Nemiri na Kosovu i Metohiji 2004.

Nemiri na Kosovu i Metohiji 2004. bili su direktan rezultat tenzije između Srba i Albanaca kada su albanski ektremisti 17. Marta napali i oskrnavili srpske kulturno - istorijske spomenike, spalili mnoge srpske kuće i mnogi Srbi proterani. Dva dana otvorenog konflikta između albanskih ekstremista i srpskog civilnog stanovništva na Kosovu i Metohiji dovelo je do masovnog progona Srba, verovatno najmasovnijeg od 1999. Godine.

Pogrom Srba 2004. Godine po naseljima

Priština

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 20. 850
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 900
• broj Srba 2002. Godine: oko 225
• broj Srba 24. Marta 2004. Godine: 0

Detalji

• 17. Marta 2004. Godine albanski ekstremisti su zaposeli stanicu UNMIK policije u naselju "Vranjevac" i zapalili više policijskih terenskih vozila.
• Istog dana, napadnuta je zgrada "JU programa", u kojoj je živela veća grupa Srba. Albanski ekstremisti su zgradu zapalili, a oko 30 građana srpske nacionalnosti sklonilo se u jedan stan, kako bi se zaštitili.
• Nakon više pokušaja, snage KFOR - a evakuisale su ugrožene Srbe u svoju bazu, a lica srpske nacionalnosti zaposlena u administraciji UNMIK - a, prebačena su na područje centralne Srbije.
• Zapaljena je i crkva Svetog Nikole. Crkva je obnovljena 2009. Godine.
• U Prištini više nema Srba.

Čaglavica

Srpsko selo, udaljeno 2 i po kilometra od Prištine, koje broji oko 1. 500 stanovnika.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 2. 200
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 2. 200

Detalji

• 15. Marta 2004. Godine, albanski teroristi ranili su dečaka Jovicu Ivića, koji je u teškom stanju prevezen u bolnicu u Kosovskoj Mitrovici. Ovaj događaj izazvao je proteste meštana Čaglavice, kao i okolnih srpskih sela (Gračanice, Sušice, Lapljeg Sela, Preoca i dr.) , koji su blokirali magistralne puteve prema Skoplju i Gnjilanu. Došlo je i do incidenata sa lokalnim Albancima.
• 17. Marta, u popodnevnim časovima, nakon što su nešto posle 13. 00 časova krenuli iz Prištine, nekoliko hiljada Albanaca stiglo je u selo Čaglavicu. Na ulazu u selo, naišli su na kordon pripadnika KFOR - a koji su uspeli da probiju, nakon čega su ušli u severni deo Čaglavice gde su, koristeći "molotovljeve koktele", zapalili desetak srpskih kuća i više automobila.
• U napadima Albanaca, koji nisu prestajali ni naredne noći, hicima iz snajperskog oružja sa okolnih brda, kao i od bačenih bombi, ranjeno je deset Srba. Takođe, zapaljeno je nekoliko vozila UNMIK i povređeno više od 10 pripadnika KFOR - a.
• Istoga dana, pripadnici KFOR i UNMIK su evakuisali žene, decu i starce iz Čaglavice u Laplje Selo i Gračanicu, a američki vojnici su, oko 18. 00 časova, sa 30 oklopnih vozila, stigli iz Uroševca u Čaglavicu. Tek njihovim angažovanjem, Albanci su potisnuti ka Prištini.
• 18. Marta, na brdu Veternik, u blizini Čaglavice, bila je okupljena veća grupa Albanaca, koji su pokušavali da prodru do Čaglavice, ali su u tome sprečeni od strane pripadnika KFOR - a.

Gračanica

Mesto na Kosovu i Metohiji, koje je nazvano po manastiru izgrađenom u 14. Veku. U njemu, nakon sukoba na KiM 1999. Godine, žive isključivo Srbi.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 4. 500
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 4. 500

Detalji

• 16. Marta 2004. Godine, nakon što su pripadnici međunarodnih snaga Srbima iz Gračanice onemogućili da se pridruže protestima svojih sunarodnika u Čaglavici, oni su izvršili blokadu puta Priština - Gnjilane.
• 17. Marta, u prepodnevnim časovima, iz prištinskog naselja Ajvalija, oko hiljadu naoružanih Albanaca krenulo je prema Čaglavici, Lapljem Selu i Gračanici, sa namerom da zauzme ova srpska mesta. Srpsko stanovništvo u Gračanici postavilo je prepreke i organizovalo barikade na putu prema Prištini. Barikada je postavljena i u obližnjem selu Kišnica, iz pravca Gnjilana, gde je takođe došlo do sukoba sa albanskim ekstremistima.
• Predstavnici KFOR - a, nakon što su žene i deca iz Čaglavice evakuisani u Laplje Selo i Gračanicu, sugerisali su Srbima iz Gračanice da se naoružaju i brane svoje mesto, uz obrazloženje da jedinice KFOR - a nisu u mogućnosti da zaštite njihove živote od napada albanskih ekstremista.
• 19. Marta, prema izveštaju Opštinske organizacije Crvenog krsta, u Gračanicu je, do 14. 30 časova, pristiglo oko 200 izbeglih lica iz Lipljana, Kosova Polja i Kišnice. Deo stanovništva pronašao je smeštaj kod rođaka, dok je Crveni krst izvršio prihvat oko 120 lica. Pored navedenog, 23. Marta, od strane pripadnika KFOR - a, u Gračanicu je, iz vojne baze u Prištini i iz Obilića, evakuisano oko 200 Srba.

