Mitra Mitrović

MITRA MITROVIĆ
MITRA MITROVIĆ
Datum rođenja	6. septembar 1912.
Mesto rođenja	Požega; Kraljevina Srbija
Datum smrti	april 2001. (89 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija; ; SR Jugoslavija
Suprug	Milovan Đilas
Profesija	spisateljica, aktivistkinja
Članica KPJ od	1933.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB-a	član Agitpropa CK KPJ
Odlikovanja
Orden zasluga za narod sa srebrnim vencem	Partizanska spomenica 1941.

Mitra Mitrović (Požega, 6. 9. 1912 - Beograd, 4. 4. 2001) je bila spisateljica, učesnica narodnooslobodilačke borbe i prva ministarka u istoriji Srbije.

Mitra je jedna od najpoznatijih srbijanskih revolucionarki i komunistkinja; njen rad spada u najznačajniju feminističku baštinu.^[1] U periodu Kraljevine Jugoslavije je bila jedna od osnivačica Omladinske sekcije Ženskog pokreta i urednica emancipatorskog lista Žena danas (1936–1940).

U antifašističkom ratu je bila član redakcije lista Borba, jedna od glavnih organizatorki i vođa AFŽ-a i većnik AVNOJ-a.

Nakon rata, bila je ministarka prosvete u Vladi NR Srbije.

Biografija uredi

Mitra je rođena 6. septembra 1912. godine u Požegi. Bila je jedno od petoro dece železnickog činovnika i domaćice. Otac je umro od tifusa u Prvom svetskom ratu. Mati se školovala i odškolovala sve petoro dece – četiri kćeri i sina Živana, kasnije poznatog novinara.^[2] Kao nadarena učenica, Mitra je dobila stipendiju koja joj je omogućila studije u Beogradu.^[2]

Studentski pokret uredi

Glavni članak: Revolucionarni studentski pokret na Beogradskom univerzitetu

Milovan Đilas, jedan od studentkih vođa 1930-ih i velika ljubav Mitre Mitrović.

Beogradski univerzitet je u to vreme bio snažno uporište levice čije su ideje jednakosti i slobode ponele mnoge darovite mlade ljude iz svih društvenih slojeva.^[2] Tokom studija na Filozofskom fakultetu, Mitra je pristupila studentskom revolucionarnom pokretu i 1931. godine postala član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Bila je jedna od najaktivnijih studenata-komunista na Beogradskom univerzitetu. Učestvovala je u svim akcijama i demonstracijama koje je tada ilegalna Komunistička partija Jugoslavije organizovala na Univerzitetu.

U članstvo Komunističke partije Jugoslavije primljena je 1933. godine na Filozofskom fakultetu. Izvršavala je razne partijske zadatke, išla je kao kurir u unutrašnjost i prenosila partijski i ilegalni propagandni materijal. U atmosferi kad vlast na svaki pokret kao odgovor ima samo represiju, i Mitra je u toku studija vise puta hapšena.^[2]

Ženski pokret uredi

Diplomirala je 1934. godine na Filozofskom fakultetu, na grupi za srpskohrvatski jezik i književnost^[2], nakon čega se zaposlila u Skupštini grada Beograda. Služila je u to vreme kao veza za članove Centralnog komiteta i instruktore iz inostranstva. Godine 1935. uključila se u Ženski pokret, gde je formirala Omladinsku sekciju Ženskog pokreta i bila njena prva predsednica. Bila je u grupi koja je osnovala list Žena danas i bila član redakcije ovog lista. Ubrzo, njeno ime postaje neodvojivo od širokog antifašistickog pokreta žena izvan Univerziteta i emancipatorskog lista Žena danas.^[2]

Njena velika ljubav sa već poznatim revolucionarom, robijašem i piscem, Milovanom Đilasom, rođena je u tim vremenima.

Godine 1939. poslata je kao instruktor u partijsku organizaciju u fabrici Vlade Ilića i u tom svojstu učestvovala u organizovanju štrajkova u ovoj, a i u drugim fabrikama. U godinama pred Drugi svetski rat bila je član Rejonskog komiteta KPJ na Dorćolu i član Komisije za rad među ženama pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju.

