Komoran
Komoran[1] ili, novije, Komarno (slov. Komárno, mađ. Komárom, nem. Komorn) je grad na jugu Slovačke. Upravno pripada Njitranskom kraju, u okviru koga je sedište jednog od okruga (sl. okres).
Komoran Komárno | |
---|---|
Grb | |
Osnovni podaci | |
Država | Slovačka |
Gradonačelnik | dr. Anton Marek |
Kraj | Njitranski |
Okrug | Komoran |
Stanovništvo | |
Stanovništvo (31.12.2005) | 36 596 |
Gustina stanovništva | 357 st./km² |
Geografija | |
Koordinate | 47°45′48″N 18°07′42″E / 47.763333°N 18.128333°E |
Nadmorska visina | 112 m |
Površina | 103,167 662 km² |
Ostali podaci | |
Poštanski kod | 945 01 |
Pozivni broj | 0 35 |
Registarska oznaka | KN |
Web-stranica | www.komarno.sk |
Koordinate: 47° 45′ 48" SGŠ, 18° 07′ 42" IGD
Komoran je poznat kao najveći grad u Slovačkoj sa mađarskom većinom.
Za srpsku istoriju Komoran je važan kao jedino značajnije središte Srba na tlu današnje Slovačke. Nekada brojna i bogata zajednica danas je gotovo nestala, ali je u gradu očuvana velika srpska pravoslavna crkva.
Poreklo naziva
urediIme grada dolazi od slovenske reči komár, što znači komarac.
Prirodni uslovi
urediKomoran je smešten u jugozapadnom delu države. Prestonica države, Bratislava, nalazi se 110 km severozapadno.
Reljef: Komoran se nalazi u Panonskoj ravnici, na ušću reke Vah u Dunav, koji ga deli od mađarske teritorije i susednog grada Komároma.
Klima: Klima u Komoranu je umereno kontinentalna.
Vode: Komoran se obrazovao na mestu gde se reka Vah uliva u Dunav.
Istorija
urediKomoran je deo nekad većeg istoimenog gradskog naselja u okviru Kraljevine Ugarske, koje se pružalo na obe strane Dunava. Pre toga je ovde postojalo antičko naselje, deo starorimske provincije Panonije. Grad je bio u posedu mađarskih vladara još od 10. veka. Tokom perioda 16. veka Komoran je jedno od glavnih utvrđenja prvo u odbrani, a zatim u ofanzivi Habzburgovaca protiv Osmanlija.
Posle Prvog svetskog rata Dunav je postao granica između tadašnjih Mađarske i Čehoslovačke, a on nekad jedinstvenog grada nastala su dva manja grada; Severni deo postao je čehoslovački, danas slovački grad Komoran/Komarno, a južni deo mađarski grad Komárom. U razdoblju 1938-44. Komarno i južni delovi Slovačke su bili su pod pritiskom Nemačke propojeni Hortijevoj Mađarskoj, da bi se posle rata ponovo našli u okviru Čehoslovačke. Od 1990. g. godine Komoran je u sastavu Slovačke. Od pre nekoliko godina Komoran i susedni Komárom su ponovo povezani mostom preko Dunava.
Stanovništvo
urediDanas Komoran ima oko 36.000 stanovnika i poslednjih godina broj stanovnika opada.
Mađarska nacionalna manjina čini oko 60% gradskog stanovništva, što Komoran čini najvećim pretežno mađarskim naseljem u Slovačkoj. Pored toga grad se nalazi u podunavskom delu zemlje, pretežno naseljenom Mađarima. Zbog toga je Komoran središte Mađarske nacionalne manjine u Slovačkoj sa brojnim kulturnim ustanovama ove manjine, od kojih je najvažniji mesni univerzitet na mađarskom jeziku, jedini u Slovačkoj.
Etnički sastav: Po popisu iz 2001. g. sastav je sledeći:
Verski sastav: Po popisu iz 2001. g. sastav je sledeći:
- rimokatolici - 53,5%%,
- Kalvinisti - 12,6%,
- luterani - 3,9%,
- grkokatolici - 0,6%,
- ostali.
Srpski Komoran
urediDoseljavanje Srba desilo se veoma rano, već u 15. veku, o čemu svedoči i pečat srpske crkve iz 1511. godine. Ovaj deo tadašnje Ugarske Srbi su nazivali Gornjom zemljom. Potom su sledila još dva talasa naseljavanja, pod pritiskom Turaka. Prvi Srbi su bili šajkaši, graničari. Kasnije se naseljavaju Srbi građanskog porekla iz Srpskog Kovina, a u poslednjem talasu, 1690. godine Srbi visokog roda, sveštenici i plemići.