Laplje Selo

U Lapljem Selu, u blizini Prištine, prema procenama OEBS - a, do marta 1999. Godine, živelo je oko 1. 500 Srba i oko 150 Roma.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 1. 500
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 1. 500

Detalji

• 17. Marta 2004. Godine, pred sam početak napada albanskih terorista na Čaglavicu, pripadnici UNMIK i KFOR evakuisali su srpske žene, decu i starce iz Čaglavice u obližnje Laplje Selo i Gračanicu.
• Na samom ulazu u selo, tokom noći između 17. I 18. Marta, dolazilo je do sukoba albanskih ekstremista i međunarodnih snaga bezbednosti.

Obilić

Prema podacima Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS) , nakon oružanih dejstava na KiM, 1999. Godine u opštini Obilić, živelo je 3. 600 Srba, koji su, osim u samom gradu, bili naseljeni i u selima Miloševo, Babin Most, Plemetina, Crkvena Vodica i Janina Voda.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 3. 000
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 1. 500
• broj Srba 24. Marta 2004. Godine: 0

Detalji

• U samom Obiliću, koji je bio naseljen uglavnom pripadnicima srpske nacionalnosti, živelo je 1. 500 Srba.
• 7. Marta 2004. Godine, na kuću porodice Milosavljević bačena je eksplozivna naprava. Istog dana, pronađena je i deaktivirana eksplozivna naprava, postavljena u centru Obilića.
• 18. Marta, oko 11. 00 časova, započeo je napad albanskih ekstremista na Srbe u Obiliću.
• Istovremeno, započeli su žestoki sukobi između albanskih ekstremista i pripadnika međunarodnih snaga. Vojnici danskog kontigenta KFOR - a, uz pomoć pripadnika UNMIK policije, pokušavali su da zadrže napade Albanaca dok se ne završi započeta evakuacija Srba iz Obilića.
• Više od 50 Srba ostalo je u okruženju Albanaca, u Cerskoj ulici, u naselju u blizini Termoelektrane "Kosovo B", kao i u zgradi tzv."JU programa".
• Albanski teroristi su, u grupama, istovremeno upali u više delova grada naseljenim srpskim stanovištvom i započeli paljenje kuća u kojima je još bilo Srba. One koji su pokušali da pobegnu, Albanci su premlaćivali.
• Pripadnici Kosovske policijske službe (KPS) , nisu sprečili akte nasilja prema srpskom stanovništvu i imovini.
• Tokom večernjih časova, 18. Marta, albanski ekstremisti palili su napuštene srpske kuće u Obiliću, dok su na policijsku stanicu bacili bombu. Takođe, spaljena je srpska crkva u centru Obilića, kao i zgrada ambulante.
• Istog dana, do 14. 00 časova, svi Srbi iz Obilića su proterani.
• Srbi izbegli iz Obilića smešteni su u selo Lešak, opština Leposavić, odnosno u kampove KFOR - a, kod Kosova Polja i Prištine.

Kosovo Polje

Do marta 1999. Godine, u ovom mestu je živelo oko 9. 000 Srba i drugog nealbanskog stanovništva. Sada ih ima oko stotinu. Smešteni su u zgradi tzv."JU programa", uz obezbeđenje norveških pripadnika KFOR.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 4. 000
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 2. 000
• broj Srba 24. Marta 2004. Godine: 120

Detalji

• 17. Marta 2004. Godine, iz Kosova Polja, proterani su svi preostali Srbi i drugo nealbansko stanovništvo. Albanci su zapalili zgradu Opštine, organizovali napad na bolnicu, školu "Sveti Sava" i dvadesetak srpskih kuća. Srpske kuće su spaljivane do temelja, a pored njih i svi pomoćni objekti.
• Spaljene su obe pravoslavne crkve u Kosovom Polju - crkva Svetog Nikole, iz XIX veka, i crkva Svete Katarine, u selu Bresje, kod Kosova Polja.
• Ispred škole u Kosovom Polju, albanski teroristi ubili su Zlatibora Trajkovića (starog oko 60 godina) , a teško ranili Trifuna Stoilovića.
• Prilikom posete Kosovu Polju 24. Marta, Havijer Solana, predstavnik Evropske unije za spoljnu politiku i bezbednost, izjavio je sledeće: "Užasnut sam brutalnošću, uništenim školama, onemogućavanjem dece da se obrazuju, uništavanjem crkava u kojima su ljudi želeli samo da se mole. Srbi su hrabri i moraju ostati ovde, moraju pokušati da obnove svoje domove, a mi ćemo im u tome pomoći".

