Lavoslav Kadelburg
Lavoslav Kadelburg (Vinkovci, 26. 8. 1910 – Beograd, 12. 12. 1994), istaknuti jugoslavenski pravnik, sudac Vrhovnog suda NR Srbije, publicista, zadnji predsjednik Saveza jevrejskih opština Jugoslavije (SJOJ) i član Saveza komunista Jugoslavije.
| Lavoslav Kadelburg | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 26. 8. 1910. Vinkovci, Austro-Ugarska |
| Smrt | 12. 12. 1994. (dob: 84) Beograd, SR Jugoslavija |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Etnicitet | Židov |
| Državljanstvo | SR Jugoslavija |
| Alma mater | Pravni fakultet Sveučilišta u Zagrebu |
| Zanimanje | pravnik, sudac |
| Poznat/a po | predsjednik SJOJ-a (1964-1991) |
| Mandat | predsjednik SJOJ-a |
| Prethodnik | Albert Vajs |
| Nasljednik | raspadom SFRJ SJOJ prestao postojati |
| Politička partija | SKJ |
| Suprug/a | Magda (Balog) Kadelburg Sofija (Matejić) Kadelburg |
| Djeca | Smiljana Kadelburg Zoran Kadelburg |
| Roditelji | Tobijas Kadelburg Jolan (Ernst) Kadelburg |
| Rodbina | Aleksandar Kadelburg (brat) Stjepan Kadelburg (brat) Livija Kadelburg (sestra) |
Biografija uredi
Podrijetlo i školovanje uredi
Dr. Lavoslav Kadelburg je rođen 26. 8. 1910 u Vinkovcima u židovskoj obitelji Tobijasa (Tobija) i Jolan Kadelburg. Tobijas Kadelburg je bio trgovac i trgovački putnik koji se sa svojom suprugom doselio u Vinkovce 1908 godine. Živjeli su u Aleksandrovoj ulici na kućnom broju 25, a zatim su se preselili u kuću na broju 45. Porodica Kadelburg se pridržavala židovskih vjerskih propisa, te su pripremali košer hranu. Dr. Lavoslav Kadelburg je odrastao uz braću Aleksandra (Šandor) i Stjepana, te sestru Liviju. Pučku školu je pohađao u Vinkovcima, kao i gimnaziju koju je završio 1929 godine. Nakon gimnazije dr. Kadelburg je otišao na studij prava u Zagreb gdje je 1935 diplomirao i doktorirao pravne znanosti na Pravnom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, te je uz to još odslušao četiri semestra na Filozofskom fakultetu.[1][2][3]
Drugi svjetski rat uredi
Nakon fakulteta dobio je prvo zaposlenje u Vršcu gdje je radio do početka Drugog svjetskog rata. Negdje u to vrijeme oženio je svoju prvu suprugu Magdu Balog. Pred početak Drugog svjetskog rata, 1939 godine, bio je mobiliziran u vojsku Kraljevine Jugoslavije kao rezervni kapetan. Po okupaciji Kraljevine Jugoslavije u aprilu 1941, dr. Kadelburg je bio zarobljen od strane Wehrmachta i odveden u logor za časnike u Osnabrücku u Nacističkoj Njemačkoj. U jesen 1941 uključio se u rad Udruženja pravnika kao jedne od legalnih organizacija nastalih na osnovu prava definisanih u Ženevskoj konvenciji. Ostao je aktivan u tom udruženju do 1943 godine, kada je udruženje zabranjeno. Od 1943 do oslobođenja bio je član Akcionog komiteta zarobljenika i Antifašističkog vijeća jugoslavenskih ratnih zarobljenika. U njemačkim logorima, pretežno onome u Osnabrücku, proveo je 1396 dana tj. do 5. 5. 1945 godine kada je logor oslobodila Crvena armija. Tokom Holokausta dr. Kadelburg je u Koncentracijskom logoru Jasenovac izgubio sestru Liviju, roditelji su mu stradali u Koncentracijskom logoru Stara Gradiška, a supruga Magda u Koncentracijskom logoru Sajmište, u proljeće 1942 godine.[1][2][3][4]
Život i karijera nakon rata uredi
