Mazovija
Mazovija (lat. Mazovia; polj. Mazowsze – Mazovše) je ime za jednu od historijskih i geografskih regija Poljske, koja se nalazi u centru zemlje i prostire najvećim dijelom po današnjem Mazovjeckom vojvodstvu[1] i manjim dijelom po Lodzkom vojvodstvu na zapadu i Podlaskom vojvodstvu na istoku.
| Mazovija Mazowsze | |
|---|---|
 | |
| Država |  Poljska
|
| Vojvodstvo | Mazovjecko Podlasko Lodzko |
Karakteristike i historija uredi
Mazovija je ravničarski kraj u srednjem porječju Visle i donjem Zapadnog Buga.[1] Za ranog srednjeg vijeka kraj u srednjem slivu Visle bio je dom plemena Mazovljana (Mazovšana) sa jezgrom oko Płocka.[2]
Ispočetka se ime Mazovija odnosilo na kraj oko Płocka i Ciechanówa, a kasnije i na zemlje oko Sochaczewa, Grójeca i Czerska.[1] Mazovija je postala dio Kraljevine Poljske početkom 11. vijeka.[1]
Kad je Boleslav III Krivousti 1138. (vladao 1102.-38.) podijelio svojim Testamentom teritorij Kraljevine Poljske, svojim sinovima nastalo je Mazovjecko vojvodstvo. Ono je postalo jedno od glavnih vojvodstava unutar raspadajućeg Poljskog kraljevstva.[1] Od sredine 13. vijeka se Mazovjecko vojvodstvo se daljnjim podjelama raspalo na niz manjih vojvodstava.[1]
Još od 12. pa sve 14. vijeka Mazovija je bila ugrožena najezdama Prusa, Jatvjaga i Litvanaca, pa je sve više siromašila. Zbog tog su brojni seljaci pa čak i članovi šljahte počevši od kraja 14. vijeka napuštali domove i kolonizirali susjedne zemlje pruske Mazuriju i Podlasiju i osnivali naselja po Litvaniji, Belorusiji i Ukrajini.[2]
Početkom 14. vijeka mazovske vojvode nisu priznavale vlast Poljskih kraljeva, ali kako bi koji mazovski pjastovski vojvoda umro bez nasljednika, njegovo vojvodstvo postajalo je dio Kraljevine Poljske. Kraj oko Gostynina 1462, oko Rawe 1476. oko Sochaczewa 1495 i konačno oko Płocka 1526. Formalno 1529. kad je umro i posljednji mazovski vojvoda Janusz III[2], nasljednik Zemovíta I (praunuka Boleslava III), koji je vladao Mazovjeckim vojvodstvom od 1248. do 1262.[1]
Od centralne i istočne Mazovije stvoreno novo Mazovjecko vojvodstvo sa prijestolnicom u Varšavi. Sve do 1540. Mazovija je imala vlastiti sejm (iz kog je kasnije nastao Poljsko-litvanski sejm).[2]
Poljsko-Litvanska Unija bila je prekretnica za Mazoviju jer se našla u centru te Unije, Varšava je postala sjedište Poljsko-litvanskog sejma[2], a od 1611. i prijestolnica.[1]
Geografske i političke prilike (razjedinjenost njenih vojvoda) pridonijeli su nastanku društvene i ekonomske specifičnosti Mazovije. Najveći dio bio je ruralan kraj podjeljen na sitne feude u vlasništvu šljahte, koja je razvila specifičan model napolice koji je seljacima kmetovima pružao više slobode.[2] Pripadnici šljahte činili su oko 25 % stanovništva u 16. vijeku.[1]
Većih urbanih centara (izuzev Varšave, Płock i Łomże) bilo je malo, a i oni su iznikli zahvaljujući ruralnoj okolici na trgovini žitom, drvom i krznom.[2]
Ekonomska kriza koja je pogodila Mazoviju tokom 17. i 18. vijeka (slom poljoprivrede i trgovine) produbila je štetu uzrokovanu Švedsko-poljskim ratovima.[2] Nakon Druge (1793.) i Treća Podjele Poljske (1795.) najveći dio Mazovije pripao je Kraljevini Pruskoj a manji Austrijskoj Monarhiji.[2]
Od 1807. - 1809. Mazovija je postala dio kratkotrajnog napoleonskog Varšavskog vojvodstva, a od 1815. je dio proruske Kongresne Poljske. U to vrijeme je administrativnom reformom iz 1866. podjeljena na gubernije sa sjedištima u Varšavi, Płocku i Łomżi.[2]
Nakon Prvog svjetskog rata od 1918. Mazovija je dio ponovno rođene Poljske, ali joj je teritorij administrativno podijeljen između Varšavskog, Białistočnog i Lublinskog vojvodstva.[3]
Od 1945. za Narodne Republike Poljske, Mazovija je bila administrativno podjeljena na Varšavsko i Bjalistočno vojvodstvo, a od 1975. do 1998. na nekoliko manjih.[1]
Izvori uredi
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 „Mazovia region, Poland” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 3.08.2021.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 „Mazowsze” (poljski). Encyklopedia PWN. Pristupljeno 3.08. 2021.
- ↑ „Mazovija” (hrvatski). Enciklopedija LZMK. Pristupljeno 3.08. 2021.