Grad je tokom razdoblja 18. veka bio jedno od središta srpskog življa severnim delovima tadašnje Ugarske, zajedno sa ne tako dalekim Sentadrejom, Budimom, Stolnim Beogradom (Székesfehérvár) i drugim gradovima severnog dela tadašnje Ugarske (tzv. „Gornje Zemlje"). Sredinom 18. veka srpska zajednica u Komoranu beleži svoj vrhunac; Ona broji oko 2 hiljade pripadnika i gradi se srpska pravoslavna crkva.
1751. godine dolazi do ukidanja vojne granice u ovom delu Podunavlja, pa se većina komoranskih Srba seli u današnju Šajkašku u Bačkoj. Tokom 19. veka njihov broj se stalno smanjuje, pa već krajem veka u Komoranu je živelo svega oko 100 srpskih duša. Posle Prvog svetskog rata jedan deo Srba se iselio u maticu, pa su preostali Srbi bili samo senka nekadašnje zajednice.
Privreda
urediU privrednom smislu Komoran je važan u Slovačkoj kao najveća slovačka luka na Dunavu. Industrijska zona nalazi se u zapadnom delu grada.
Kultura i zanimljivosti
urediPozorište
- Jokajijevo pozorište
Muzeji
- Podunavski muzej[2]
Muzika
- Rodno mesto Franca Lehara
Zgrade i objekti
uredi- Komarnovski sistem utvrđenja
Spomenici kulture
- Zgrada bivšeg Kolegija reformističke crkve
- Zgrada oficirskog paviljona
- Zgrada slovačke gimnazije- bivša gradska mučka škola
- Zgrada suda- ul. Pogranična
- Zgrada Zihijeve palate
- Zgrada Zlatna riba
- Bivša kafana – Zlatno bure
- Bivši poreski ured- Internat
- Bivši Župski dom
- Dom Matise slovačke, Trg M. R. Šćefanjika
- Gradska skupština
- Bolnica i poliklinika
- Stambena zgrada u Župnoj 2
- Secesijska zgrada Slovačke štedionice
Verski spomenici
- Srpska pravoslavna crkva Presvete Bogorodice - jedina u Slovačkoj
- Bivši kolegijum Benediktinskog reda
- Evangelistička crkva Augsburske veroispovesti
- Reformistička hrišćanska crkva
- Rimokatolička crkva sv. Andrije iz 1926.
- Crkva sv. Rozalije iz 1843.
- Vojnička crkva, bivša franjevačka crkva Bozjeg srca Kristovog iz 1617.
- Kapela sv. Josipa iz 1741.
- Kapela sv. Ane iz 1750.
- Mala sinagoga
- stup Trojice
- Centralni krst na katoličkom groblju
Skulpture
- Skulptura dr. generala M. R. Šćefanjika
- Skulptura Franca Lehara
- Skulptura generala Gijorgija Klapka
- Skulptura Mora Jokaija
- Skulptura Cirila i Metodija
- Skulptura Atila Kacasa kod Jokajijevog pozorišta
Spomenici
- Grob Ljudovita Štura
- Grob poredice Jokaji
- Grob zlatnog muškarca
- Grobnica gen. Pavla Davidoviča kod pravoslavne crkve
- Grobovi kod reformirane crkve-pravoslavne crkve
- Spomenik antifašizma- Seni trg
- Spomenik palim borcima 1. svetskog rata
- Spomenik vojnicima Crvene armije
Spomen-ploče
- Spomen ploča Bele Bartoka
- Spomen ploča Dr. Selje Janoša
- Spomen ploča grofa Ištvana Cehinjija 1907.-1929.
- Spomen ploča Mora Jokajija
- Spomen ploča žrtvama holokausta
Parkovi
- Dečji park kod tvrđave
Sport
uredi- Košarkaški klub MBK „Komarno“ koji igra u Ekstra ligi
- Fudbalski klub KFC Majorka koji igra u IV. ligi
- Sportski bokserski klub Spartak „Komarno“ koji igra u Ekstra ligi
- Kanuistika- Kajak &kanu klub „Komarno“
Povezano
uredi- Srbi u Komoranu (knjiga)
Reference
uredi- ↑ [Projekat Rastko] Ljubivoje Cerovic: Srbi u Slovackoj, Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ↑ Podunajské múzeum - Komárno, Pristupljeno 8. 4. 2013.
Izvori
uredi- Cerović, Lj. (2011), Srbi u Komoranu, Novi Sad, Prometej