Krsto Popivoda (19101988), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

KRSTO POPIVODA
Datum rođenja(1910-06-03)3. 6. 1910.
Mesto rođenjaBjelice kod Cetinja
Kraljevina Crna Gora Kraljevina Crna Gora
Datum smrti10. 2. 1988. (dob: 74)
Mesto smrtiMeljine, kod Herceg Novog, SR Crna Gora
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija SFR Jugoslavija
SuprugaMarta Ćupić-Popivoda
Profesijadruštveno-politički radnik
Član KPJ od1933.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
Služba NOV i PO Jugoslavije
19411945.
Čin General-major u rezervi
Narodni heroj od10. jula 1952.
Odlikovanja
Orden narodnog heroja
Orden narodnog heroja
Orden junaka socijalističkog rada
Orden junaka socijalističkog rada
Orden narodnog oslobođenja
Orden narodnog oslobođenja
Orden partizanske zvezde
Orden partizanske zvezde
Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem
Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem
Orden bratstva i jedinsta
Orden bratstva i jedinsta
Orden za hrabrost
Orden za hrabrost
Partizanska spomenica 1941.
Partizanska spomenica 1941.

Biografija

uredi

Rođen je 3. 6. 1910. godine u selu Bjelicama, kod Cetinja. Potiče iz mnogočlane siromašne zemljoradničke porodice. Njegovi roditelji, sestra i stariji brat, su bili u logoru tokom Prvog svetskog rata, zbog otpora dvojice braće austrijskoj okupaciji Crne Gore 19161918. godine. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju je započeo 1923. godine u Cetinju, zatim je drugi i treći razred završio u Banjaluci, četvrti na Cetinju, a peti u Peći. Maturirao je 1932. godine na Cetinju. Sve raspuste i povremene prekide u školovanju provodio je radeći kao šumarski radnik u Bosni, u okolini Olova.

U višim razredima gimnazije čitao je naprednu radničku literaturu i počeo da se interesuje za marksizam. U osmom razredu gimnazije, 1931. godine, bio je jedan od učesnika štrajka u cetinjskoj gimnaziji, a zatim i demonstracija protiv dolaska grupe ministara šestojanuarske vlade u Crnu Goru. Zajedno sa svojim školskim drugom Radojem Vujoševićem, narodnim herojem, u jesen 1932. godine odlazi u Suboticu, gde se upisuje na Pravni fakultet. Tokom prve godine studija stanovao je kod rođaka u selu Karkaturu, a avgusta 1933. godine se zaposlio u Poreskoj upravi u Subotici.

Rad u Komunističkoj partiji

uredi

Oktobra 1933. godine, zajedno sa Radojem Vujoševićem, primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije, u partijskoj ćeliji na Pravnom fakultetu. Ubrzo se uključio u rad tehnike Mesnog komiteta KPJ za Suboticu, kojom je rukuovodio Mate Vidaković. Radio je na rasturanju ilegalnog lista „Revolucionarni front radnika i seljaka“, letaka i ostalog partijskog materijala. Oktobra 1934. godine našao se među 60 uhapšenih, tokom velike policijske racije u Subotici. Pošto je bio uhapšen, neposredno posle atentata na kralja Aleksandra Karađorđevića u Marseju, bio je posebno mučen. Izveden je pred Sud za zaštitu države, zajedno sa još 13 uhapšenih, i osuđen na 18 meseci zatvora, koje je izdržao u Sremskoj Mitrovici.

Posle izlaska iz zatvora, maja 1936. godine, proteran je u Crnu Goru. Posle određenog vremena otišao je u Beograd, gde je nastavio studije prava. Za vreme studija je radio u Mesnom komitetu KPJ za Beograd i Univerzitetskom komitetu. Posle hapšenja 25. 11. 1936. godine, po odluci Partije, prelazi u ilegalnost i odlazi u Kragujevac, gde postaje član Oblasnog komiteta KPJ za užu Srbiju. U Kragujevcu razvija intenzivan partijski rad, posebno u Vojno-tehničkom zavodu, zatim u Kraljevu, Kruševcu, Paraćinu, Ćupriji i Jagodini. U proleće 1937. godine svoju partijsku aktivnost preneo je i na istočnu i južnu Srbiju. Radio je na organizovanju Oblasnog komiteta KPJ za Niš.

U masovnom hapšenju komunista, koje je počelo u Kragujevcu, juna 1937. godine, a proširilo se na mnoga mesta Srbije, Krsto je uhapšen 17. 7. u Nišu. Sproveden je u garnizonski zatvor u Kragujevcu, i podvrgnut mučenju u kojem su učestvovali policijski agenti iz Beograda i Novog Sada.

