Lazarev kanjon
Spomenik prirode Lazarev kanjon nalazi se u blizini sela Zlot i Podgorac, opštine Bor i Boljevac, istočna Srbija. Pripada masivu Kučajskih planina.[2]
| Spomenik prirode Lazarev Kanjon | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
 | |
| Najbliži grad | Bor  Srbija |
| Površina | 17,55 km² (7 mi² ) |
| Osnivanje | 1949. god prirodni spomenik Lazareva pećina; 1959. rezervat Malinik; 2000. Spomenik prirode (Uredba o zaštiti spomenika prirode Lazarev kanjon (Sl. glasnik RS br. 16/2000)[1] |
| Upravitelj | Javno preduzeće za gazdovanje šumama Srbija šume - Šumsko gazdinstvo Timočke šume Boljevac, Šumska uprava Bor |
Kanjoni uredi
Predstavlja jedinstven i rijedak fenomen fluvijalne erozije i drugih geomorfoloških procesa. Lazarev kanjon je jedinstven splet krečnjačkih kanjonskih dolina koji su stvorile 4 reke:
- Lazareva (Zlotska) reka stvorila je ispod Malinika kanjon dužine 4,5km, dubok do 350 m. sa leve i preko 500 m. sa desne strane, i najmanje širine 4 metra..
- Mikulja ponire na visini 750 m. i korito joj je nakon toga suvo u dužini 1,5 km. Opet se kratko pojavljuje na 710 m. Konačno ponire na 677 m, nakon čega je njeno korito stalno suvo do dodira sa kanjonom Lazareve reke. Po lepoti i prirodnim retkostimа kаnjon Mikuljske reke, iаko nešto plići, nezaostaje od Lаzаrevog kаnjonа. Kao prirodnа аtrаkcijа ovog dijela spomenika je izolovаnа stenа „Kulа“, visokа 150 m. Nalazi se na mestu gde se spajaju kanjon Mikuljske reke i kanjon Demižloka, na koje se nastavlja kanjon Lazareve ili Zlotske reke.
- Demižlok ponire na 637 m, nakon čega je njeno korito stalno suvo. U kanjonu ove reke su 24 pećine.[3]
- Vejska reka.
Predstavlja jedan od najneprohodnijih kanjona u Srbiji. Obiluje brojnim i veoma značajnim speleološkim objektima.[4]
Pećine uredi
U području se nalazi više od 70 pećina i jama. Lazarevu pećinu se nalazi u završnom, najnizvodnijem dijelu kanjona i 6,7 m. iznad nivoa Lazareve reke. To je najduža pećina u Srbiji sa istraženih 16 km. kanala. Okosnicu čini Glavni kanal širine 7-15 m. a visine dostižu i 18 m. Sa desne strane ulazne dvorane je jezero, dužine pristupnog dela 17,5, dubine 3m. dok je nivo vode 5,8 m, niži od ulazne kote pećine. U glavnom kanalu se izdvajaju tri morfološke cjeline:
- Prestona dvorana sa katedralnim blokovima,
- Koncertna dvorana i
- Dvorana slepih miševa
Lazareva pećina je značajan arheološki lokalitet. Otkrivena su tri kulturna horizonta. Najstarije naselje pripada bakarnom dobu (pre oko 5.000 godina), drugi horizont bronzanom dobu i treći horizont je najmlađe naselje koje pripada razdoblju IV do V veka pre nove ere.
Pećina Vernjikica se nalazi na levoj strani kanjona i preko 150 m iznad dna kanjona. Po načinu postanka je ponorska, a po hidrografskim osobinama - suva pećinama.
Ostale pećine: Hajdučica, Ljubinkova pećina, Vodena, Gornji ponor Mikulja, Glavni ponor Mikulja, Ponor Demižlaka, Ponorska pećina, Negranova pećina, Žurkićeva pećina, Jama Gaura Franđefund.
Flora i fauna uredi
Broj evidentiranih vrsta i podvrsta je 730, svrstanih u 345 rodova i 71 familiju, što je 20% od ukupnog broja u Srbiji. Najznačajniju grupu kanjona predstavljaju lokalno zapadno mezijski endemiti Edraianthus serbicres i Hieracium marmoreum, koji su na prostoru istočne Srbije izuzetno retki, kao i nešto češće i rasprostrane zapadnomezijske vrste, Dianthus petreus subsp. noeanus i Erysimum commatum.
Lazarev kanjon“ je jedno od rijetkih staništa krimskog bora (Pinus nigra ssp. Pallassiana), u njemu živi divokoza i mnoge druge autohtone vrste životinja. Područje je pod imenom "Zlotska klisura" uvršteno u Listu značajnih ornitoloških područja Evrope. Floru Lazarevog kanjona odlikuje izuzetno bogatstvo i raznovrsnost, kao i endemičnost. Na ovom području raste preko 80 drvenastih vrsta i oko 20% flore Srbije.
Predeo je bogat i životinjskim svetom:
- Beskičmenjaci – pronađeno je preko 50 vrsta iz 32 roda faune osolike muve, endemična vrsta račića i stonoga, pauci, pseudoškorpija, beskrilini insekti iz roda Onychirius (novi za nauku).
- Gmizavci – zelembać, gušter, slepić, belouška, smuk, poskok, bakarna zmija, šumska kornjača.
- Vodozemci – žuti mukač, zelena krastača, žaba gatalinka, šareni daždevnjak.
- Ptice – suri orao, sivi soko, planinski detlić, lasta, daurska lasta, šumska ševa, vetruška, rusi svračak, crvenoglavi svračak, vodeni los, drozd imelaš, mala muharica, belovrata muharica, gugutka, golub dupljar, buljina, šumska sova, vodomar, detlić, strnadica i druge.
- Sisari – slepi miševi (kolonije u pećinama: mali i veliki potkovičar, Blazijev potkovičar, podvodni ljiljak, dugonogi ljiljak), krtica, puh (običan i šumski), vidra, vuk, ris, kuna zlatica, jazavac, lisica, zec, šakal, divlja mačka, divlja svinja, srna, jelen, divokoza i druge.[5]
Područje je pod imenom "Zlotska klisura" uvršteno u Listu značajnih ornitoloških područja Evrope.
Zaštićeno područje uredi
Vlada Republike Srbije donijela je Uredbu o zaštiti spomenika prirode Lazarev kanjon (Sl. glasnik RS br. 16/2000) i svrstala ga u I kategoriju zaštite kao dobro od izuzrtnog značaja i površine od 1.755 ha. Dio zaštićenog područja od 60% je u državnom vlasništvu, a ostali dio u privatnom.[4]
Reference uredi
- ↑ „Spomenik prirode Lazarev Kanjon”. Srbijašume - srbijasume.rs. Pristupljeno 9. 12. 2021.
- ↑ „Spomenik prirode Lazarev Kanjon”. Parks Dinarides - parksdinarides.org. Arhivirano iz originala na datum 2022-01-12. Pristupljeno 9. 12. 2021.
- ↑ Lazarev kanjon - srbijauslici.blogspot.com - 12.1.2022
- ↑ 4,0 4,1 „Spomenik prirode Lazarev Kanjon - Plan upravljanja za šeriod 2021-2030 go.”. Srbijašume - srbijasume.rs. Pristupljeno 9. 12. 2021.
- ↑ „Spomenik prirode Lazarev kanjon - vdcci.bg - 12.1.2022”. Arhivirano iz originala na datum 2022-01-13. Pristupljeno 2022-01-13.
