Lavovski pogromi
Lavovski pogromi 1941. godine (polj. Pogromy lwowskie), ponekad jednostavno Lavovski pogrom, je naziv za seriju masovnih ubistava jevrejskog stanovništva u Lavovu, do kojih je došlo u prvih mjesec dana njemačke vlasti uspostavljene nakon invazije na SSSR, a koje su rezultirale sa smrću preko 6000 ljudi.
| Lavovski pogromi | |
|---|---|
.jpg) Ženu (za koju se pretpostavlja da je Jevrejka) na ulici Medova u Lavovu progone muškarci i dječaci naoružani toljagama, 1941. | |
| Lokacija | Lavov, okupirana Poljska (Disrikt Galicija) |
| Koordinate | 49°30′36″N 24°00′36″E / 49.510°N 24.010°E |
| Datum | 6. 1941 - 7. 1941 |
| Meta | Jevreji |
| Vrsta napada | pogrom |
| Mrtvih | preko 6.000 |
| Počinitelji | ukrajinski nacionalisti, njemačke Einsatzgruppen, lokalno ukrajinsko stanovništvo |
| Motiv | antisemitizam (u manjoj mjeri antikomunizam) odmazda za NKVD-ove masakre zarobljenika |
Njemačke snage su Lavov zauzele 30. juna; dva dana ranije su sovjetske vlasti, suočene sa neočekivanom brzinom njemačkog napredovanja, izvršile maskar političkih zatvorenika u kome je ubijeno nekoliko hiljada ljudi, uglavnom Ukrajinaca (i, u manjoj mjeri, Poljaka). Odmah po ulasku su njemačke snage, u čijem sastavu se nalazio bataljon Nachtigall sastavljen od pro-njemačkih ukrajinskih nacionalista. Odmah po dolasku, preko letaka je lokalnom ukrajinskom stanovništvu dijeljen proglas kojim ih se poziva na likvidacije predstavnika sovjetskog režima i njihovih simpatizera. Jevreji, koji su u predratnom periodu činili značajn udio stanovništva, a čiji je broj dodatno povećan uslijed bijega iz njemačke okupacijske zone u prethodne dvije godine, su odmah postali metom lokalnog ukrajinskog stanovništva motivirano dijelom tradicionalnim antisemitizmom, ali i široko uvriježenim mišljenjem da su bili podržavali omraženu sovjetsku vlast. Ubistva su izvođena na različite načine, pri čemu su žrtve često bile prethodno ponižavane i fizičke zlostavljane na ulici, a žene prisiljavanje da skidaju odjeću. U njima su osim lokalnih civila sudjelovali i pripadnici novouspostavljene Ukrajinske narodne milicije. Prvi val pogroma je završio oko 2. jula. On je velikim dijelom bio dokumentiran od strane njemačkih vlasti, koji su čak i najekstremnije i nakrvavije izraze bijesa Ukrajinaca prema Jevrejima nastojali iskoristiti u propagandne svrhe, odnosno svoj pohod protiv Sovjeta međunarodnoj javnosti opravdati kao "oslobodilački rat" protiv "judeoboljševizma".
Nedugo nakon prvog pogroma je Einsastzgrupe C, specijalna SS jedinica pri Grupi armija Jug pod komadom Otta Rascha izvela masovno hapšenje oko 3000 ljudi, uglavnom Jevreja sa popisa koje su dostavili pripadnici Organizacije ukrajinskih nacionalista; nakon što su držani na gradskom stadionu, odvedeni su na lokaciju izvan grada koja će kasnije postati poznata kao Koncentracioni logor Janovska gdje je određen broj njih strijeljan.
Novi val nasilja na Jevrejima je bio višednevni pogrom poznat kao "Akcija Petljura" ili "Petljurini dani" koga su, uz njemačku podršku, izveli lokalni ukrajinski nacionalisti kao svojevrsnu odmazdu za ubistvo ukrajinskog nacionalističkog vođe Simona Petljure jevrejskog aktivista Schloma Schwarzbarda u Parizu 1926. godine. U pogromu, kome se uz lokalne Ukrajince pridružilo i stanovništvo okolnih sela naoružano sjekirama, vilama i drugim poljoprivrednim alatima, ubijeno je nekoliko hiljada ljudi.
Preživjelo jevrejsko stanovništvo je u novembru 1941. smješteno u Lavovski geto, gdje je na njegovom vhruncu živjelo 120.000 ljudi; većina će biti deportirana i likvidirana u logoru Belzec. Kada su sovjetske snage 21. jula 1944. ponovno zauzele Lavov, u njemu su zatekle samo 823 Jevreja.
Lavovski pogromi su kasnijih decenija postali predmetom određenih historijskih kontroverzi, prije svega zbog nastojanja vlasti u suvremenoj Ukrajini da se odgovornost za masovno krvoproliće skrene sa OUN, čiji se pripadnici danas smatraju nacionalnim herojima.