U pritvoru je proveo mesec dana i mučen je najsvirepijim metodama - ubacivanjem soli u telo i žeđu, stezanjem lobanje konopcima, razdiranjem otvorenih rana na telu tupim predmetima i dr. Krsto Popivoda i Spasenija Cana Babović, koja je tada takođe bila uhapšena i mučena, su zbog „herojskog dežanja pred klasnim neprijateljem“ jedini nosioci, malo poznatog, Partijskog priznanja „Heroj ćutanja“.

Krajem avgusta izveden je pred Sud za zaštitu države i osuđen na dve godine zatvora, koju je ponovo izdržavao u sremsko-mitrovačkom zatvoru.

Posle izlaska iz zatvora, jula 1939. godine, radio je u Agitpropu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a decembra iste godine CK KPJ ga je uputio, kao svog delegata, u Crnu Goru, gde je radio na jačanju partijskih organizacija. Peko Dapčević ga u svojim sećanjima opisuje kao veoma iskrenog i predanog komunistu.[1]

Avgusta 1940. godine učestvovao je na Osmoj sednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak i Kosovo i Metohiju, na kojoj je podneo referat „O organizacionom stanju Partije“. Prethodno je obišao mnoge partijske organizacije u Crnoj Gori i na Kosovu. Posle Pokrajinske konferencije, na poziv generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita odlazi na rad u CK KPJ i organizuje i rukovodi partijskom školom u Makarskoj i partijskim kursevima u Zagrebu; Crepoljskom, kod Sarajeva i Dubravi, kod Zagreba. Bio je delagat i član Kandidacione komisije na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, održanoj oktobra 1940. godine u Zagrebu.

Narodnooslobodilačka borba

uredi

Posle Vojnog puča i obaranja vlade Cvetković-Maček, 27. 3. 1941. godine, Krsto je po specijalnom zadatku Josipa Broza Tita upućen u Sarajevo da Pokrajinskom komitetu KPJ za BiH prenese instrukcije CK KPJ, a potom je upućen, s istim zadatkom, na Kosmet. Tada je obišao Mesne partijske organizaije u Sarajevu, Zenici, Peći i Kosovskoj Mitrovici i učestvovao u radu Oblasne konferencije u Tuzli. Aprila 1941. godine, posle napada Sila osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, odlazi u Crnu Goru, gde je kao član Biroa Pokrajinskog komiteta, radio na organizovanju i pripremi Trinaestojulskog ustanka. U danima ustanka vršio je najpre dužnost sekretara OK KPJ za Nikšić, a potom sekretara OK KPJ za Cetinje.

Od septembra 1942. do 1945. godine radio je na raznim partijsko-političkim i vojnim zadacima u CK KPJ i Vrhovnom štabu NOVJ. Bio je rukovodilac i predavač u partijskim školama i kursevima. Najpre je radio u Oblasnom komitetu KPJ za Bosansku Krajinu, potom u CK KPJ, pa u selu Gvozdu kod Kalinovika, u selu Lijećevini kod Šćepan polja, između Četvrte i Pete ofanzive i u Jajcu i Drvaru, od septembra 1943. do maja 1944. godine. Bio je član AVNOJ-a, od njegovog drugog zasedanja, a maja 1944. godine, posele neuspelog nemačkog desanta na Drvar, zajedno sa CK KPJ prelazi na ostrvo Vis. Aprila 1945. godine kooptiran je u Centralni komitet KPJ.

Oslobođenje

uredi

Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljeo je mnoge odgovorne dužnosti:

Od Petog kongresa KPJ, juna 1948, biran je za člana CK KPJ, a na Devetom kongresu SKJ, marta 1969. godine, izabran je za člana Stalnog dela Konferencije SKJ. Bio je najpre član Saveznog odbora SSRNJ, zatim član Predsedništva, a potom i sekretar Saveznog odbora SSRN Jugoslavije. Bio je i član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije i član Saveta federacije.

Bio je oženjen Martom Ćupić, rođenom sestrom narodnog heroja Ljube Čupića (neki članovi ove porodice nosili su prezime Ćupić, a neki Čupić), sa kojom je imao sina Rajka, slikara i vajara.

Umro je 10. 2. 1988. godine u bolnici u Meljinama, kod Herceg Novog. Sahranjen je u Aleji zaslužnih grđana na Novom groblju u Beogradu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941, i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima je Orden junaka socijalističkog rada. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10. 7. 1952. godine.

Literatura

uredi
  1. „Slavko Ćuruvija: Ja, Vlado Dapčević”. Arhivirano iz originala na datum 2015-07-24. Pristupljeno 2014-08-09.