol. puka bez baterije topova, 1 četa SS-pol. puka »Bocen« [Bozen], delovi 1. slov. jurišnog puka, delovi 182. pol. brd. čete za vezu, Služba bezbednosti: akcijske komande. Naknadno potčinjeni su: 2 bataljona Srpskog dobrovoljačkog korpusa, 1 bat. Kavkazaca. U akciji protiv 30. divizije NOVJ prvenstveno je bio zastupljen 730. pešadijski puk 710. nemačke pešadijske divizije dislocirane oko italijanskog grada Palmanova.[4]
Tok operacije uredi
Ribecal I uredi
Operacija „Ribecal" je, sa snagama od oko 3.500 ljudi u svojoj prvoj etapi, od 7. do 11. februara, zahvatila Trnovski gozd i područje severno od ceste Gorica — Ajdovščina — Postojna i ustremila se protiv jedinica 30. divizije s ciljem da se ujedno unište partizanska skladišta, baze i bolnice. U isto vreme druge snage neprijatelja su dejstvovale u Goriškim Brdima i Beneškoj Sloveniji, dok je jedan nemački policijski puk vršio pritisak na 31. diviziju u Gorenjskoj.
Uprkos teškim zimskim uslovima brigade 30. divizije NOVJ su uspešno odolevale napadačima, povlačeći se dublje u unutrašnjost slobodne teritorije i iskorištavajući svaku mogućnost za protivnapade. Okupatorske snage su u ofanzivi uspele da delimično razbiju italijansku 20. tršćansku udarnu brigadu „Garibaldi" i otkriju jedno korpusno skriveno skladište.[3]
Ribecal II uredi
U drugom delu operacije "Ribecal" okupator je imao za cilj da pretraži visoravan Vojsko i dolinu reke Belce. Pretražio je i zapadni deo Trnovskog gozda. U šumskoj vrtači zapadno od sela Lokve pronašao je korpusne barake i zapalio ih, ali nije uspeo da razbije nijednu jedinicu 30. divizije. U vreme tih operacija dve partizanske brigade dejstvovale su u Vipavskoj dolini i na Krasu protiv četnika Dinarske divizije i čak u blizini Gorice na području Renče — Fajtji hrib. Na sličan način su operisali i bataljoni Operativnog štaba za zapadnu Primorsku, raspoređeni u Goriškim Brdima, Beneškoj Sloveniji, na Tolminskom i u Reziji. 4. bataljon 18. SNOUB „bazoviške" u slovenačkoj Istri i Brkinima te široko raspoređene čete i bataljoni 2. brigade Narodne odbrane.
U Gorenjskoj se početkom februara 1945. razvila borba za Železnike. Kada su okupatorske snage 7. februara zauzele to selo i počele utvrđivati novo uporište u Sv. Križu kod Kališa, opasno je bio ugrožen put dotura kojim je korpus dobivao namirnice iz doline Save. Te borbe su bile uvod u širu neprijateljsku poteru na području između dolina Poljanske i Selške Sore, pre svega radi pljačke i paljenja, što je imalo isti cilj — onemogućiti snabdevanje. Zbog nepovoljnih zimskih uslova neprijateljske snage su se brzo vratile u uporišta. U međuvremenu je 30. divizija prešla u protivakciju. Dok su jedinice nemačke 188. rezervne brdske divizije pretraživale Kras i Vipavsku dolinu od juga prema severu, brigade su napale zaprečnu liniju duž komunikacije Gorica — Ajdovščina — Razdrto i uporište Tabor kod Crnića. Uporište je zauzeto i zaplenjen top 45 mm, a borba se razvila od Ćrniča do Ajdovščine.[3]
Ribecal III uredi
Za produžetak akcije čišćenja Trnovskog gozda pod nazivom „Rübezahl III" je bio formiran Štab Lav (nem. Löwe), čiji je komandant bio SS vođa i general-lajtnant Odilo Globočnik.[4]
Nemački štab za borbu protiv partizana u operacionoj zoni „Jadransko primorje", prikupivši oko 6.000 vojnika, 3. marta je otpočeo operaciju „Ribecal III", kako bi konačno odbacio 30. diviziju od ceste Gorica — Postojna i po mogućnosti je uništio. Slovenske brigade su pružile snažan otpor na prilazima u Trnovski gozd kod Trnova, na Otlici i Predmeji, povlačeći se sa linije na liniju. Dve brigade 30. divizije morale su, prilikom izvlačenja iz obruča u Trnovskom gozdu, predaniti u stenovitoj padini sutjeske rečice Trebuše da bi se sledeće noći prebacile na visoravan Vojsko. Njihovo izvlačenje su štitile druge dve brigade napadom na neprijatelja u Gorenjoj Trebuši. Posle napuštanja odbrane Trnovskog gozda od strane 30. divizije, neprijatelj je zaposeo preostala, još nepopaljena naselja na tom području, ali je divizija time ipak odbranila glavni deo slobodne teritorije.[3]
Ishod uredi
Nakon završene operacije, komandant SS i policije u operativnoj zoni Jadransko primorje Odilo Globočnik 6. marta zaključuje:
Akcijom »Ribecal III« banditske jedinice su istisnute iz Vipavske doline i Trnovskog gozda. Manje pojedinačne grupe su pustile da naše trupe pređu iznad njih i prema raznim izveštajima još se nalaze u gornjem području.[4]
Po završenoj akciji „Ribecal III" okupator je, u cilju obezbeđenja Trnovske planote, uspostavio na tom području nova uporišta.