Nepokretna kulturna dobra u Srbiji
Nepokretna kulturna dobra u Srbiji su klasifikovana i zaštićena dobra definisana zakonom (Zakon o kulturnim dobrima, čl. 19-22) koja su od opšteg interesa za Republiku Srbiju.[1] U sklopu sistema državne zaštite kulturnih dobara u Srbiji, nepokretna kulturna dobra su definisana kao prva od dve osnovne kategorije, dok drugu kategoriju predstavljaju pokretna kulturna dobra. [2]
Kategorizacija po značaju uredi
U zavisnosti od značaja, nepokretna kulturna dobra se razvrstavaju u tri zakonom definisane kategorije:
- nepokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja,
- nepokretna kulturna dobra od velikog značaja i
- zaštićena nepokretna kulturna dobra.
Kategorizacija po vrsti uredi
Nepokretna kulturna dobra u Srbiji se po slovu zakona dele na četiri osnovne vrste:
- Spomenici kulture su građevinsko-arhitektonski objekti od posebnog kulturnog ili istorijskog značaja, kao i njegovih graditeljskih celina, objekata narodnog graditeljstva, drugih nepokretnih objekata, delova objekta i celine sa svojstvima vezanim za određenu sredinu, dela monumentalnog i dekorativnog slikarstva, vajarstva, primenjenih umetnosti i tehničke kulture, kao i drugih pokretnih stvar u njima od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.
- Prostorno kulturno-istorijske celine su urbana ili ruralna naselja ili njihovi delovi, odnosno prostori s više nepokretnih kulturnih dobara od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.
- Arheološka nalazišta su delovi zemljišta ili površina pod vodom koje sadrže ostatke građevina i drugih nepokretnih objekata, grobnih i drugih nalaza, kao i pokretne predmete iz ranijih istorijskih doba, a od posebnog su kulturnog i istorijskog značaja.
- Znamenita mesta je prostor vezan za događaje od posebnog značaja za istoriju, područja s izraženim elementima prirodnih i radom stvorenih vrednosti kao jedinstvenih celina, kao i spomen grobova ili groblja i drugih spomen obeležja koja su podignuta radi trajnog očuvanja uspomene na značajne događaje, ličnosti i mesta iz nacionalne istorije (memorijali), od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.
Centralni registar nepokretnih kulturnih dobara u Srbiji uredi
U centralnom registru, koji se vodi pri Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture, trenutno je upisano 2.536 nepokretnih kulturnih dobara, od toga 2.192 spomenika kulture, 77 prostorno kulturno-istorijskih celina, 191 arheoloških nalazišta i 77 znamenitih mesta.[3]
Kategorisanih nepokretnih kulturnih dobara ima 782 od čega 200 od izuzetnog značaja a 582 od velikog značaja. Među nepokretnim kulturnim dobrima od izuzetnog značaja nalazi se 155 spomenika kulture, 11 prostorno kulturno-istorijskih celina, 18 arheoloških nalazišta i 16 znamenitih mesta. Među nepokretnim kulturnim dobrima od velikog značaja su 512 spomenika kulture, 28 prostorno kulturno-istorijskih celina, 25 arheoloških nalazišta i 17 znamenitih mesta.
Prema uporednoj kategorizaciji, registar je podeljen u dvanaest kategorija:
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Pravilnik o stavljanju oznaka na nepokretna kulturna dobra (Službeni glasnik Republike Srbije, br. 51/96)
- Gordana Marković, "Zone zaštite kao faktor održivosti nepokretnih kulturnih dobara na Kosovu i Metohiji na primeru manastira", Arhitektura i urbanizam: Časopis za prostorno planiranje, urbanizam i arhitekturu, br. 27 (2009), str. 63-69.