Kavkaski rat
Ovo je članak o ruskim vojnim pohodima u 19. vijeku. Za ratne operacije u Prvom svjetskom ratu, vidi Kavkaska kampanja. Za ratne operacije u Drugom svjetskom ratu, vidi Bitka za Kavkaz. Kavkaski rat (ruski: Кавказская война, rjeđe Kavkaski ratovi je naziv za seriju međusobno povezanih oružanih sukoba koji su se od 1817. do 1864. godine na području Kavkaza vodili između Ruskog Carstva na jednoj, te kavkaskih domorodačkih, pretežno muslimanskih naroda i njihovih političkih entiteta na drugoj strani. Do njih je došlo nakon ekspanzije Ruskog Carstva u 18. i početkom 19. vijeka, a koje je uključivalo aneksiju današnje Gruzije, odnosno osvajanje današnjeg Azerbejdžana i Armenije u ratu sa Perzijom. Plemena na području današnjeg Sjevernog Kavkaza su, međutim, uglavnom odbila prihvatiti rusku vlast, te su počela pružati žestok otpor, uglavnom koristeći gerilsku strategiju i prednosti nepristupačnog planinskog terena. Zbog toga su ruske snage u svrhu pacifikacije Kavkaza bile prisiljene koristiti značajne vojne resurse. Kavkaskim narodima je sve vrijeme moralnu, materijalnu te u nekoliko navrata neposrednu vojnu pomoć pružalo Osmansko Carstvo, ali su svi zahvaljujući ruskoj brojčanoj i tehničkoj prednosti sa vremenom pacificirani. Na istočnom dijelu Kavkaza se žestinom otpora istakao lokalni vođa Šamil koji je, međutim, 1859. godine prisiljen na predaju. Pet godina kasnije je slomljen otpor Adigejaca i Čerkeza na zapadu koji su nakon toga protjerani u područja Osmanskog Carstva. Dugotrajni kavkaski rat je ostavio snažan poticaj na rusku kulturu, prije svega kroz djela književnika kao što su Puškin i Tolstoj.
| Kavkaski rat | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Franz Roubaud: Prizor iz Kavkaskog rata | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Rusko Carstvo Kneževina Mingrelija Kneževina Gurija |
 Abhaški pobunjenici | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
car Nikolaj I car Aleksandar I car Aleksandar II Aleksej Jermolov Mihail Voroncov Aleksandar Barjatinski Ivan Paskevič Nikolaj Jevdokimov |
Mansur Unšurma Beibulat Taimin Šamil Gimri Gamzat-bek Ghazi Mullah Kazbeh Tugužoko Akhmat Aublaa Šabat Marshan Hadži Kerantuh Berzek | ||||||||
| Snaga | |||||||||
| o. 250.000 | nepoznato | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| ”nepoznati“ | nepoznati | ||||||||