Kosovska Mitrovica

Grad je podeljen na severni i južni deo, pri čemu je južni deo nastanjen isključivo albanskim stanovništvom, dok je severni deo grada multietnički, odnosno u naseljima "Tri solitera", "Mikro - naselje" i "Bošnjačka mahala", žive Srbi, Albanci, Romi i Bošnjaci.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 16. 000
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 14. 000

Detalji

• 16. Marta 2004. Godine, oko 16. 00 časova, nakon saopštenja albanskih elektronskih medija o utapanju trojice albanskih dečaka u selu Čabra, u neposrednoj blizini sela Zupče, opština Zubin Potok, pripadnici UNMIK policije, blokirali su Ibarski most, koji razdvaja južni i severni deo grada, u nameri da preduprede eventualne sukobe.
• 17. Marta, veći broj Albanaca okupio se u južnom delu grada. Oko 11. 00 časova najveći deo demonstranata predvođenih grupom od oko 200 ekstremista, naoružanih vatrenim oružjem i bombama, uputio se ka Ibarskom mostu. Deo demonstranata, uspeo je da probije barikadu i u uđe u severni deo grada, dok se ostatak sukobio sa pripadnicima UNMIK policije i malobrojnim snagama KPS. Istovremeno, oko 11. 15 časova, oko 150 lica srpske nacionalnosti uputilo se ka mostu, u nameri da spreče prodor albanskih demonstranata. Tada je započelo kamenovanje na Srbe i pripadnike KFOR - a i UMNIK policije sa albanske strane.
• Pripadnici UNMIK policije upotrebili su suzavac, šok bombe i gumene metke, dok su pripadnici specijalne jedinice UNMIK policije iz Poljske, oko 11. 30 časova pokušali da blokiraju prilaze glavnom mostu na Ibru. Prvi pucnji iz vatrenog oružja registrovani su oko 12. 00 časova, iz pravca "Tri solitera", na Srbe u severnom delu grada. Istovremeno, albanski ekstremisti počeli su da bacaju "molotovljeve koktele" na vozila UNMIK policije.
• Oko 13. 00 časova, albanski ekstremisti uspeli su da, preko pešačkog mosta koji je u blizini Tri solitera uđu u severni deo grada. Onda se veliki deo srpske mase pokrenuo ka tom mostu trudeći se da spreče albanske ekstremiste da uđu dublje u severni deo grada i naprave masakr većih razmera. U isto vreme, albanski teroristi iz zgrada u naselju "Tri solitera" započeli su da bacaju bombe i otvaraju vatru iz automatskog oružja i snajperskih pušaka na pripadnike međunarodnih snaga i srpsko stanovništvo. Imali su podršku ekstremista koji su, iz pravca gradskog parka u blizini Ibarskog mosta, počeli da pucaju na Srbe u severnom delu grada. Tom prilikom ubijeni su Borivoje Spasojević (rođen 1941. Godine) i Jana Tučev (rođena 1968. Godine) , dok je ranjen Simeon Simeonov, UNMIK policajac iz Bugarske.
• U popodnevnim časovima, međunarodne snage uspele su da uspostave red u severnom delu grada, dok su u južnom delu grada veće grupe Albanaca nastavile da razmenjuju pojedinačnu vatru sa pripadnicima UNMIK - a i KFOR - a. Bilo je i pojedinačnih pucnjeva ka srpskom predgrađu Brdo.
• 18. Marta nastavljene su demonstracije albanskih ekstremista, a grupa od oko 1. 000 Albanaca, okupljena ispred bivše zgrade "Beobanke", krenula je ka severnom delu grada.
• Albanski ekstremisti su, u više navrata, pokušali da zapale crkvu Svetog Save, u južnom delu Kosovske Mitrovice, a oko 12. 30 časova, zapaljeni su konaci i pomoćne prostorije u dvorištu crkve. Sama crkva zapaljena je oko 18. 00 časova.
• Sporadična pucnjava nastavljena je i tokom noći, a prilikom razmene vatre sa albanskim teroristima, pripadnici KFOR - a ubili su albanskog snajperistu.
• 19. Marta, u ranim jutarnjim časovima, iz naselja Tamnik, u južnom delu Kosovske Mitrovice, albanski teroristi su granatirali severni deo grada.

