Kronštatski ustanak

(Preusmjereno sa stranice Kronštatska pobuna)

Kronštatski ustanak (rus. Кронштадтское восстание) je bila velika pobuna mornara sovjetske Baltičke flote protiv boljševičke vlasti, koja se odigrala 1921. godine u Kronštatu, njenoj glavnoj bazi na otoku Kotlin, 55 km udaljenom od tadašnjeg Petrograda. Do pobune je došlo u završnoj fazi postrevolucionarnog građanskog rata, u kojoj je sovjetska vlast dotada uspjela gotovo u potpunosti odnijeti pobjedu nad bijelim kontrarevolucionarima, ali i nastavila sa politikom tzv. ratnog komunizma koja je dovela do oskudice i gladi među stanovništvom. To se nezadovoljstvo počelo odražavati i na mornare Baltičke flote, koji su nepune četiri godine ranije imali važnu ulogu u dolasku boljševika na vlast. 28. februara su mornari sa bojnih brodova Petropavlovsk i Sevastopolj donijeli rezoluciju kojom se od sovjetske vlade tražio niz ekonomskih i političkih reformi, prije svega legalizacija anarhističkih i drugih radikalno lijevih grupa. Sljedeći dan je održan i veliki skup cijelog garnizona, kome je prisustvovao, kako bih saslušao njihove zahtjeve, sovjetski partijski čelnik Mihail Kalinjin. 2. marta su mornari, pak, uhapsili Nikolaja Kuzmina, komesara Baltičke flote, nakon glasina da sovjetske vlasti pripremaju napad na garnizon. Sljedeći dan je vlada poslala ultimatum sa zahtjevom za predaju. Nakon što je on odbijen, pokrenute su jedinice Crvene armije na čelu sa Mihailom Tuhačevskim, koje su koristile zaleđenost Finskog zaljeva kako bi do svog cilja stigle kretale pješke. U grad Kronštat su ušle 17. marta, a konačno ga zauzele 19. marta. U borbama su obje strane imale značajne gubitke, a veliki broj zarobljenih pobunjenika je naknadno pogubljen ili zatvoren. Vođa pobunjenika, anarhistički aktivist Stepan Petričenko, je pobjegao u Finsku. Iako je bio vojnički skršen, Kronštatski ustanak je posredno postigao svoj cilj, s obzirom da je boljševički vođa Lenjin, suočen sa tako spektakularnim izrazom nezadovoljstva protiv boljševičke vlasti, odlučio napustiti ratni komunizam u korist Nove ekonomske politike.

Kronštatski ustanak
Segment ljevičarskih ustanaka protiv boljševika i Ruskog građasnkog rata
Datum 7 - 17. mart 1921
Lokacija Kronštat, Otok Kotlin, Ruska SFSR
Casus belli nezadovoljstvo politikom ratnog komunizma
Ishod gušenje ustanka
pobjeda boljševika
Sukobljene strane
mornari sovjetske Baltičke flote

naoružani građani Kronštata

 Ruska SFSR
Komandanti i vođe
Stepan Petričenko Ruska Sovjetska Federativna Socijalistička Republika Mihail Tuhačevski
Ruska Sovjetska Federativna Socijalistička Republika Lav Trocki
Snage
o. 11.000 pri prvom i 17.961 pri drugom jurišu 10.073 u prvom te između 25.000 i 30.000 u drugom jurišu
Žrtve i gubici
o. 1.000 poginulih u borbama te između 1.200 i 2.168 naknadno pogubljenih 527–1,412 u drugom jurišu, značajno veći broj ako se pridoda prvi juriš.

Kronštatski ustanak je tokom kasnijih godina postao predmetom brojnih debata među historičarima, ali i među krugovima radikalne ljevice, gdje odnos prema ustanku predstavlja glavni izvor razdora između anarhista i trockista. U anarhističkim krugovima se Kronštatski ustanak smatra "autentičnom" Ruskom revolucijom, odnosno nastojanjem da se ostvare njeni ideali kroz parolu "sovjeti bez boljševika". U trockističkim krugovima se, pak, ustanak dan-danas tumači u skladu sa službenom sovjetskom verzijom, prema kojoj je on bio potaknut od francuske obavještajne službe i bijelih emigrantskih krugova.

Hrvatskog publicista Antu Ciligu je godine 1938. upravo sudjelovanje Lava Trockog u gušenju ustanka, koga je opisao u svojoj knjizi Pobuna u Kronštatu, navelo da se odrekne trockizma i započne svoju ideološku transformaciju u anitkomunista. Zahvaljujući knjizi antikomunističkih eseja The God that Failed iz 1949. godine izrazi kao "Kronštat" ili "Kronštatski trenutak" su se za vrijeme Hladnog rata koristili za opise sličnih ideoloških preobraćenja.

Vanjske veze

uredi