Jevrejsko groblje u Tuzli
Jevrejsko groblje u Tuzli, nalazi se na lokalitetu Borić, Tuzla, Bosna i Hercegovina. Na sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj od 31. jula 2018. godine, groblje je proglašeno za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Amir Pašić, Goran Milojević i Radoje Vidović.
Historija uredi
Jevrejsko groblje u Tuzli svjedoči o prisutnosti Jevreja i njihovom životu u tom mjestu od XIX stoljeća. Jevreji (mahom Aškenazi) se u Tuzlu u velikom broju počinju naseljavati sa dolaskom austrougarske uprave, a dotada je postojanje Jevreja u Tuzli bilo sporadično. U Tuzli su postojale dvije jevrejske općine i dva hrama. Aškenaska jevrejska općina osnovana je između 1885. i 1890. godine, a sinagoga, koja se nalazila u Klosterskoj ulici u Tuzli, izgrađena je 1902. godine. Sefardi su bili brojčano manji. Sinagogu su podigli u današnjoj Jevrejskoj ulici i to je bila prva sinagoga u Tuzli.
Popisom iz 1940. godine, evidentirano je da tuzlanska jevrejska općina broji 373 ljudi. O stradanju Jevreja u Drugom svjetskom ratu govori podatak da ih je iz Tuzle u periodu 1941–1943. u koncentracione logore odvedeno oko 300, dok ih se poslije rata vratilo svega dvadesetak.
Zajedničko groblje i za Sefarde i za Aškenaze zvanično oformljeno je 1900. godine, iako su ukopi vršeni i ranije, a o tome svjedoče natpisi na nadgrobnicima.
Opis uredi
Forme i oblici nadgrobnika raznovrsni su. Stariji, koji pripadaju Sefardima, su u obliku položenih kamenih sanduka. Dolaskom Aškenaza u drugoj polovini 19. stoljeća, na groblju se pojavljuju i moderniji oblici nadgrobnika po uzoru na one nastale u Zapadnoj Evropi. Dvije forme nadgrobnika dominiraju grobljem, a to su nadgrobnici u formi stele i obeliska koji se javljaju kao samostojeći, na postolju ili u kombinaciji sa horizontalnom pločom. Veliki broj natpisa je ostao očuvan, što je važan dokument o porodicama koje su živjele u Tuzli u tom periodu. Natpisi su dvojezični, isklesani hebrejskim kvadratnim pismom i latiničnim pismom. Oblici, ukrasi, simboli kao i natpisi pružaju jednu od najbolje dokumentiranih svjedočanstava razvoja tradicije i kulture jevrejske zajednice u Bosni i Hercegovini.
Reference uredi
- ↑ „Jevrejsko groblje u Tuzli”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2018.[mrtav link]