Svinjare

U ovom multietničkom selu, koje se nalazi na trećem kilometru puta Kosovska Mitrovica - Priština, do marta 1999. Godine živelo je više od 300 Srba, koji su se nalazili u potpunom okruženju Albanaca.

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 900
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 700
• broj Srba 24. Marta 2004. Godine: 0

Detalji

• 18. Marta 2004. Godine, albanski ekstremisti su, u vremenu od 12. 00 do 13. 00 časova, izvršili napad na selo Svinjare i tom prilikom zapalili veći broj srpskih kuća i pomoćnih objekata. Uz pomoć pripadnika UNMIK policije, meštani su, iz zone napada, premešteni u drugi kraj sela. Oko 17. 00 časova, iz sela su evakuisani žene i deca.
• Istog dana, pripadnici KFOR - a, prisilno su evakuisali preostale Srbe. Na drugom kraju sela, albanski ekstremisti započeli su da pale srpske kuće i pomoćne objekte.
• 20. Marta, do 17. 00 časova iz baze francuskog KFOR u severnom delu Kosovske Mitrovice, 120 stanovnika iz sela Svinjare bezbedno je evakuisano u Zvečan.

Prizren

Uništena crkva Svetog spasa iz 14. Veka

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 9. 500
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 102
• broj Srba 2002. Godine: oko 60
• broj Srba 24. Marta 2004. Godine: 0

TANJUGova fotografija crkve, neposredno nakon Martovskog pogroma 2004. Godine

Detalji

• Tokom 17. Marta 2004. Godine, na području Prizrena, spaljeni su Saborni hram Bogorodice Ljeviške koji datira iz 12. Veka, crkva svetog Spasa iz 14. Veka, Saborni hram Svetog velikomučenika Georgija iz 19. Veka, crkva Svetog Nikole Tutićeva iz 14. Veka, crkva Svetog Georgija Runovića iz 15. Veka, crkva svete Nedelje iz 14. Veka, crkva Svetog Pantelejmona iz istog perioda i crkva Svetog Kozme i Damjana iz 14. Veka.
• Zapaljen je manastir Svetih arhangela, a bratstvo od sedam monaha je evakuisano. Istovremeno, od strane albanskih ekstremista, upaljene su i zgrada Bogoslovije "Kirilo i Metodije" i zgrada Episkopije, u kojoj se nalazilo sedište vladike raško - prizrenskog.
• 18. Marta, kod nemačke baze KFOR - a u Prizrenu, došlo je do sukoba između ekstremnih Albanaca i međunarodnih mirovnih snaga. Albanci su pokušali da uđu u bazu u kojoj je bilo sklonjeno 58 Srba, ali je njihov napad odbijen.
• U podrumu izgorele Bogoslovije, pronađeno je ugljenisano telo Dragana Nedeljkovića iz Prizrena.
• Demonstranti su uništili na desetine vozila UNMIK policije, službena vozila UN, kao i nekoliko privatnih automobila.

Peć

Opšti podaci

• broj Srba do dolaska KFOR - a: oko 20. 000
• broj Srba 31. Decembra 1999. Godine: oko 1. 000
• broj Srba 30. Decembra 2004. Godine: 0

Detalji

• 17. Marta 2004. Godine, prilikom napada zapaljene su sve srpske kuće, a Srbi su evakuisani u italijansku bazu KFOR - a, u selu Zagrmlje. U popodnevnim časovima došlo je do žestokih sukoba između albanskih demonstranata i UNMIK policije, kojom prilikom je poginuo jedan Albanac.
• 18. Marta, u 13. 00 časova, u znak protesta zbog ubistva jednog pripadnika bivše OVK, koga je 17. Marta usmrtio policajac UNMIK - a, albanski ekstremisti su organizovali demonstracije na kojima se okupilo više hiljada ljudi.
• Za vreme trodnevnih nemira, u Peći su zapaljene crkva Svetog Preteče i crkva Jovana Krstitelja, Stara mitropolija sa parohijskim domom i crkva Vavedenja Presvete Bogorodice, u Belom Polju, koja je nastradala 1999. Godine, ali je bila delimično obnovljena i osposobljena za bogosluženje, Takođe, porušeni su i svi nadgrobni spomenici na groblju u Belom Polju.

Vidi još

• Nemiri na Kosovu 1981.
• Kosovski rat

Vanjske veze

• Vlada Republike Srbije - Centar za Kosovo i Metohiju
• Rezolюciя Soюza Serbov Kosovo i Metohii u ruskago patriarha posle pogroma. (ru)