Kultura trakaste keramike

Kultura trakaste keramike je glavna neolitska kultura u srednjoj Evropi u periodu 5500–4500 pne. Poznata je i kao LBK (njem: Linearbandkeramik), eng: Linear pottery culture.

Evropa u ranom neolitu
Evropa u srednjem neolitu
Rekonstrukcija Trakaste keramike - Bandkeramik-Museum u Schwanfeld, Bavarska, Njemačka

Naziv

uredi

Naziv potiče od ukrašavanja keramike. Trakasta keramika, od Moldavije i Ukrajine na istoku do pariskog bazena na zapadu upućuje na karekteristična svojstva dekoracije, koja se nalaze na keramici pronađenoj na usputnim nalazištima širenja kroz Evropu. Ta nalazišta pripadaju ranijoj, Starčevačko-Kereškoj kulturi, koja je bila na susjednom regionu Panonije, odakle se i nastavilo širenje neolita. Na taj način su prenešena i mnoga svojstva dekorativnih obrazaca ukrašavanja keramike, sastavljena od zavojnica, konvergentnih linija, traka. Primjenjujući te obrasce, razna poboljšanja i urezivanje linija, od obojene keramike nastala je urezana keramika. Jedno vrijeme nazivala se Dunavska kultura , prema arheologu V. Gordon Childe-u. Pripadnici trakaste keramike preuzeli su i poljoprivredne proizvode i načine obrade zemlje, počevši od žitarica i domaćih životinja sa područja Bliskog Istoka (područje Plodni polumjesec)

Postoji i teorija o autohtonom razvoju čiji su nosioci bili mezolitski stanovnici Evrope. Treća teorija govori o impulsu iz azijskih stepa koji je mezolitsko stanoništvo istočne Evrope naveo na prihvatanje neolita, a odatle se raširio po Evropi. Posljednje dvije teorije su mnogo manje zastupljena, pa većina historičara i dalje zastupa tezu o prodoru neolita preko Anadolije i teritorije jugoistočne Evrope. (Balkana).[1]

Geografija

uredi

Bila je rasprostranjena u Njemačkoj, Austriji, Češkoj, Slovačkoj, južnoj Poljskoj i Mađarskoj oko tokova Dunava, gornje i srednje Rajne, Elbe, Visle. U ranoj fazi prepoznaju se dvije varijante: Rana ili zapadna, i istočna na istoku Mađarske. Kultura je uticala na razvoj neolita i nastanak novih kultura na susjednim područjima: Lengyel, Kultura Cucuteni, Boian kultura.

Hronologija

uredi

Njeno uklapanje u neolit Evrope približno izgleda:[2][3][4]

  • Rani neolit, 6000–5500. Prvo pojavljivanje proizvodnje žitarica na jugu buduće LBK pod uticajem Starčevo-Kereš kulture sa juga Mađarske i Dnjestar-Bug kulture iz Ukrajine.
  • Srednji neolit, 5500–5000. Rana LBK na srednjem Dunavu (Keramika muzičkih nota), i srednja LBK (keramika muzičkih nota) sa prekinutim linijama, između kojih su najčešće punktovane tačke, čime ukrašavanje podsjeća na muzičke note. Kultura se proširila do svog punog obima, uz pojavljivanje lokalnih varijanti. Jedna varijanta je kasna Dnjestar-Bug kultura.[5]
  • Kasni neolit, 5000–4500. Kasna LBK (Tačkasta keramika) je obilježena dominacijom tačkastih linija raznih oblika, što je bilo predstavljanje predmeta iz okoline, i njena podjela na Tačkastu kulturu u istočnoj Njemačkoj i Poljskoj, Rossen kulturu na zapadu i Lenđel kulturu na srednjem Dunavu.

Nakon toga uslijedila je tranzicija između neolita i Metalnog doba.[6]

 
Rekonstrukcija kuće u Kulturi trakaste keramike, V milenijum pne. - Njemačka

Naselja

uredi

Kuće u ovoj kulturi poznate su kao neolitske duge kuće, zbog svojih dimenzija. Reprezentativni primjerci, blizu 30 kom, pronađeni su u nalazištu Oslonki u Poljskoj. Pravougaone duge kuće bile su dužine između 7 i 45 metara i širine između 5 i 7 metara. Građene su od drvenih stubova povezanih ukrštenim gredicama na vanjskim stranicama i prepletima na unutrašnjim.[7][8]

Ovakvih kuća je bilo između pet i osam u jednom naselju. Koristili su je pripadnici širih familija, najviše dvije generacije. Bile su okružene fortifikacijom. Prozora nije bilo, a imale su samo jedna vrata na kraju kuće. Jedna ili dvije prostorije su bile prazne. U njima su se izrađivali i keramički proizvodi. Svaka kuća je imala svoj simbol na proizvodu.

Lista neolitskih kultura u Evropi

uredi
Sesklo Egej 6500 pne 5000 pne Prva neolitska kultura u Evropi
Dimini Egej 5000 4400
Starčevo[9] Centralni Balkan, Podunavlje 6200 4500 Kereš (Mađarska), Kriš (Rumunija)
Vinča Centralni Balkan, Podunavlje 5700 4500
Impresso Jadran (Mediteran) 6400 5500 eng: Cardium pottery culture
Danilo Jadran 5400 3900
Kakanj Jadran 6230 4900
Butmir Jadran 5100 4500
Hvarsko - lisičićka[10] Jadran 4200 2500
Karanovo Istočni Balkan 6200 3500
Boian Istočni Balkan 4300 3500
Trakasta keramika Srednji Dunav 5500 4500 eng: Linear Pottery culture
Lenđel Srednji Dunav 5000 3400
Tisa Srednji Dunav 5000 3400
Dnjestar-Bug Moldavija, Ukrajina 6200 4700
Cucuteni Moldavija, Ukrajina 5500 2700 (rus: Tripolje)

Reference

uredi
  1. Kris Hirst -Linearbandkeramik Culture - European Farming Innovators
  2. KRAP (2007) under External Links, Places.
  3. Hertelendi and others (1995) under External links, Places, especially page 242.
  4. Gimbutas (1991) pages 35–45.
  5. „Marija Gimbutas - The Goddesses and Gods of Old Europe”. University of California Press - Berkeley, Los Anfeles. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  6. [1] Arhivirano 4 February 2007 na Wayback Machine-u
  7. „Archaeological Research at Oslonki, Poland”. Princeton.edu. Pristupljeno 2013-04-23. 
  8. „Linearbandkeramik Culture - The First Farmers of Europe”. Archaeology.about.com. 2013-01-17. Pristupljeno 2013-04-23. 
  9. „J. Balen, Rajna Šošić Klindžić, Tomislav Hršak - Starčevačka kultura”. Arheološki muzej u Zagrebu, 2014. Pristupljeno 9. 2. 2019. 
  10. „Alojz Benac, Sarajevo 1964 –STUDIJE O KAMENOM I BAKARNOM DOBU SJEVEROZAPADNOG BALKANA”. Pristupljeno 9. 2. 2016.