Wikipedija

Memnon

(Preusmjereno sa stranice Memnon (mitologija))
Za ostala značenja, vidi Memnon (razvrstavanje).

Memnon (starogrčki: Mέμνων) bio je, u grčkoj mitologiji, kralj Etiopije, sin Titona i Eoje,[1] te bratanac trojanskog kralja Prijama.[2] Eoja je Titonu u Etiopiji rodila dva sina, Memnona i Emationa.[3][4] Titon je potom prešao u Suzu u Aziji, a Memnon je ostao da vlada Etiopljanima.[5]

Boginja Eja podiže Memnonovo telo, slika na atičkoj vazi crvenofiguralnog stila, oko 490–480. pne., iz Kapue, Italija
Memnon na gravuri Bernarda Picarta (1673–1733)

Mitologija uredi

Homer samo usputno spominje Memnona, pa je on u suštini jedan od posthomerskih junaka. Prema tim kasnijim predanjima, Memnon je u trojanskom ratu stigao pred Troju u poslednjoj godini, kao predvodnik Etiopljana (i stoga crne boje kože), kako bi pomogao svom stricu Prijamu.[6][7][8] Titon i Prijam su, naime, bili polubraća, budući da su imali istog oca, Laomedonta, a različite majke.[1] U vezi s njegovim učešćem u trojanskom ratu postojala su različita predanja. Prema nekima, Memnon je prvo otišao u Egipat, zatim u Suzu, a odande u Troju.[9] U Suzi, koju je osnovao njegov otac Titon, Memnon je sagradio kraljevski dvorac, odnosno akropolj, koji je po njemu dobio ime "Memnonij" (Μεμνόνια).[10][5] Prema drugima, Titon je bio upravitelj jedne persijske satrapije i miljenik Teutamnov, a Memnon je postavljen na čelo velike vojske, sastavljene od Etiopljana i građana Suze, koja je poslata u pomoć Prijamu.[11][8] Treće predanje kaže da je Titon poslao svog sina Prijamu jer mu je Prijam poklonio zlatnu lozu.[1] Diktis Krićanin pripoveda da je Memnon predvodio vojsku Etiopljana i Indijaca, koju je preveo od vrhova Kavkaza do Troje.[12]

Smrt uredi

Memnon je u trojanskom ratu pao od Ahilejeve ruke, a glavni elementi mita u vezi s njim tiču se njegovog pogubljenja mladog Antiloha, zatim njegove borbe s Ahilejem i, naposletku, njegove smrti i sudbine njegovog tela, koje je uzela i odnela Eoja.[1] Antiloh, najdraži Ahilejev prijatelj nakon Patroklove smrti, pojurio je u pomoć svom ocu, Nestoru, koji je zapao u nevolju tokom borbe s Parisom; Memnon je napao Antiloha i tom ga je prilikom ubio.[13] Drugi pripovedaju da se Memnon sukobio s Ajantom i, pre no što su mu njegovi Etiopljani mogli priskočiti u pomoć, pao je od ruke Ahileja koji je pojurio pomoći Ajantu,[14] a Antiloha je zapravo ubio Hektor.[15][16] Međutim, većina izvora kaže da je Ahilej osvetio Antilohovu smrt tako što je ubio Memnona, a da ga je o Antilohovoj sudbini obavestila njegova majka, Tetida. Dok su se Antiloh i Memnom borili jedan protiv drugoga, Zevs je vagao sudbinu dvojice junaka i naposletku je Memnonov tas potonuo.[17][18][19][1] Prema Diodoru Sicilijskom, Memnon nije ubijen u borbi pra u prsa, već je pao kao žrtva zasede koju su mu postavili Tesalijci.[11] Eoja je izmolila od Zevsa da njenom sinu podari besmrtnost te je uzela njegovo telo s poprišta bitke; svakog je jutra plakala za njim, i kapi rose koje se ujutru pojavljuju predstavljaju Eojine suze.[20]

Filostrat razlikuje dva Memnona, jednog iz Troje i drugog iz Etiopije, te veruje da je Trojanac, koji je bio vrlo mlad i nije se uopšte isticao do Hektorove smrti, ubio Antiloha; dodaje i da je Ahilej, nakon što je osvetio prijateljevu smrt, spalio Memnonovo oružje na Antilohovoj pogrebnoj lomači.[21] Neki pripovedaju da su etiopski ratnici spalili Memnovo telo i pepeo odneli Titonu.[11] Prema drugima, Memnonov je pepeo predat njegovoj sestri, Himeri, koja je tragala za bratovljevim telom i potom sahranila njegove posmrtne ostatke u Faliohidi (inače nepoznatom mestu), a zatim je i sama nestala.[22][1]

Grob Memnonov pokazivan je na različitim mestima, na primer u Ptolemaidi u Kirenaici, zatim na Helespontu, na jednom brdu u blizini ušća reke Ajsepa, ali i blizu Palta u Siriji, u Etiopiji i na drugim mestima.[23] Oružje je Memnonu bio napravio sam bog Hefest, na molbu Eojinu; a njegov je mačć pokazivan u Asklepijevom hramu u Nikomediji.[24]

