Operacija Provala oblaka
Operacija Provala oblaka (nem. Wolkenbruch, izgovor: Volkenbruh) je bila velika vojna operacija Vermahta protiv krajnjeg sjeverozapadnog dijela partizanske slobodne teritorije, u Istri i okolnim oblastima. Cilj operacije bio je ugušiti masovni ustanak u slovenskom primorju, Istri, Hrvatskom primorju, Gorskom kotaru, Ljubljanskoj pokrajini i Žumberku, posjednuti luke na sjevernim obalama Jadrana (spriječiti eventualni saveznički desant) te obezbijediti komunikacije severne Italije sa Balkanom.[1]
Vođena je, u nekoliko etapa, od 24. septembra do 12. novembra 1943. godine:[1]
- I etapa: Slovenačko primorje (24. septembra - oktobra)
- II etapa: Istra (24. septembra - 15. oktobra)
- III etapa: Kvarner i Gorski kotar
- IV etapa (15. oktobra do 12. novembra): Žumberak, Doljensko i Notranjsko.
Postoje različita tumačenje obima ove ofanzive. Neki Volkenbruhom nazivaju sve četiri etape ofanzive,[1] a neki samo prvu.[2] Ova ofenziva (bar prve dve faze[2]) poznata je još kao Oktobarska ofanziva, budući izvođena u oktobru, i Romelova ofanziva, budući da je proslavljeni nemački general Ervin Romel tada bio komandant Armijske grupe B koja je izvodila operacije.
Neki operaciju Volkenbruh smatraju delom tzv. šeste neprijateljske ofanzive.[1]
Pozadina
urediOčekujem da će neprijatelj usmeriti svoju glavnu operaciju iz Italije, a u datom momentu i sa delimičnim snagama iz Afrike, prema području Jugoistoka. Međutim, još se ne može sagledati da li će protivnik krenuti iz južne Italije, koju je zaposeo, prema Albaniji, Crnoj Gori, južnoj Hrvatskoj, ili nastoji da najpre potisne nemačke snage u Italiji dalje na sever, da bi time stvorio u srednjoj Italiji polaznu bazu za napad na severnu Hrvatsku i Istru.[3]
– Hitlerovo naređenje od 4. oktobra 1943. komandantu Juga i Grupi armija "B" za organizaciju odbrane Italije, Istre i Slovenije
Nakon iskrcavanja Saveznika u Italiji, Nijemci su odlučili da jakim snagama preduzmu operacije u sjeverozapadnom dijelu Jugoslavije kako bi ugušili ustanak u Slovenačkom primorju, uništili partizanske snage u Istri, Hrvatskom primorju i Gorskom kotaru, obezbijedili komunikacije kroz Slovenačko primorje i tzv. Ljubljansku pokrajinu, posjeli luke i gradove na sjevernim obalama Jadrana od Trsta do Crikvenice, i spriječili eventualni saveznički desant na sjeverni Jadran.[4]
Tok operacije
urediOfanziva u Istri i slovenskom primorju
urediNijemci su, dovukavši iz Italije 2. SS oklopni korpus 22. septembra, preduzeli operaciju »Volkenbruh« (»Wolkenbruch«) u sjeverozapadnom dijelu Jugoslavije.[1] Iz Gorice, Tržiča i Trsta, ojačani njemački 2. SS oklopni korpus otpočeo je prvu fazu ove operacije kojom je, zahvatajuči područje Krasa i Vipavske doline, trebalo uništiti jedinice Primorske operativne zone NOV i PO Slovenije.[5] U oštrim borbama do 30. septembra, jedinice Primorske operativne zone povukle su se glavninom na plato Trnovskog gozda, dok su nadmoćne nemačke snage uspostavile svoja uporišta u Vipavskoj dolini i na Krasu.[6]
Dijelovi 1. SS oklopne SS divizije »Adolf Hitler«, 44. i 71. pješadijske i oklopne divizije »Herman Gering« krenuli su 2. oktobra u nastupanje pravcima: Trst—Poreč—Rovinj—Pula—Pazin, zatim Hrpelje—Buzet—Roč—Lupoglav i Trst—Rijeka, obuhvatajući Vodice, Mune i Zejane.
Ofanziva u Žumberku i Sloveniji
uredi
|
Ishod
urediTek formirane istarske jedinice, sastavljene isključivo od novomobiliziranih boraca, nisu mogle zadržati elitne njemačke divizije. U sedmodnevnim borbama, početkom oktobra, istarske jedinice su rasturene i imale su preko 2.000 poginulih.[4]
Literatura
uredi- Petar Kleut: JEDANAESTI KORPUS NOVJ, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1987.
- Giron, Antun (2004). ZAPADNA HRVATSKA U DRUGOM SVJETSKOM RATU. Rijeka: Adamić. ISBN 9532191895.
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Todor Radošević: TRINAESTA PROLETERSKA BRIGADA "RADE KONČAR" (Događaji i borbe u Žumberku za vrijeme i poslijekapitulacije fašističke Italije)
- ↑ 2,0 2,1 Operation Istrien
- ↑ Zbornik NOR, tom XII, knjiga 3, dok. 146.
- ↑ 4,0 4,1 Petar Kleut: JEDANAESTI KORPUS NOVJ
- ↑ https://www.znaci.org/00001/122_2.pdf
- ↑ HRONOLOGIJA NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA 1941-1945, str. 561.