Mirovni planovi prije i tokom rata u Bosni i Hercegovini
Četiri velika međunarodna mirovna plana su nuđena prije i tokom rata u Bosni i Hercegovini od strane diplomata Evropske ekonomske zajednice i Organizacije ujedinjenih nacija, dok je sam sukob riješen Dejtonskim mirovnim sporazumom 1995. godine.
Bilo je takođe muslimanskih, srpskih i hrvatskim prijedloga za reorganizaciju Bosne i Hercegovine.
Istorija uredi
Još za vrijeme postojanja Jugoslavije, Srbi su na prostoru Hrvatske i Bosne i Hercegovine formirali Srpske autonomne oblasti, koje su bile autonomne i kasnije postale nezavisne. Od srpskih autonomnih oblasti u Hrvatskoj će nastati Republika Srpska Krajina, a od oblasti u Bosni i Hercegovine Republika Srpska Bosna i Hercegovina.
Kako su etničke tenzije rasle, jedan od prvih muslimanskih prijedloga je bilo osnivanje tri entiteta unutar Bosne i Hercegovina, a plan su saopštili 25. juna 1991. godine. Plan je predlagao stvaranje muslimanskog, srpskog i hrvatskog entiteta.
Drugi plan je predlagan od strane muslimanske Stranke demokratske akcije i hrvatske Hrvatske demokratske zajednice BiH u avgustu 1992. godine. Planom je zamišljeno uspostavljanje dvanaest kantona koja ne bi imali pravo na autonomiju.
Karington-Kurtiljerov plan uredi
Karington-Kurtiljeov plan, nazvan po autorima Piteru Karingtonu i Hoseu Kurtiljeru, je bio rezultat mirovne konferencije održane u februaru 1992. u pokušaju da se spriječi rat u BiH. Poznat je još i kao Lisabonski sporazum. Plan je predlagao etničku konsolidaciju na svim administrativnim nivoima i davanje većih ovlašćenja lokalnim vlastima na štetu centralne vlasti. Međutim, svi okruzi bi bilo klasifikovani kao muslimanski, srpski i hrvatski, čak i ako ne bi postojala određena etnička većina.
Narodna skupština (RS) Srpske Republike Bosne i Hercegovine je 11. marta 1992. jednoglasno odbacila plan, predlagajuću novi plan po kome bi Srbi imali kontrolu na oko dvije trećine Bosne i Hercegovine, stvarajući time muslimanske i hrvatske enklave bez teritorijalnog jedinstva. Ovaj plan je odbio Kurtiljero, ali je iznjeo prijedlog u kome je stajalo da će tri nacionalne jedinice biti „zasnovane na nacionalni principima, uzimajući u obzir ekonomske, geografske i druge kriterijume“.[1]
Dana 18. marta 1992. godine, sve tri strane su potpisale sporazum, Alija Izetbegović je za Bošnjake, Radovan Karadžić za Srbe i Mate Boban za Hrvate.
Dana 28. marta 1992. godine, nakon sastanka sa američkim ambasadorom u Jugoslaviji Vorenom Cimermanom u Sarajevu, Izetbegović je povukao svoj potpis i iskazao svoje protivljenje bilo kakvoj podjeli Bosne i Hercegovine.
Vens-Ovenov plan uredi
Početkom januara 1993. godine, specijalni izaslanik Generalnog sekretara OUN-a Sajrus Vens i predstavnik Evropske zajednice Dejvid Oven su započeli pregovore o miru sa zaraćenim stranama. Prijedlog, koji će postati poznat kao „Vens-Ovenov mirovni plan“, je dijeli BiH na deset poluautonomnih oblasti i bio je podržan od strane OUN-a. Iako je predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić prihvatio sporazum 30. aprila, Narodna skupština ga je odbila 6. maja[2] i naknadno odluku prenjela na referendum.[3] Glasači su na referendumu većinom od 96% odlučili da ne prihvataju plan,[4] označavajući ga kao „varku“.[2] Dejvid Oven je plan 18. juna proglasio „mrtvim“.
Imajući u vidu tempo kojim su se razvijale prilike u BiH tokom rata, plan je zastario i prije objavljivanja. To je bio posljednji prijedlog koji je trebao sačuvati jedinstvenu BiH; ostali prijedlozi su nudili njenu podjelu.
Sajrus Vens je 1. aprila najavio svoju ostavku na mjesto specijalnog izaslanika Generalnog sekretara OUN-a. Na tom mjestu ga je 1. maja zamjenio norveški ministar spoljašnjih poslova Torvald Stoltenberg.
Vens-Ovenov plan nije imao jasno određene granice deset kantona, jer su se očekivale konačne odluke pregovora između tri etničke grupe.
Oven-Stoltenbergov plan uredi
Krajem jula 1993. godine predstavnici zaraćenih strana u ratu u BiH su ušli u novu rundu pregovora. Specijalni izaslanik Generalnog sekretara OUN-a Torvald Stoltenberg i predstavnik Evropske zajednice Dejvid Oven su predstavili novu kartu podjele BiH na tri etničke mini-države, po kojom bi Srbi imali kontrolu na 52% teritorije BiH, Muslimani oko 30%, a Hrvati ostalih 18%. Muslimani su 29. avgusta odbili ovaj plan.
Plan Kontakt grupe uredi
Između februara i oktobra 1994. godine Kontakt grupa je ostvarila stabilan napredak u sporazumnom rješavanju rata u BiH. Napredak je poznat kao plan Kontakt grupe, a predviđao je državno uređenje po kome bi Srbima pripalo 49% teritorije, što je bilo za trećinu manje od onoga što su kontrolisali.[5] Nad njima je vršen jak pritisak kako bi prihvatili plan, a jedna od načina pritiska je bio i embargo na Drini. Plan je odbijen na referendumu 28. avgusta 1994. godine sa većinom od 96,66%.[6]
Tokom ovog perioda, sukobi između Hrvata i Muslimana su završeni u martu 1994, kada su dvije sukobljene strane potpisale Vašingtonski sporazum.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ↑ Glaurdić, Josip (2011). The Hour of Europe: Western Powers and the Breakup of Yugoslavia. London: Yale University Press. str. 294. ISBN 978-0-300-16629-3.
- ↑ 2,0 2,1 Chronology for Serbs in Bosnia[mrtav link] UNHCR
- ↑ Bosnian Serbs Spurn Un Pact, Set Referendum Chicago Trubune, 6 May 1993
- ↑ Republika Srpska (Bosnien-Herzegowina), 16. Mai 1993 : Vance-Owen-Friedensplan Direct Democracy
- ↑ Bosnian Serbs, in Referendum, Reject Peace Plan New York Times, 30 August 1994
- ↑ Republika Srpska (Bosnien-Herzegowina), 28. August 1994 : Teilungsplan der internationalen Kontaktgruppe Direct Democracy
