Mrtvačka glava

Adamova glava ili mrtvačka glava (njem. Totenkopf) je simbolčna slika ljudske lobanje ispod koje leže dvije ukrštene kosti. Koristi se kao simbol smrti i neustrašivosti, a obično se prikazuje bijelom ili srebrnom bojom na crnoj podlozi.

August fon Makenzen nosi kapu sa mrtvačkom glavom

Izvori simbolizma

Ljudska lobanja je znak smrti i prolaznosti života (lat. Memento mori) iz antičkog vremena. Lobanja, samostalno i kao dio složenije kompozicije je jedan od najčešćih umetničkih predmeta.

Hrišćanski korijeni

Za lobanju sa ukrštenim kostima u ruskoj kulturi se koristi naziv „Adamova glava“ i ima hrišćansko porijeklo. Prema predanju, Adamovi ostatci se nalaze na Golgoti, gdje je bilo raspeće Hristovo. Prema pravoslavom učenju, krv Hristova po proviđenju Božijem sprala Adamovu lobanju u ime cijelog čovječanstva od grijehova skrnavljenja dajući mu mogućnost spasenja. Na taj način Adamova glava ima simbolično značenje oslobođenja od smrti i spasenja u hrišćanskom smislu.

Slika lobanje je dio mnogih varijanti raspeća ili krsta, naprimjer primjenjuje se na pravoslavnoj monaškoj shimi.

Vojna upotreba

Tokom istorije, „Mrtvačku glavu“ su koristile britanska, francuska, finska, bugarske, mađarska, njemačka, autrijska, italijanska i ruska vojska, uglavnom konjica, avijacija, jurišne i tenkovske jedinice, specijalne američke snage i mnogi drugi. U njemačkim državama Pruskoj i Braunšvajg-Lineburg su postojale konjičke i pješadijske jedinice sa simbolima lobanje i kostiju na šljemovima. Od sredine 18. vijeka simbolika smrti je bila posebno popularna u vojskama širom Zapadne Evrope. Time je postavljen temelj kasnijim ruskim, češkim, njemački i drugim „udarnim trupama“.

Prvi put kao dio vojne uniforme počela je da se koristi sredinom 18. vijeka u husarskim pukovima pruske vojske Fridriha Velikog („Husari sa mrtvačkom glavom“ - njem. Totenkopfhusaren). Oblik pruskih husara: crne čakšire, dolman i mentik i crna kapa-mirliton (njem. Fluegelmuetze) sa srebrnom lobanjom i kostima, simbolizovala je mističnu uniju rata i smrti na bojnom polju.

Simbolika „smrti-besmrtnosti“ je nastala u 18. vijeku i u britanskoj vojsci - naime, u 17. ulanskom puku, u znak sjećanja na generala Džejmsa Vulfa, koji je ubijen tokom Sedmogodišnjeg rata sa Francuzima u Kvebeku 1759. godine. Tokom Krimskog rata 1855. godine poslije samoubilačkog napada britanske brigade na rusku pješadiju i artiljeriju tokom bitke kod Balaklave, simbol „mrtvačke glave“ poprimio je na posebnoj važnosti. Lobanja i kosti su bile na ukrštenim vrhovima koplja, a ispod lenta sa natpisom „(SMRT) ILI SLAVA“ (engl. (DEATH) OR GLORY) (nakon nekog vremena vrhovi koplja su uklonjeni sa amblema, dok su lobanja i kosti ostale).

Crna legija koja se borila protiv Francuza sve do bitke kod Vaterloa 1815. godine vojvode Brausvika nosila je amblem „Adamove glave“ (od koga i vodi porijeklo amblem lobanje i kosti „braunsviškog tipa“). „Mrtvačka glava“ je bila simbol husara smrti (fr. Hussards de la Mort) francuskih emigranata-rojalista, boraca protiv revolucionarnog režima.

Drugi svjetski rat

Druga verzija mrtvačke glave SS-a u upotrebi od 1934. do 1945.