Mitra Mitrović

MITRA MITROVIĆ

Datum rođenja

6. septembar 1912.

Mesto rođenja

Požega

Kraljevina Srbija

Datum smrti

april 2001. (89 god.)

Mesto smrti

Beograd, Srbija

SR Jugoslavija

Suprug

Milovan Đilas

Profesija

spisateljica, aktivistkinja

Članica KPJ od

1933.

Učešće u ratovima

Narodnooslobodilačka borba

U toku NOB-a

član Agitpropa CK KPJ

Odlikovanja

Mitra Mitrović (Požega, 6. 9. 1912 - Beograd, 4. 4. 2001) je bila spisateljica, učesnica narodnooslobodilačke borbe i prva ministarka u istoriji Srbije.

Mitra je jedna od najpoznatijih srpskih revolucionarki i komunistkinja, čiji rad spada u najznačajniju feminističku baštinu.^[1] U periodu Kraljevine Jugoslavije je bila jedna od osnivačica Omladinske sekcije Ženskog pokreta i urednica emancipatorskog lista Žena danas (1936–1940).

U antifašističkom ratu je bila član redakcije lista Borba, jedna od glavnih organizatorki i vođa AFŽ-a i većnik AVNOJ-a.

Nakon rata, bila je ministarka prosvete u Vladi NR Srbije.

BiografijaUredi

Mitra je rođena 6. septembra 1912. godine u Požegi. Bila je jedno od petoro dece železnickog činovnika i domaćice. Otac je umro od tifusa u Prvom svetskom ratu. Mati se školovala i odškolovala sve petoro dece – četiri kćeri i sina Živana, kasnije poznatog novinara.^[2] Kao nadarena učenica, Mitra je dobila stipendiju koja joj je omogućila studije u Beogradu.^[2]

Studentski pokretUredi

Glavni članak: Revolucionarni studentski pokret na Beogradskom univerzitetu

Milovan Đilas, jedan od studentkih vođa 1930-ih i velika ljubav Mitre Mitrović.

Beogradski univerzitet je u to vreme bio snažno uporište levice čije su ideje jednakosti i slobode ponele mnoge darovite mlade ljude iz svih društvenih slojeva.^[2] Tokom studija na Filozofskom fakultetu, Mitra je pristupila studentskom revolucionarnom pokretu i 1931. godine postala član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Bila je jedna od najaktivnijih studenata-komunista na Beogradskom univerzitetu. Učestvovala je u svim akcijama i demonstracijama koje je tada ilegalna Komunistička partija Jugoslavije organizovala na Univerzitetu.

U članstvo Komunističke partije Jugoslavije primljena je 1933. godine na Filozofskom fakultetu. Izvršavala je razne partijske zadatke, išla je kao kurir u unutrašnjost i prenosila partijski i ilegalni propagandni materijal. U atmosferi kad vlast na svaki pokret kao odgovor ima samo represiju, i Mitra je u toku studija vise puta hapšena.^[2]

Ženski pokretUredi

Diplomirala je 1934. godine na Filozofskom fakultetu, na grupi za srpskohrvatski jezik i književnost^[2], nakon čega se zaposlila u Skupštini grada Beograda. Služila je u to vreme kao veza za članove Centralnog komiteta i instruktore iz inostranstva. Godine 1935. uključila se u Ženski pokret, gde je formirala Omladinsku sekciju Ženskog pokreta i bila njena prva predsednica. Bila je u grupi koja je osnovala list „Žena danas“ i bila član redakcije ovog lista. Ubrzo, njeno ime postaje neodvojivo od širokog antifašistickog pokreta žena izvan Univerziteta i emancipatorskog lista Žena danas.^[2]

Njena velika ljubav sa već poznatim revolucionarom, robijašem i piscem, Milovanom Đilasom, rođena je u tim vremenima.

Godine 1939. poslata je kao instruktor u partijsku organizaciju u fabrici Vlade Ilića i u tom svojstu učestvovala u organizovanju štrajkova u ovoj, a i u drugim fabrikama. U godinama pred Drugi svetski rat bila je član Rejonskog komiteta KPJ na Dorćolu i član Komisije za rad među ženama pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju.

