Operacija Fen
Operacija Južni vetar (njem. Föhn, Fen) je bila zajednička operacija Vermahta i snaga NDH, uz pomoć lokalnih četnika, protiv partizana u zapadnoj Bosni. Vođena je radi otvaranja komunikacije Prijedor — Banja Luka, od 20. do 25. marta 1944. godine. Na komunikaciji Prijedor — Banja Luka i zapadno od Banje Luke dejstvovala je Četvrta krajiška divizija NOVJ.
Ovu operaciju planirala je Komanda 15. brdskog armijskog korpusa u prvoj polovini marta, u okviru opšte operacije »Hasenjagd« (»Lov na zečeve«).[1]
Pozadina uredi
16. marta dijelovi 2. bataljona 11. krajiške brigade između Blagaja i Martin Brda potrgale su 2.500 metara pruge i pokupile 2.000 metara telefonske žice.
17. marta dijelovi 1. brdske njemačke divizije pokušali su popraviti prugu između Blagaja i Svodne. Dočekale su ih jedinice 2. bataljona i ubile 8, a ranile nepoznat broj njemačkih vojnika.
20. marta 1944. 2. i 3. bataljon 11. krajiške brigade su kod Svjetljeva na pruzi Volinja—Dobrljin u 12.50 časova digli u vazduh voz sa 40 vagona. Tom prilikom u borbi oko voza ubijeno je 37, a zarobljeno 7 Nijemaca. Svih 40 vagona su zapaljeni.[2]
Istog dana, 20. marta, radi otvaranja prolaza komunikacijom Banjaluka — Prijedor — Bosanski Novi koju je potpuno zapriječila 11. brigada i izbacila iz upotrebe, komanda 15. brdskog korpusa naredila je štabu puka za naročitu upotrebu da ponovo uspostavi saobraćaj i otvori put Bosanski Novi — Prijedor — Banjaluka.[3]
Angažovane snage uredi
Za izvođenje operacije šifrovano nazvane »Föhn« stavljene su štabu puka na raspolaganje slijedeće snage:
- oklopni grenadirski jurišni bataljon 2. oklopne njemačke armije sa nastavnom artiljerijskom baterijom;
- 1. bataljon 383. puka 373. njemačke »Tigar« divizije;
- 1. bojna 13. lovačke domobranske pukovnije i
- 71 četnik.
Tok operacije uredi
Borbena grupa »Rudno« jačine 3.000 ljudi sa teškim topovima krenula je 20. marta ujutru u 4.30 časova iz Bosanskog Novog prema Prijedoru.
Noću 21/22. marta 1944. dijelovi 2. i 3. bataljona minirali su prugu između Prijedora i Bosanskog Novog. Naišao je voz koji je uništen. Neprijatelj je imao oko 40 poginulih vojnika. Zarobljeno je 6 neprijateljskih vojnika. Gubici bataljona: 3 poginula i 2 ranjena borca.
24. marta 1. i 4. bataljon su dočekali njemačku borbenu grupu »Rudno« koja se u povratku iz reona Bronzanog Majdana kretala preko Ivanjske i Verića za Prijedor. U borbi kod sela Verići Nijemci su imali preko 50 mrtvih i ranjenih, dok su bataljoni 11. brigade imali 3 poginula i 5 ranjenih boraca.[2]
Izvori uredi
- ↑ Nemački izveštaj o toku operacije »Fen«
- ↑ 2,0 2,1 Đuro Milinović, Drago Karasijević: JEDANAESTA KRAJIŠKA NOU BRIGADA
- ↑ AVII NAV-N-T-314 Roll 562/474—9.