Islamski fundamentalizam
Islamski fundamentalizam je naziv za islamske struje koje karakteriziraju rigidna tumačenja Kurana i hadisa odnosno odbacivanje svih historijskih i modernih interpretacija (idžtihad). Dva žarišta fundamentalističkih pokreta u sunitskom svijetu pojavila su se tokom 19. vijeka na različitim mjestima – salafizam u Arabiji i deobandizam u Indiji. Oba pokreta nastala su kao reakcija otpora na utjecaj britanskog kolonijalizma i širenja evropskih modernističkih ideja, a u 20. vijeku oba pokreta su brzo raširena – prvi zbog uticaja bogatih zaljevskih monarhija, a drugi među siromašnim stanovništvom Indijskog potkontinenta (Pakistan i Indija) zbog prihvaćanja ideologije kao sredstva za izražavanje antizapadnjaštva i kao antipatije prema neokolonijalizmu zapadnih sila. Oba fundamentalistička pokreta proizvela su ekstremne struje koje su obilježile geopolitičku situaciju Bliskog Istoka početkom 21. vijeka – salafističku Al Kaidu osnovanu od strane Saudijaca i deobandijske talibane u Pakistanu. Podudaranje osnovnih postulata ovih pokreta i zajednička borba protiv SSSR-a u Afganistanu doveli su do političke sinteze što se najjasnije odrazilo u talibanskom režimu u Afganistanu (1997. – 2001.). Islamski fundamentalizam posebno je bio uspješan u iskazivanju težnji gradske sirotinje u zemljama u razvoju, koje su do 1970-ih veoma često bile privučene socijalizmom bilo u islamskom ili marksističko-lenjinističkom odliku. Osim u sunitskom svijetu, fundamentalistički pokret ahbarizam javio se u šijitskom Iranu još u 17. vijeku, no idućeg vijeka potisnula ga je usulijska škola zbog čega su danas ahbaristi prisutni u manjim zajednicama po južnom Iraku, Bahreinu i Indijskom potkontinentu. Fundamentalistički karakter navedenih sunitskih i šijitskih pokreta ne predstavlja podlogu za ikakvu suradnju i između njih se često javlja izražena netrpeljivost. U zapadnom svijetu islamski fundamentalizam se često pogrešno koristi kao sinonim za islamizam.
Ideolozi
uredi- Muhamed Amin al-Astarabadi (17. vijek), osnivač ahbarizma
- Šah Valiulah (1703. – 1762.), osnivač deobandizma
- Muhamed ibn Abdul Vahab (1703. – 1792.), osnivač salafizma
Pokreti
uredi- Ahbarizam: rasprostranjen na sjeveroistoku Arabije (Bahrein i Irak) i Indijskom potkontinentu (Pakistan i Indija)
- Deobandizam: rasprostranjen na Indijskom potkontinentu (Pakistan i Indija) i Afganistanu
- Salafizam i vahabizam: rasprostranjeni u Arabiji (Katar, UAE, Saudijska Arabija, Kuvajt, Bahrein); manje grupe po Jugozapadnoj i Južnoj Aziji, Sjevernoj Africi, Kavkazu i Evropi (uključujući Balkan)