Poslije rata dr. Kadelburg se vratio u Vršac, gdje se krajem 1945 oženio Sofijom Matejić sa kojom je dobio kćerku Smiljanu i sina Zorana. Po povratku iz zarobljeništva napustio je poziv advokata, da bi poslije kraćeg rada na mjestu sekretara Sreskog narodnog odbora u Vršcu bio izabran za suca Okružnog suda u Pančevu, a godinu dana kasnije i postavljen za pomoćnika javnog tužioca SAP Vojvodine. Nepunih godinu dana kasnije dr. Kadelburg je postao pomoćnik javnog tužioca NR Srbije. Tri godine proveo je na mjestu pomoćnika ministra za uvoz i izvoz NR Srbije. Za suca Vrhovnog suda NR Srbije bio je izabran 1951 godine. Od 1957 bio je pomoćnik sekretara za opštu upravu Saveznog izvršnog vijeća. Poslije osnivanja Zavoda za javnu Upravu u Beogradu, 1959 bio je postavljen za direktora zavoda. Profesionalni radni vijek završio je na mjestu pomoćnika direktora Saveznog zavoda za socijalno osiguranje (1964 - 1966). Od 1950, i više godina poslije penzionisanja, učestvovao je u radu Savezne državne arbitraže kao arbitar jugoslavenske strane u sporovima sa inozemnim partnerima.[1][2][3]
Paralelno sa redovnim zaposlenjem, bio je član Uprave gradskog udruženja pravnika od 1949 do 1960, Zakonodavno-pravne komisije Skupštine SR Srbije od 1962 do 1969, Savjeta Saveznog zavoda za javnu upravu od 1961 do 1965, Saveznog višeg disciplinskog suda od 1963 do 1965, Savjeta Saveznog zavoda za statistiku od 1963 do 1965 i Upravnog odbora Jugoslavenskog udruženja za upravne nauke i praksu od 1961 do 1965. 1969 godine dr. Kadelburg je bio porotnik Vrhovnog privrednog suda SFR Jugoslavije i potpredsjednik Savezne komisije za stipendije tehničke pomoći od 1961 do 1965 godine.[1][2][3]
Za zalaganje i uspjehe u radu dr. Kadelburg je dva puta bio proglašen udarnikom FNR Jugoslavije (1946, 1947), 1950 je bio odlikovan je Ordenom rada II reda, te 1963 Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vijencem.[2]
Aktivnosti u židovskoj zajednici Jugoslavije uredi
Dr. Kadelburg je od rane mladosti bio aktivan u židovskim organizacijama diljem Jugoslavije. Tokom školovanja uključio se u aktivnosti Židovskog omladinskog pokreta Herut, za čijeg je predsjednika bio izabran 1925, a na toj funkciji je ostao do mature 1929 godine. Za člana Radnog odbora Saveza židovskih omladinskih udruženja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, u Zagrebu, izabran je 1928/29 godine. Od 1932 do 1934 bio je predsjednik Židovskog akademskog potpornog društva i Menze, u kojoj se polemiziralo o različitim pitanjima vezanim za židovstvo, cionizam i savremeno društvo. Tokom 1931 i 1932 godine bio je član Upravnog odbora Židovskog akademskog udruženja Judeja, a za člana Radnog odbora Saveza židovskih omladinskih udruženja ponovo je izabran u Zagrebu 1930 i 1931 godine. Bio je član cionističke organizacije u Vršcu, a od 1936 do 1939 godine i njen predsjednik. Po povratku u Jugoslaviju 1945 godine, aktivno se uključio u rad židovske zajednice SFR Jugoslavije. Izabran je za člana Autonomnog odbora za pomoć, koji je bio zadužen za pružanje pomoći židovskim povratnicima iz emigracije i zarobljeništva. Pokrenuo je inicijativu za otvaranje staračkih, studentskih domova i domova za djecu bez roditeljskog staranja. Izabran je i za predsjednika Autonomnog odbora za pomoć, na kom je mjestu ostao do ukidanja tog tijela 1952 godine. U maju 1946 dr. Kadelburg je bio izabran za člana Izvršnog odbora SJOJ-a. Za mandata Alberta Vajsa na mjestu predsjednika SJOJ-a, vršio je funkciju potpredsjednika. Kada je umro Vajs, 1964 godine, dr. Kadelburg je postao vršilac dužnosti, a potom i predsjednik SJOJ-a 20. 4. 1965 godine. Već na prvoj sjednici Autonomnog odbora za pomoć inzistirao je na uspostavljanju veza sa svjetskim židovskim organizacijama. Sa Vajsom je učestvovao u radu II plenuma Svjetskog židovskog kongresa (jun 1948) u švicarskom Montreuxu. Na Konferenciji za kulturna i vaspitna pitanja u Parizu u novembru 1950 godine, sreo se sa predstavnicima američkog židovskog dobrotvornog društva JOINT, a zatim je u Londonu ostvario kontakte sa učesnicima sastanka Svjetskog židovskog kongresa.[1][2][3]