Drugi svetski rat uredi

Glavni članak: Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije

U vreme okupacije Kraljevine Jugoslavije, samo dan po ulasku Nemaca u Čačak, 18. aprila 1941. godine u Virovu, u kući poznatog revolucionara Milojka Ćirjakovića, održan je sastanak istaknutih komunista sa područja Čačka i Užica, kome su prisustvovali Petar Stambolić, Miloš Minić, Mitra Mitrović i mnogi drugi. Na sastanku je razmatrana situacija koja je nastala posle kapitulacije Jugoslovenske vojske. Donet je zaključak da se radi na pripremi naroda za oružanu borbu, pa u tom cilju, treba prikupljati oružje i vojnu opremu i skrivati ih da ne padnu u ruke okupatoru.^[3]

Kolona delegata dolazi na zasedanje AVNOJ-a u Jajcu 1943. U prvom planu pop Vlada Zečević i Mitra Mitrović, većnici iz Srbije.

Mitra je potom radila u Rejonskom komitetu KPJ na Dorćolu. Jula 1941. godine bila je uhapšena i poslata u Banjički logor, odakle je posle mesec dana prebačena u zatvorsku bolnicu u Vidinskoj ulici. Uz pomoć stražara uspela je da pobegne, zajedno sa Verom Vrebalov i Natom Hadžić. Oktobra 1941. godine prebacila se u Mačvanski partizanski odred, a zatim u oslobođeno Užice, gde je radila u Agitpropu i postala član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju i član Glavnog Narodnooslobodilačkog odbora Srbije, u kome je radila na pitanjima prosvete i školstva. Novembra 1941. godine s Glavninom partizanskih snaga povukla se iz Užica u Sandžak, i sve vreme bila na rukovodećim partijskim dužnostima u Narodnooslobodilačkom pokretu.

Nakon pohoda partizana u Bosansku Krajinu i stvaranja oslobođene teritorije poznate kao ’Bihaćka republika’, 1. oktobra 1942. je obnovljeno izlaženje lista Borba u selu Driniću. Mitra Mitrović je radila kao član redakcije Borbe i učestvovala je u organizovanju Antifašističkog fronta žena. Na Zemaljskoj konferenciji u Bosanskom Petrovcu, decembra 1942. godine izabrana je za člana Centralnog odbora AFŽ Jugoslavije, a na Prvom zasedanju AVNOJ-a u Bihaću izabrana je za člana AVNOJ-a. Kasnije je o Bosanskoj Krajini i tom periodu pisala kao o najsvetlijem periodu Narodnooslobodilačke borbe.^[4]

Sa Trećom divizijom, prošla je bitku na Sutjesci 1943. godine:

Onda je došao prelaz preko Sutjeske, jedan pa drugi, za nas iz Treće divizije. I mnoge nove smrti. I opet staze izmešanih živih i mrtvih. Domaločas živi koji je pomagao ranjenom, leži sad mrtav u sunčano jutro na Ozrenu, kraj njega još živog. Ranjene su previjali, a zdravi su umirali bez previjanja, u istoj sekundi.^[5]

Judita Alargić, Mitra Mitrović i Vera Zogović na Visu, avgusta 1944.

Leta 1944. godine je boravila na otoku Visu, gde se tada nalazio Vrhovni štab NOVJ. Oktobra 1944. godine s partizanskim jedinicama prešla je u Srbiju. Radila je kao član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a od osnivanja Komunističke partije Srbije, maja 1945. godine, član Agitpropa Centralnog komiteta.

Period SFRJ uredi

Bila je ministarka prosvete u Prvoj Vladi Narodne Republike Srbije. Kasnije se nalazila na funkcijama - predsednika Saveta za prosvetu i kulturu Vlade NR Srbije i direktora Saveznog zavoda za školstvo. Birana je za narodnog poslanika Narodne skupštine Srbije i Savezne skupštine SFRJ u više saziva. Bila je član Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije i član Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije.

Početkom 1950-ih godina, ona se solidariše sa pobunom Milovana Đilasa, iako tada već nisu bili u braku. Deleći sudbinu svih kritičara komunističke partije iznutra, Mitra Mitrović je uklonjena sa političke scene u svojoj četrdeset prvoj godini.^[2]

Prvo i poslednje oglašavanje Mitre Mitrović posle decenija ćutanja došlo je krajem 1980-ih godina, posle prvih javnih Đilasovih istupa. Njeni tekstovi svedoče o njihovoj nadi da se, posle sloma rigidnog režima, Jugoslavija okreće demokratiji. Brutalni šovinizam koji se pretočio u krvavu ratnu zbilju, uništio je tu nadu.^[2]

Umrla je aprila 2001. godine u Beogradu.