Hrustovača
Hrustovača pećina nalazi se u selu Hrustovu, na oko 12 kilometara od Sanskog Mosta. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH[1] Posjeduje naučno istraživačke, obrazovne, turističko-rekreativne i druge vrijednosti. Prva je pećina u Bosni i Hercegovini koja je predstavljena u turističkim vodičima početkom XX stoljeća.
Kordinate: 44°40'21"N 16°41'52"E. Od naselja Hrustovo je 700 metara seoskog puta, a onda kraći dio pješačkom stazom. Ispred su kvalitetne drvene stepenice.
Pećina je smještena u brdu Strane, otprilike na polovini njegove visine, iznad izvora potoka Glibaje. Okolinu čine trijaski i kredni krečnjaci. Budući da se pećina nalazi na početku jedne suhe doline na čijem dnu je vrelo potoka Glibaje, pećina je nastala djelovanjem vodenog toka koji se vremenom spustio u niže horizonte a pećina ostala kao nekadašnji podzemni tok. [2]
Ulaz u pećinu je veliki otvor u dubini stijene, svod u njenoj unutrašnjosti je veoma visok, a sama pećina prostrana, što ostavlja utisak impozantnosti. Dužina pećine iznosi nekoliko stotina metara, s tim što se putevi u njoj račvaju u dva pravca. Jedan otvor se provlači prema zapadu, i dug je oko 480 metara. Veoma je prohodan i prostran tako da su na nekim mjestima otvori i do veličine oko 7-8 m2. Drugi dio je veoma uži i neprohodniji, prostire se prema jugistoku ili tačnije u pravcu gornjeg dijela sela Kerana, dug je oko 760m do mjeta na kojem je jedno malo jezero površine oko 5m2. Veličina ovisi o godišnjem dobu i količini vode koju propušta kraška stijena u unutrašnjost pećine. Nije prohodno bez opreme pošto je dubine oko 2 m. Oko njega su okomiti zidovi pećine koji se ne mogu savladati zbog svoje glatkoće. Iza ovog jezera je prohodan prostor. Na jednom mjestu, otrilike na 500m od ulaza u pećinu je odron , koji je povezan s površinom zemlje pošto odron sadržava i zemljanih djelova koji su specifični za površinu zemlje, to je mjesto veoma neprohodno i s velikim zalaganjem se može savladati.
Negdje u središtu nalazi se tzv. „soba totema“. Na tom prostoru voda je hiljadama godina vajala tvrdu krašku stijenu stvarajući čudesne oblike stalaktita i stalagmita. Pećinske skulpture podsjećaju na lava i slona, a ukrasi koji spajaju visoke svodove sa tlom, liče na ogrmone indijanske toteme.
Tlo pećine je uglavnom ravno. Manje neravnine su nastale djelovanjem manjih povremenih vodenih tokova. Tlo je od crvenkasto-smeđe do crne ilovače.
Arheologija uredi
Arheološka istraživanja koja su vršena početkom dvadesetog vijeka, otkrila su da je ulaz u pećinu nastanjivan u najranijim fazama postanka ljudskog roda. Na tom prostoru iskopavanja su otkrila paleolitska ognjišta, kao i ostatke kostiju životinja.
Eneolit uredi
Obimna arheološka istraživanja stručnjaka Zemaljskog muzeja iz Sarajeva otkrila su i ostatke keramika iz porodice zvonastih pehara koji pripadaju vučedolskoj kulturi. Bili su to prvi nalazi ove kulture u Bosni i Hercegovini, pa podtip ove kulture nosi naziv - Hrustovački tip. Zdjele hrustovačkog tipa zastupljene su raznim varijacijama bikoničnih zdjela sa izvijenim obodom i naglašenim ramenom, amfore sa širokim cilindričnim vratom i dvije tunelaste drške na ramenu, terine, pehari sa trakastom drškom koja spaja obod sa ramenom, konične zdjele, šolje sa zaravnjenim obodom, konične vaze na nozi u obliku šape, cilindrični sudovi s proširenim gornjim i donjim dijelom te trougaoni privjesci.Pored ove fine keramike, zastupljena je i gruba keramika čiji oblici oponašaju oblike finih posuda, ali ipak postoje i određene forme karakteristične samo za grubu keramiku; to su: trbušasti sudovi sa uskim cilindričnim vratom, pehari raznih oblika. Ukrasi na keramici izvođeni su tehnikama duboreza, žigosanja, brazdastog urezivanja, i udubljivanja. Motivi su kombinacije trouglova, rombova, kvadrata, krstova, malih kružića i sl.[3]
Pronađeni su i ostaci kalcinisanog ječma kao dokaz o bavljenju zemljoradnjom i stočarstvom.
U neolitu su stanovnici počeli graditi svoja naselja uz rijeke. Ponovno vraćanje u pećine u eneolitu, objašnjava se nemirnim vremenima i traženjem sigurnijih staništa.[4]
Reference uredi
- ↑ „Hrustovača, arheološko područje”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-07. Pristupljeno 5. 1. 2017.
- ↑ Jasminko Mulaomerović -Speleološka istraživanja nekoliko turističkih pećina u okolini Sanskog Mosta
- ↑ „Eneolit”. Arheološki leksikon -Zemaljski muzej, Sarajevo. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2019.
Vanjski linkovi uredi
- Pećina Hrustovača na biscani.net Arhivirano 2014-03-29 na Wayback Machine-u