Jane Sandanski
Jane Sandanski (makedonski: Јане Сандански; Vlahi, 31. januar 1872. — Pirin planina, 22. april 1915.) je bio makedonski[1][2] revolucionar i član VMRO-a.
| Jane Sandanski Јане Сандански (mk) | |
|---|---|
 Jane Sandanski (u svetloj uniformi) u bugarskoj vojsci za vreme Drugog balkanskog rata. | |
| Rođenje | 31. januar 1872. Vlahi, Otomanska imperija |
| Smrt | 22. april 1915. Pirin planina, Kraljevina Bugarska |
Biografija uredi
Rođen je 31. janzara 1872. godine u selu Vlahi kod Melnika, Pirinska Makedonija. Završio je progimnaziju u Dupnici u Bugarskoj. U mladosti je bio aktivan među makedonskom emigracijom u Dupnici. Od 1895. do 1897. bio je učesnik četničkog ustanka, kojeg je organizovao Vrhovni makedonski komitet (vrhovisti). Godine 1899. upoznao se sa Gocom Delčevim i Đorčom Petrovim i prešao u Tajno makedonsko-odrinsku revolucionarnu orgaizaciju (TMORO). Delčev ga je 1901. godine odabrao za vojvodu pograničkih regiona Sereskog okruga za zaštitu teritorije od vrhovista.
Godine 1903. usprotivio se rešenju Solunskog kongresa o dizanju ustanka iste godine. Nakon početka Ilindanskog ustanka organizovao je Krstovdanski ustanak u Sereskom revolucionarnom okrugu. Učestvovao je na Rilskom kongresu, 1905. godine, i na okružnim kongresima u Serskom okrugu. Po njegovoj naredbi izvršeno je suđenje i likvidacija Ivana Garvanova i Borisa Safarova, 1907. godine.
Od 1908. godine sarađivao je sa mladoturcima i učestvovao u mladoturskom pohodu na Istanbul, kada je 1909. godine detronisan sultan Abdul Hamid II.
Učestvovao je u Prvom balkanskom ratu, kada su odredi pod njegovim vođstvom oslobodili Melnik. Dejstvovao je i pri zauzimanju Rupelske klisure. Sa svojim je odredima 1912. godine ušao u Solun, gde se sukobio sa bugarskim oficirima zbog svojih stavova o autonomnoj i neovisnoj Makedoniji. Za vreme drugog balkanskog rata borio se na bugarskoj strani u rilskoj diviziji.
U zasedi su ga ubili politički protivnici na Pirin planini, 22. aprila 1915. godine.
Nasleđe uredi
Sandanski je bio protivnik vrhovizma i bugarske dominacije nad Makedonijom. Njegove ideje nastavili su sledbenici, nazvani sandanistima.
I Bugari slave Sandanskog kao svog nacionalnog heroja, pa je tako u Pirinskoj Makedoniji mesto Sveti Vrač, 1949. godine, preimenovano u Sandanski.
Za vreme Narodnooslobodilačke borbe u Makedoniji od 1941. do 1944. godine, Bitoljski partizanski odred nosio je njegovo ime.
Izvori uredi
- ↑ John R. Lampe; Mark Mazower (2004). Ideologies and National Identities, The Case of Twentieth-Century Southeastern Europe. Central European University Press. str. 121. ISBN 9786155053856.
- ↑ „intervju sa Il. Golaganov o Janu Sandanskom 22. aprila 1905. u bugarskom listu "Reformi"”. Arhivirano iz originala na datum 2023-04-04. Pristupljeno 2023-08-25.
Literatura uredi
- Makedonska enciklopedija, „MANU“, Skoplje 2009. godina.