Makarije Egipatski

Makarije Egipatski (oko 300–oko 390), poznat i kao Makarije Veliki, bio je vizantijski monah, asketa i pisac, koji je, kao jedan od "otaca pustinje", uticao na širenje monaškog ideala u Egiptu kao i na njegov dalji razvoj u okviru hrišćanstva. Pisana tradicija mističke teologije koja je sačuvana pod njegovim imenom smatra se klasičnom za vizantijski misticizam.

Ikona sv. Makarija Egipatskog

Kada je imao oko 30 godina Makarije se povukao u Sketsku pustinju, gde je tokom narednih 60 godina živeo kao pustinjak. Stekao je brojne sledbenike koji su ga, zbog njegovih neobičnih misli i oštrumlja, nazivali "starim mladićem".

Posvećen je za sveštenika oko 340. godine, nakon što se pročuo po svojim čudesnim moćima predskazivanja i izlečenja. Kao sveštenik koji je predvodio monaško bogoslužje, Makarije je takođe postao poznat i po svojim elokventnim duhovnim propovedima i učenjima. Savremeni komentatori pominju njegov neumorni asketizam i kontemplativno iskustvo, koje se može porediti samo sa patrijarhom istočnog monaštva, sv. Antonijem Velikim.

Oko 374. godine episkop Lucije Aleksandrijski prognao je Makarija na jedno ostrvo u Nilu zbog njegovog oštrog protivljenja arijanstvu, jeretičkoj doktrini koja je smatrala da Hrist suštinski predstavlja kombinaciju ljudske i duhovne prirode, da je, prema tome, svojevrsni polubog. Vratio se iz progonstva i do smrti ostao u pustinji.

Jedino književno delo koje se pripisuje Makariju jeste jedno pismo, Prijateljima boga, upućeno mladim monasima. Njegova duhovna doktrina ne predstavlja izgrađenu spekulativnu misao kakvu je u 3. veku postavio teolog Origen iz Aleksandrije, već – kao i u slučaju doktrine Antonija Velikog – ona predstavlja jedno učenje koje je izvedeno iz primitivne monaške prakse. Suština njegove duhovne teologije jeste doktrina, u koju su prodrli i neki neoplatonski elementi, mističkog razvitka duše koja je stvorena na sliku božju. Putem fizičkih i umnih napora, telesnom disciplinom i meditacijom, duh može služiti bogu i pronaći mir pomoću jednog unutrašnjeg iskustva božanskog prisustva u obliku vizije svetlosti.

U kasnijim rukopisima nalaze se i druga dela koja su se pogrešno pripisivala Makariju, pa je ceo taj korpus poznat pod imenom Pseudo-Makarije. Najpoznatija od ovih spisa jeste jedna zbirka od pedeset Duhovnih homilija, koje je možda u široj formi zabeležio neki Makarijev prijatelj monah. I u ovim delima osnovna je koncepcija, čija suština leži u jednoj monističkoj antropologiji, koja ljudsko biće posmatra kao celinu tela i duha, celinu koja kao takva i stupa u kontakt s bogom, prožima se njime i "upodobljava" božanskom biću. Askeza je ovde shvaćena kao put očišćenja i oboženja čitavog ljudskog psihofizičkog bića, učešćem u misteriji Hrista i u sakramentalnom životu crkve. Presudnu ulogu u oboženju ima dejstvo božanske "blagodati", koja se doživljava u "srcu". Stoga i evagrijanska "umna" ili "čista molitva" postaje u Duhovnim homilijama molitva srca, i to upućena ne apstraktnom božanskom duhu nego ličnosti Isusa Hrista.

Ova literatura privukla je neke luteranske pisce, kao što su Johann Arndt (16. vek) i Arnold Gottfried (18. vek). John Wesley, osnivač Metodističke crkve (18. vek) objavio je englesku verziju 22 Duhovne homilije, koje su uticale na himne koje je napisao.

Eksterni linkovi

Makarije Egipatski na Wikimedijinoj ostavi

• Spiritual Homilies 1-5, 6-11, 12-22
• The Monastery of Saint Macarius the Great Arhivirano 2011-07-09 na Wayback Machine-u
• Macarius the Great Select Resources, Bilingual Anthology
• Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, 1914: "Macarius the Egyptian"