Operacija Odmazda
Za savezničku operaciju sprečavanja pomorske evakuacije osovinskih snaga u Tunisu, vidite članak Operacija Retribution.Operacija Odmazda (njemački: Unternehmen Strafgericht) je bio šifrirani naziv za nemačko bombardovanje Beograda, glavnog grada tadašnje Kraljevine Jugoslavije koje je počelo 6. aprila 1941. i kojim je označen početak invazije na Jugoslaviju. Bombardovanje je rezultiralo paralizom jugoslovenske vlade i vojnog vodstva, masovnim razaranjima i hiljadama ljudskih žrtava, kao i sveopštom demoralizacijom i rasulom koje je dovelo do kapitulacije vojske i de facto nestanka jugoslovenske države jedanaest dana kasnije.
Deset dana ranije Kraljevina Jugoslavija pristupila je paktu sa Silama osovine. Usledili su protesti u zemlji i državni udar kojim je sa vlasti svrgnut Knez Pavle. Zemlja se približila zapadnim Saveznicima, i to u trenutku kada je Hitler nameravao da započne Operaciju Barbarosa protiv Sovjetskog Saveza. Hitler je lično, 27. marta doneo odluku da se bombarduje Beograd i okupira Jugoslavija. Izvršenje zadatka je povereno 4. vazdušnoj floti pod komandom pukovnika Aleksandra Lera. Operacija bombardovanja Beograda imala je tajni naziv „Strašni sud“ (nem. Strafgericht). Predviđajući rat, jugoslovenska Vlada i Vrhovna komanda su Beograd proglasile „otvorenim gradom“.
Šestog aprila, u 6:30 ujutru, bez objave rata, sile Trećeg rajha su napale Kraljevinu Jugoslaviju. Njihove vazdušne snage su bombardovale Beograd koristeći 234 bombardera i 120 lovaca (ukupno 484 aviona 6. i 7. aprila). Avioni su poleteli iz Beča (Cvolfašing, Viner Nojštat, Aspang), Graca i Arada. Grad je bombardovan u četiri naleta 6. aprila, i ponovo 7, 11. i 12. aprila 1941. Upotrebljeno je oko 440 tona zapaljivih bombi.
Beograd je od napada iz vazduha branio elitni Šesti lovački puk i jedinice protivvazdušne odbrane Vazdušne zone Beograd. Ne zna se tačan broj aviona koje su oborili jugoslovenski piloti, ali se iz raznih izvora ovaj broj procenjuje na 42 do 48. U borbama je poginulo 11 jugoslovenskih pilota.
Posledice uredi
U bombardovanju Beograda 1941. poginulo je 2.274 ljudi[1] (procene: 2.271-4.000, nemačke procene 1500-1700[2]). Porušeno je 627 zgrada, veoma oštećeno 1.601 zgrada, delimično oštećeno 6.829 zgrada, uključujući deo zgrade Starog dvora. Teško je oštećena Vaznesenjska crkva u kojoj je bilo vernika. Najznačajniji spomenik kulture uništen u bombardovanju je Narodna biblioteka sa 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne spise neprocenjive vrednosti. Prema nemačkim izvorima, starinski način podizanja kuća i loše organizovana protivpožarna i civilna zaštita su doprineli stradanju velikog broja ljudi.
Nemački feldmaršal fon Klajst je na suđenju posle rata izjavio: „Vazdušni napad na Beograd 1941. godine imao je prvenstveno političko-teroristički karakter i nije imao ništa zajedničko sa ratom. To bombardovanje iz vazduha bilo je stvar Hitlerove sujete, njegove lične osvete.“
Spomen - groblje žrtava bombardovanja uredi
U okviru kompleksa Novog groblja u Beogradu, u neposrednoj blizini Severnog bulevara, 1966. godine formirano je Spome - groblje stradalih u šestoaprilskom bombardovanju Beograda 1941. godine. Autorka spomen - groblja bila je arhitekta Milica Momčilović. Dvadeset devet mermernih ploča nalazi se na osam ozidanih betonskih humki, koje podsećaju na rovove u kojima su primarno sahranjivani postradali. Na posebnim pločama ispisana su imena 646 identifikovanih žrtava i podaci o 909 neidentifikovanih muškaraca, 393 žene i 59 dece.
Filmovi bombardovanja uredi
Nemačko bombardovanje Beograda tokom Aprilskog rata 1941. godine nikada nije snimljeno filmskom kamerom.[3] Godine 1945. Nikola Popović je uradio prvi posleratni dokumentarni film pod nazivom „Odmazda Beograda“.[3] Popović je sekvence bombardovanja montirao iz više drugih dokumentarnih filmova, skrojio je scene, koristeći razni materijal zaplenjen iz nemačkih filmskih žurnala.[3] Ubacio je scene nemačkih aviona, Junkersa 87 (Štuke) i dvomotornih Hajnkela 111. U filmu se nalaze kadrovi neprepoznatljivih gradova u plamenu, snimci bombardovanja Varšave iz 1939., Roterdama i Londona iz 1940.[3] Neke kadrove za ovaj film je preuzeo iz nemačkog UFO žurnala broj 405, koji pokazuje posledice američkog bombardovanje Beograda na Uskrs 1944.[3] Snimio je 1945. rekonstruisane scene eksplozija na ruševinama zaostalim iz rata. Njegov izmontiran film iz 1945. godine je više decenija, u vreme SFRJ, prikazivan široj javnosti, u bioskopima i televiziji, kao autentičan film nemačkog bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941.
Posledice nemačkog bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941. snimio je odmah po završetku bombardovanja još pre ulaska nemačkih trupa u glavni grad kinoamater Radomir Milojković, koji je ujedno i prvi snimio razrušen grad.[3] Njegovi snimci su prvi put prikazani nakon skoro četiri decenije od završetka Drugog svetskog rata, u filmu Marka Bapca iz 1978. pod nazivom „Kada je nebo bilo crno nad Beogradom.“[3]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ↑ Grad Beograd - Prestonica Srbije i Jugoslavije, Pristupljeno 5. 4. 2013.
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2007-10-22. Pristupljeno 2013-07-27.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Snimak bombardovanja Beograda je montaža - Vesti, Pristupljeno 9. 4. 2013.
Vanjske veze uredi
 | U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Bombing of Belgrade in 1941 |