Pripovedalo se da svake godine na Memnonov grob kod reke Ajsepa dolaze ptice, nazvane memnonide, da mu iskažu poštovanje.[8] Prema jednima, te su ptice nastale iz Memnonovog pepela još dok je njegovo telo gorelo na lomači; one su tri puta obletele lomaču i svojim kricima zaparale vazduh, a zatim se podelile u dva jata koja su se međusobno sukobila.[25] Drugi kažu da su te ptice nastale od Etiopljana koji su sahranili Memnona, a koje je Eoja pretvorila u memnonide da bi oplakivale smrt njenog sina.[26][27]

Grci su kasnije smatrali da jedan veliki kolos kod egipatske Tebe predstavlja Memnona. "Statuu je prepolovio Kambiz" ― piše Pausanija u 2. veku nove ere ― "i sada deo trupa od glave do struka leži oboren, a ostatak sedi i svakog jutra pri rađanju sunca zajeca; taj bi se zvuk najbolje mogao uporediti sa zvukom napukle strune na kitari ili liri".[28] Ti su zvuci tumačeni kao Memnonov pozdrav majci Eoji.[29] Naučnici su kasnije izneli nekoliko zanimljivih teza u vezi s ovim navodnim Memnonovim kipom, uključujući i tu da je kip služio u astronomske svrhe i da je bio povezan s mističnim obožavanjem Sunca i svetlosti; no danas nema sumnje da se jednostavno radilo o kipu egipatskog faraona Amenofisa III.[1]

Umetnost i književnost uredi

Grčki umetnici često su prikazivali borbu između Ahileja i Memnona, pa se ta scena, na primer, nalazila na Kipselovom kovčegu,[30] na Apolonovom prestolu u Amikli,[31] kao deo jedne velike skulpturne grupe u Olimpiji, koju je izradio Likije i koju su tamo posvetili stanovnici Apolonije,[32] kao i na slici u riznici Kniđana u Delfima, koju je naslikao Polignot.[33] Na nekoliko crvenofiguralnih i crnofiguralnih vaza prikazane su scene Ahilejeve i Memnonove borbe te boginja Eoja sa mrtvim telom svoga sina u rukama, od kojih je najpoznatija Durisova vaza iz 5. veka pne., na kojoj su predstavljeni Memnon i Eoja.[2]

U grčkoj književnosti Memnonovu je sudbinu obradio Eshil u dve tragedije, Memnon i Psihostazije, koje se nisu sačuvale, a spominje se i jedna Sofoklova tragedija.[2] Memnon je i glavni lik Etiopide, epa koji se pripisivalo Arktinu Milećaninu i koji je činio deo trojanskog ciklusa u okviru tzv. kikličkih epopeja.[34]

Reference uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Schmitz 1867, s.v. Memnon (1)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Srejović & Cermanović-Kuzmanović 1989, s.v. Memnon
  3. ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, III, 12, 4.
  4. ↑ Hesiod, Teogonija, 984–985.
  5. ↑ 5,0 5,1 Strabon, Geografija, XV, 3, 2.
  6. ↑ Ovidije, Ljubavi, I, 8, 4.
  7. ↑ Ovidije, Pisma s Crnog mora, III, 3, 96.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Pausanija, Opis Helade, X, 31, 2.
  9. ↑ Pausanija, Opis Helade, I, 42, 3.
  10. ↑ Herodot, Istorija, V, 53, 1; VII, 151, 1.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Diodor Sicilijski, Istorijska biblioteka, II, 22, 2.
  12. ↑ Diktis Krićanin, Trojanski rat, IV, 4.
  13. ↑ Pindar, Pitijske ode, VI, 30 sqq.
  14. ↑ Diktis Krićanin, Trojanski rat, IV, 6.
  15. ↑ Ovidije, Heroide, I, 15.
  16. ↑ Higin, Fabulae, 113.
  17. ↑ Pindar, Olimpijske ode, II, 148.
  18. ↑ Pindar, Nemejske ode, III, 110.
  19. ↑ Kvint Smirnjanin, Pad Troje, II, 224 sqq.
  20. ↑ Ovidije, Metamorfoze, XIII, 622.
  21. ↑ Filostrat, O herojima, 26,16–19 Arhivirano 2014-07-17 na Wayback Machine-u.
  22. ↑ Diktis Krićanin, Trojanski rat, VI, 10.
  23. ↑ Strabon, Geografija, XIII, 1, 11; XV, 3, 2.
  24. ↑ Pausanija, Opis Helade, III, 3, 6.
  25. ↑ Ovidije, Metamorfoze, XIII, 576 sqq.
  26. ↑ Kvint Smirnjanin, Pad Troje, II, 642 sqq.
  27. ↑ Plinije Stariji, Prirodoslovna pitanja, X, 37.
  28. ↑ Pausanija, Opis Helade, I, 42, 3.
  29. ↑ Filostrat sa Lemnosa, Slike, I, 7, 3.
  30. ↑ Pausanija, Opis Helade, V, 19, 1.
  31. ↑ Pausanija, Opis Helade, III, 18, 7.
  32. ↑ Pausanija, Opis Helade, V, 22, 2.
  33. ↑ Pausanija, Opis Helade, X, 31, 2.
  34. ↑ Đurić 1991, str. 116

Literatura uredi

  • Đurić, Miloš N. (1991). Istorija helenske književnosti. Beograd. 
  • Schmitz, Leonhard (1867). „Memnon (1)”. u: Smith, William. Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1. Boston. str. 21. 
  • Srejović, Dragoslav; Cermanović-Kuzmanović, Aleksandrina (1989). Rečnik grčke i rimske mitologije. Beograd: Srpska književna zadruga. 

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Memnon&oldid=41223964