U periodu Hladnog rata i nemogućnosti kontakata između židovskih organizacija sa Istoka i Zapada, SJOJ je pod rukovodstvom dr. Kadelburga odigrao ključnu ulogu u uspostavljanju tih kontakata organiziranjem više skupova u Beogradu kojima su prisustvovali predstavnici dotičnih židovskih organizacija. Također je više puta posjetio istočnoeuropske zemlje i direktno doprinio razvoju židovskih organizacija u njima. U vrijeme prekida diplomatskih odnosa SFR Jugoslavije sa Izraelom zbog Šestodnevnog rata, dr. Kadelburg je unatoč političkim pritiscima odbio da kao predsjednik SJOJ-a izda saopštenje u kome se osuđuje zvanična politika Izraela. Dr. Kadelburg je u oktobru 1975 prisustvovao pregovorima predsjednika Josipa Broza Tita i dr. Nahuma Goldmanna u Bugojnu.[1][2][3]
Dr. Kadelburg je tokom života bio biran u vodeća tijela svjetskih židovskih organizacija. Bio je član Svjetske i Europske egzekutive Svjetskog židovskog kongresa od 1964 do 1969, potpredsjednik Svjetskog židovskog kongresa, član i potpredsjednik Uprave europskog savjeta za židovske općinske službe, član statutarne komisije Svjetskog židovskog kongresa 1970 godine, član Direktorijuma Memorijalne fondacije za židovsku kulturu 1973 godine, član komisije za raspodjelu sredstava Memorijalne fondacije za židovsku kulturu od 1974 do 1975, član Patronažnog odbora Europske unije židovskih studenata 1987 godine, te član počasnog Međunarodnog odbora za obilježavanje 45-godišnjice ustanka u Varšavskom getu 1987 godine. Jedna od važnih tekovina mandata dr. Kadelburga na mjestu predsjednika SJOJ-a bilo je stavljanje u prvi plan djelatnosti Jevrejskog istorijskog muzeja u Beogradu. Bio je aktivan i kao član muzejske komisije. Posebnu pažnju posvećivao je radu sa omladinom, te je predlagao predstavnike omladine za članove Izvršnog odbora SJOJ-a. Za svog naslijednika na mjestu predsjednika SJOJ-a pripremio je tada mladog Davida Albaharija. Dr. Kadelburg je objavio gotovo 250 tekstova u časopisima sa židovskom tematikom, posebice u glasilu SJOJ-a Jevrejskom pregledu. Izuzetnu pažnju posvećivao je pisanju članaka povodom jubileja i nekrologa za istaknute članove židovske zajednice Jugoslavije. Bio je član redakcija Jevrejskog kalendara, Zbornika Jevrejskog istorijskog muzeja 2, Jevrejskog almanaha, Sefardskih poslovica iz Makedonije i kataloga izložbe Jevreji na tlu Jugoslavije. Dr. Kadelburg je bio i član žirija Nagradnog konkursa SJOJ-a.[1][2][3]
Za izuzetno zalaganje u židovskoj zajednici SFR Jugoslavije, SJOJ mu je dodjelio Megilu zahvalnicu, upisao ga u knjigu Keren Kajemeta, zasadio mu je gaj, a zatim i šumu u izraelskom Ben Šemenu 1983 godine. Na redovnoj sjednici JOINT-a, dr. Kadelburgu je dodijeljena nagrada Maasim Tovim. 1985 dodijeljena mu je počasna nagrada JOINT-a, povodom 70-godišnjice osnivanja te organizacije. Sa mjesta predsjednika SJOJ-a dr. Kadelburg se povukao 1991 godine, te je do smrti bio počasni predsjednik.[1][2][3]
Smrt uredi
Dr. Lavoslav Kadelburg je umro 12. 12. 1994 u Beogradu.[1][2]
Odlikovanja uredi
Reference uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Tomo Šalić, 2002, str. 150-159
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Luci Petrović, 2011
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Jevrejski pregled (Bilten Saveza jevrejskih opština Jugoslavije), Umro dr Lavoslav Kadelburg, str. 1-2, 1995.
- ↑ Jaša Romano, 1980, str. 400
Literatura uredi
- Šalić, Tomo (2002). Židovi u Vinkovcima i okolici, Osijek - Zagreb: Židovska općina Osijek - Kratis. ISBN 953-6742-01-2
- Petrović, Luci (2011). Dr Lavoslav Kadelburg - Spomenica 1910-1994, Beograd: Savez jevrejskih opština Srbije. ISBN 978-86-88113-02-1
- Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.