Drugi svetski ratUredi

Glavni članak: Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije

U vreme okupacije Kraljevine Jugoslavije, samo dan po ulasku Nemaca u Čačak, 18. aprila 1941. godine u Virovu, u kući poznatog revolucionara Milojka Ćirjakovića, održan je sastanak istaknutih komunista sa područja Čačka i Užica, kome su prisustvovali Petar Stambolić, Miloš Minić, Mitra Mitrović i mnogi drugi. Na sastanku je razmatrana situacija koja je nastala posle kapitulacije Jugoslovenske vojske. Donet je zaključak da se radi na pripremi naroda za oružanu borbu, pa u tom cilju, treba prikupljati oružje i vojnu opremu i skrivati ih da ne padnu u ruke okupatoru.^[3]

Kolona delegata dolazi na zasedanje AVNOJ-a u Jajcu 1943. U prvom planu pop Vlada Zečević i Mitra Mitrović, većnici iz Srbije.

Mitra je potom radila u Rejonskom komitetu KPJ na Dorćolu. Jula 1941. godine bila je uhapšena i poslata u Banjički logor, odakle je posle mesec dana prebačena u zatvorsku bolnicu u Vidinskoj ulici. Uz pomoć stražara uspela je da pobegne, zajedno sa Verom Vrebalov i Natom Hadžić. Oktobra 1941. godine prebacila se u Mačvanski partizanski odred, a zatim u oslobođeno Užice, gde je radila u Agitpropu i postala član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju i član Glavnog Narodnooslobodilačkog odbora Srbije, u kome je radila na pitanjima prosvete i školstva. Novembra 1941. godine s Glavninom partizanskih snaga povukla se iz Užica u Sandžak, i sve vreme bila na rukovodećim partijskim dužnostima u Narodnooslobodilačkom pokretu.

Nakon pohoda partizana u Bosansku Krajinu i stvaranja oslobođene teritorije poznate kao "Bihaćka republika", 1. oktobra 1942. je obnovljeno izlaženje lista „Borba“ u selu Driniću. Mitra Mitrović je radila kao član redakcije „Borbe“ i učestvovala je u organizovanju Antifašističkog fronta žena. Na Zemaljskoj konferenciji u Bosanskom Petrovcu, decembra 1942. godine izabrana je za člana Centralnog odbora AFŽ Jugoslavije, a na Prvom zasedanju AVNOJ-a u Bihaću izabrana je za člana AVNOJ-a. Kasnije je o Bosanskoj Krajini i tom periodu pisala kao o najsvetlijem periodu Narodnooslobodilačke borbe.^[4]

Sa Trećom divizijom, prošla je bitku na Sutjesci 1943. godine:

„Onda je došao prelaz preko Sutjeske, jedan pa drugi, za nas iz Treće divizije. I mnoge nove smrti. I opet staze izmešanih živih i mrtvih. Domaločas živi koji je pomagao ranjenom, leži sad mrtav u sunčano jutro na Ozrenu, kraj njega još živog. Ranjene su previjali, a zdravi su umirali bez previjanja, u istoj sekundi.^[5]“

(―)

Judita Alargić, Mitra Mitrović i Vera Zogović na Visu, avgusta 1944.

Leta 1944. godine je boravila na otoku Visu, gde se tada nalazio Vrhovni štab NOVJ. Oktobra 1944. godine s partizanskim jedinicama prešla je u Srbiju. Radila je kao član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a od osnivanja Komunističke partije Srbije, maja 1945. godine, član Agitpropa Centralnog komiteta.

Period SFRJUredi

Bila je ministarka prosvete u Prvoj Vladi Narodne Republike Srbije. Kasnije se nalazila na funkcijama - predsednika Saveta za prosvetu i kulturu Vlade NR Srbije i direktora Saveznog zavoda za školstvo. Birana je za narodnog poslanika Narodne skupštine Srbije i Savezne skupštine SFRJ u više saziva. Bila je član Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije i član Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije.

Početkom 1950-ih godina, ona se solidariše sa pobunom Milovana Đilasa, iako tada već nisu bili u braku. Deleći sudbinu svih kritičara komunističke partije iznutra, Mitra Mitrović je uklonjena sa političke scene u svojoj četrdeset prvoj godini.^[2]

Prvo i poslednje oglašavanje Mitre Mitrović posle decenija ćutanja došlo je krajem 1980-ih godina, posle prvih javnih Đilasovih istupa. Njeni tekstovi svedoče o njihovoj nadi da se, posle sloma rigidnog režima, Jugoslavija okreće demokratiji. Brutalni šovinizam koji se pretočio u krvavu ratnu zbilju, uništio je tu nadu.^[2]

Umrla je aprila 2001. godine u Beogradu.